۱۸۵ – از شیخ رحمه الله سوال شد: آیا عذاب جهنم حقیقی است یا اینکه اهل جهنم در آنجا مانند سنگ هستند و دردی را احساس نمی‌کنند؟

جواب دادند: بدون شک عذاب اهل جهنم حقیقی است و کسی که غیر از این بگوید، اشتباه می‌کند و از حق دور شده است. اهل جهنم در آنجا عذاب شده و دردی بزرگ و سخت را می‌چشند. چنان که الله تعالی در آیات زیادی می‌فرماید: {لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ}، یعنی: {آنها را عذابی است دردناک}، تا جایی که آرزوی مرگ می‌کنند. آیا گفته می‌شود کسی که آرزوی مرگ می‌کند، درد می‌کشد یا اینکه به درد عادت کرده است؟! اگر عادت کرده، که دردی را متحمل نمی‌شود و از الله نیز نمی‌خواهد که او را بمیراند: {وَنَادَوْا يَامَالِكُ لِيَقْضِ عَلَيْنَا رَبُّكَ قَالَ إِنَّكُمْ مَاكِثُونَ . لَقَدْ جِئْنَاكُمْ بِالْحَقِّ وَلَكِنَّ أَكْثَرَكُمْ لِلْحَقِّ كَارِهُون}[۱]، یعنی: {و فریاد می‌زنند: ای مالک، (نگبهان دوزخ! کاش) پروردگارت ما را بکشد. (نگهبان دوزخ) می‌گوید: شما (در دوزخ) ماندگارید. به راستی که ما حقیقت و توحید را برای شما آوردیم؛ ولی بیشترتان حقیقت را ناخوشایند می‌دانستید}. بنا بر این آنها بدون شک درد می‌کشند و حرارت آتش هم از بیرون و هم از درون بر بدن‌هایشان تاثیر می‌کند. الله تعالی می‌فرماید: {إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآيَاتِنَا سَوْفَ نُصْلِيهِمْ نَارًا كُلَّمَا نَضِجَتْ جُلُودُهُمْ بَدَّلْنَاهُمْ جُلُودًا غَيْرَهَا لِيَذُوقُوا الْعَذَابَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَزِيزًا حَكِيمًا}[۲]، یعنی: {همانا کسانی که به آیات ما کفر ورزیدند، به زودی آنها را در آتش اندازیم. هر بار که پوست‌هایشان بسوزد، پوست دیگری را جایگزین آن کنیم تا عذاب را بچشند. بی گمان الله عزیز و حکیم است}. این آیه به صراحت می‌گوید که ظاهر جسم‌هایشان درد کشیده و می‌سوزد. نیز الله تعالی می‌فرماید: {وَإِنْ يَسْتَغِيثُوا يُغَاثُوا بِمَاءٍ كَالْمُهْلِ يَشْوِي الْوُجُوه}[۳]، یعنی: {و اگر درخواست آب کنند، آبی چون مس گذاخته به آنان داده می‌شود که چهره‌ها را می‌سوزاند}، و سوختن صورت و گوشت، معروف است. پس آنها وقتی آب طلب کنند، پس از مدت زیادی، {آبی همانند مس گداخته به آنان داده می‌شود}، و وقتی این آب را به سمت دهان خود می‌برند، صورت را می‌سوزاند و پوستش را می‌اندازد. وقتی آن را بنوشند، امعاء و احشاءشان را از بین می‌برد: {وَسُقُوا مَاءً حَمِيمًا فَقَطَّعَ أَمْعَاءَهُمْ}[۴]، یعنی: {و با آبی بسیار جوشان نوشانده می‌شوند که روده‌هایشان را پاره پاره می‌کند}، و این عذاب درونی است. رسول الله صلی الله علیه وسلم نیز می‌فرماید: «او در آتشی کم است و دو نعلین پوشیده که از آن – آتش – مغزش می‌جوشد». به الله پناه می‌برم. مغزش می‌جوشد، چه برسد به اعضایی که پایین‌تر از آن و نزدیک‌تر به نعلین هستند؟ این حدیث، دلیلی صریح است که آنها درد می‌کشند و این آتش در آنها تاثیر می‌کند. همچنین الله تعالی می‌فرماید: {وَذُوقُوا عَذَابَ الْحَرِيقِ}[۵]، یعنی: {و عذاب سوزان را بچشید}. یعنی عذابی که می‌سوزاند. آیات و احادیث در این مورد بسیار و واضح هستند که دلالت بر باطل بودن این سخن می‌دهد که می‌گویند: «جهنمیان مانند سنگ هستند که دردی احساس نمی‌کنند».

[۱] – سوره زخرف، آیات «۷۷و۷۸».

[۲] – سوره نساء، آیه «۵۶».

[۳] – سوره کهف، آیه «۲۹».

[۴] – سوره محمد، آیه «۱۵».

[۵] – سوره أنفال، آیه «۵۰».