۲۰۳ – از شیخ رحمه الله در مورد این فرموده‌ی الله تعالی سوال شد: {وَاللَّهُ خَلَقَكُمْ وَمَا تَعْمَلُونَ}[۱]، یعنی: {و الله شما و آنچه انجام می‌دهید را خلق کرده است}.
جواب دادند: این سخنی است که ابراهیم علیه الصلاة و السلام به قومشان فرمودند: {قَالَ أَتَعْبُدُونَ مَا تَنْحِتُونَ . وَاللَّهُ خَلَقَكُمْ وَمَا تَعْمَلُونَ}[۲]، یعنی: {آیا آنچه را خود تراشیده‌اید، می‌پرستید؟ در حالی که الله شما و آنچه انجام می‌دهید را خلق کرده است}، و منظورش بت‌هایی بود که می‌ساختند، تا این گونه حجت را بر آنها تمام کرده باشد که این بت‌ها، صلاحیت معبود بودن را ندارند، زیرا وقتی بت‌ها، خودشان مخلوق الله تعالی هستند، در این صورت چه کسی شایستگی عبادت شدن را دارد؟ مخلوق یا خالق؟ جواب این است: خالق. و آیا مخلوق، استحقاق این را دارد که در این عبادت، با الله شریک باشد؟ خیر. ابراهیم علیه السلام خواست با این سخن، حجت را بر قومش اقامه کند؛ به این صورت که این بت‌هایی که خودشان با دست خود تراشیده‌اند، مخلوق الله عز و جل هستند. پس چطور شایسته است که این مخلوق را با الله تعالی شریک قرار دهند؟ و بر این اساس، در این فرموده‌ی الله تعالی: {وَمَا تَعْمَلُونَ}، {ما}، اسم موصول است که به { َنْحِتُونَ} بر می‌گردد. منظور آیه این است، و در آیه، اشاره به این وجود ندارد که شرک آنها را توجیه کند و بگوید: این عمل شما، مخلوق الله است و شما از ملامت شدن، مبرّا هستید. خیر، زیرا اگر چنین بگوییم، حجت برای آنها به حساب می‌آید، نه بر علیه آنها. اما ابراهیم بر علیه آنها احتجاج می‌کند نه به نفع آنها.
[۱] – سوره صافات، آیه «۹۶».
[۲] – سوره صافات، آیات «۹۵و۹۶».
