۲۱۴ – از شیخ رحمه الله سوال شد: آیا چشم زخم به انسان می‌رسد؟ و چگونه معالجه می‌شود؟ آیا پرهیز از آن، با توکل، منافات دارد؟

جواب دادند: نظرم در مورد چشم زخم این است که: چشم زخم حق است و شرعا و حسّا ثابت شده. الله تعالی می‌فرماید: {وَإِنْ يَكَادُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصَارِهِمْ}[۱]، یعنی: {نزدیک بود کافران، هنگامی که آیات قرآن را شنیدند، تو را با چشمانشان بلغزانند (و از میان ببرند)}. ابن عباس رضی الله عنهما و دیگران، در تفسیر این آیه گفته‌اند: یعنی تو را با چشم، بزنند. رسول الله صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: «چشم زخم، حق است، و اگر چیزی بود که از قَدَر سبقت می‌گرفت، چشم زخم بود، و هنگامی که از کسی که کسی را چشم زخم زده، درخواست شد برای مُصاب، غسل کند تا با آب غسلش، خود را مداوا کند، چنین کند».روایت مسلم. همچنین نسائی و ابن ماجه روایت کرده‌اند که عامر بن ربیعه بر سهل بن حُنیف گذشت در حالی که سهل مشغول غسل بود. عامر گفت: «تا به امروز پوستی این چنین ندیده‌ام و پوست هیچ دختری نیز مثل این نیست». چیزی نگذشت که سهل دچار تشنج شده و بر زمین افتاد. او را نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم آورده و گفتند: سهل را دریاب که دچار صرع شده است. فرمود: «چه کسی را متهم می‌دانید»؟ گفتند: عامر بن ربیعه. رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «برای چه یکی از شما، برادرش را به کشتن می‌دهد؟ هر گاه کسی از شما چیزی از برادرش دید که او را شگفت زده می‌کرد، برای او دعای برکت کند». سپس آبی خواست. به عامر دستور داد وضو بگیرد. صورت و دو دستش را تا آرنج بشوید. همچنین زانوها و داخل ازارش را نیز بشوید و سپس دستور داد آب را بر روی سهل بریزند. و در لفظ دیگری آمده که آب را از پشت سرش بر او ریختند.

واقعیت شاهد این موضوع است و انکار آن ممکن نیست.

اما وقتی چشم زخم به کسی اصابت شود، علاج‌های شرعی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این گونه که:

۱ . قرائت: رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «رقیه فقط برای چشم زخم و گزیدگی توسط حیوانات و حشرات سمی است». و جبریل، رسول الله صلی الله علیه وسلم را رقیه کرده، می‌گفت: «باسم الله أرقیک، من کلّ شیء یؤذیک، من شر کلّ نفس أو عین حاسد الله یشفیک، باسم الله أرقیک»، یعنی: «به نام الله تو را رقیه می‌کنم. از هر چیزی که تو را اذیت می‌کند، از شر هر کس یا هر چشم حسودی، الله تو را شفا دهد، به نام الله تو را رقیه می‌کنم».

۲ . طلب غسل کردن از کسی که به دیگری چشم زده. چنان که در حدیث سابق، رسول الله صلی الله علیه وسلم، به عامر بن ربیعه دستور داد ، و سپس آن آب بر روی شخصی که چشم زخم خورده، ریخته می‌شود.

اما استفاده از باقی‌مانده‌ی آبی که برای طهارت از ادرار و مدفوع خود از آن استفاده کرده، یا استفاده از آثار آن شخص، هیچ اصلی ندارد و صحیح نیست. بلکه آنچه در سنت وارد است، همان که قبلا ذکر شد که آب وضوی شخص چشم زننده را چنان که ذکر شد، استفاده کنند.

اما پرهیز از چشم زخم، برای پیشگیری کردن، اشکالی ندارد و منافاتی با توکل ندارد. بلکه همان توکل است؛ چون توکل، اعتماد به الله سبحانه و تعالی همراه با انجام اسبابی است که او تعالی آن را مباح دانسته یا به آن دستور داده، و رسول الله صلی الله علیه وسلم گاهی حسن و حسین را تعویذ کرده، می‌فرمود: «أعیذکما بکلمات الله التامة من کل شیطان و هامة، و من کل عین لامة»، یعنی: «شما را به کلمات کامل الله پناه می‌دهم، از شر هر شیطان و حیوان گزنده‌ای، و از هر چشم زخمی»، و می‌فرمود: ابراهیم علیه السلام این گونه اسحاق و اسماعیل علیهما السلام را تعویذ می‌فرمودند. روایت بخاری.

[۱] – سوره قلم، آیه «۵۱».