۱۸۱ – از شیخ رحمه الله سوال شد: آیا جهنم، ابدی است یا اینکه فنا می‌شود؟

جواب دادند: قطعا جهنم ابدی است و نزد سلف جز این قول، چیزی دیگری شناخته شده نبود. به همین خاطر علما آن را در جمله‌ی عقایدشان قرار داده‌اند. بدین معنی که ایمان داشته و معتقد باشیم که آتش تا ابد الآبدین وجود خواهد داشت، و این چیزی است که هیچ شکی در آن نیست؛ زیرا الله تعالی ابدیت آن را در سه جایگاه در قرآن ذکر کره است:

اول: در سوره‌ی نساء، که فرموده است: {إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَظَلَمُوا لَمْ يَكُنِ اللَّهُ لِيَغْفِرَ لَهُمْ وَلَا لِيَهْدِيَهُمْ طَرِيقًا . إِلَّا طَرِيقَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا}[۱]، یعنی: {کسانی که کفر ورزیده و ظلم کردند، الله آنها را مورد مغفرت قرار نداده و آنها را به راه (راست) نیز هدایت نمی‌کند. مگر به راه جهنم (آنها را هدایت می‌کند) که در آن جاودانه خواهند ماند}.

دوم: در سوره‌ی احزاب: {إِنَّ اللَّهَ لَعَنَ الْكَافِرِينَ وَأَعَدَّ لَهُمْ سَعِيرًا . خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا}[۲]، یعنی: {الله کافران را لعنت کرده و برایشان جهنم را آماده کرده. در آن جاویدان خواهند ماند}.

سوم: در سوره‌ی جن: {وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَإِنَّ لَهُ نَارَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا}[۳]، یعنی: {و کسی که الله و رسولش را نافرمانی کند، آتش جهنم برای او خواهد که در آن جاودانه خواهند ماند}.

اگر الله تعالی ابدیت جهنم را فقط در یک آیه ذکر کرده بود نیز کافی بود. چه رسد به اینکه آن را در سه جایگاه ذکر کرده باشد؟! تعجب آور این است که گروه اندکی از علما بر این هستند که جهنم، فنا می‌شود و بنا بر دلایل سستی آن را می‌گویند. زیرا مخالف چیزی است که قرآن و سنت اقتضا می‌کند، و به خاطرش کتاب و سنت را تحریف کرده و گفته‌اند: «خالدین فیها ابدا: در آن جاویدان خواهند ماند»، یعنی تا زمانی که وجود داشته باشد. این چگونه استدلالی است؟!

وقتی جهنمیان در آن جاویدان می‌مانند، لازم است که جهنم نیز جاوید باشد. «فیها: در آن»: آنها در آن هستند و وقتی انسان جاویدان بوده و جاودانگی‌اش، ابدی باشد، لازم است مکان خلودش نیز جاویدان باشد؛ چون اگر مکان خلود فنا شود، جاودانگیشان نیز ابدی نخواهد بود. آیه بسیار واضح است، و تعلیلات سستی که مخالف با نصوص باشد، به صاحبش رد برگردانده می‌شود. خلافی که در این مساله از عده‌ی کمی از اهل علم نقل نشد، خلافی بی ارزش است؛ زیرا مخالف با نص صریح است که بر مومنی واجب است به آن معتقد باشد، و کسی که به خاطر وجود شبهه‌ای با آن مخالفت کند، نزد الله معذور است. اما هر کس که در نصوص قرآن و سنت تامل کند، در خواهد یافت که اعتقاد به ابدیت جهنم، حقی است که نباید از آن گذشت.

حکمت نیز چنین چیزی را اقتضا می‌کند. زیرا این کافری که همه‌ی عمر خود را در جنگ با الله عز و جل و نافرمانی و کفر به او و تکذیب پیامبرانش سپری کرده، در حالی که انذار دهنده برای او رفته و حق را برایش بیان نموده و به آن دعوت داده، و به خاطر آن با او جنگیده است، و او همچنان بر کفر و باطل خود اصرار ورزیده، چگونه می‌توانیم بگوییم عذاب چنین کسی ابدی نیست؟! و آیاتی که در این باب آمده‌اند، چنان که ذکر شد، صریح هستند.

[۱] – سوره نساء، آیه «۱۶۸و۱۶۹».

[۲] – سوره أحزاب، آیه «۶۴و۶۵».

[۳] – سوره جن، آیه «۲۳».