۲۷۵ – از شیخ رحمه الله سوال شد: حکم عبادت، هنگامی که ریا به آن وارد شود، چیست؟

جواب دادند: حکم این است: داخل شدن ریا به عبادت، دارای سه وجه است:

وجه اول: چیزی که از اول باعث عبادت شده، ریاء است. مثل کسی که نماز می‌خواند تا مردم از او به خوبی یاد کنند. چنین ریایی، مبطل عبادت است.

وجه دوم: ریا در اثنای عبادت به آن وارد شود. یعنی: چیزی که اول به خاطر آن وارد عبادت شده، اخلاص برای الله است. اما در اثنای عبادت، ریا وارد می‌شود. این عبادت از دو حالت خارج نیست:

حالت اول: اول عبادت با آخر آن مرتبط به هم نباشند. بنا بر این، اول آن در هر صورت صحیح، و آخر آن، باطل است. مثال آن، شخصی است که صد ریال دارد و می‌خواهد از آن صدقه دهد. به همین خاطر پنجاه ریالش را خالصانه برای الله، صدقه می‌دهد. سپس در پنجاه ریال باقی مانده، ریا به او وارد می‌شود. در این صورت، پنجاه ریال اولی، صدقه‌ی صحیح و مقبول است، و پنجاه ریال آخری، به خاطر اینکه ریا به آن وارد شده و اخلاص را از بین برده، باطل است.

حالت دوم: اول عبادت را با آخر آن مرتبط کند، که در این صورت انسان از دو حالت خارج نیست:

اول: ریا را دفع کرده و از وجود آن، آرامش نگیرد. بلکه از آن روی گردانده و اکراه داشته باشد. در این صورت، هیچ تاثیر ندارد. به دلیل اینکه رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموده‌اند: «الله تعالی از سخنی که امتم در دل خود می‌گویند، گذشت فرموده؛ تا زمانی که آن را انجام ندهد یا بر زبان نیاورد».

دوم: با این ریا، آرامش گیرد و آن را دفع نکند. در این صورت، همه‌ی آن عبادت باطل است. زیرا اول و آخر آن عبادت با هم مرتبط هستند. مثال آن، کسی است که نماز را با اخلاص شروع می‌کند. سپس در رکعت دوم ریا بر او وارد می‌شود. در این صورت همه‌ی نمازش باطل است؛ چون اول و آخر آن با هم مرتبط هستند.

وجه سوم: ریا بعد از انجام عبادت وارد شود. در این صورت هیچ تاثیر بر آن ندارد و آن را باطل نمی‌کند. چون به صورت صحیح به اتمام رسیده و بنا بر این با به وجود آمدن ریا بعد از انجام آن، فاسد نمی‌شود.

خوشحالی انسان به خاطر اینکه مردم پی به عبادت او برده‌اند، ریا نیست؛ زیرا این خوشحالی، بعد از فارغ شدن از عبادت به وجود آمده است. همچنین، وقتی انسان از طاعتی که انجام داده‌، خوشحال می‌شود، ریا نیست. زیرا این دلیل ایمان اوست. رسول الله صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: «کسی که حسنه‌اش او را شادمان، و بدی‌اش او را ناراحت می‌کند، مومن است». همچنین از رسول الله صلی الله علیه وسلم در این مورد سوال شد. فرمود: «این بشارت عاجل مومن است».