ظاهر دلایل شرعی ثابت می‌کند که خورشید به دور زمین می‌چرخد، و به خاطر چرخش آن، شب و روز بر سطح زمین پشت سر هم می‌آیند. ما نمی‌توانیم جز با وجود دلیل قوی‌تری از این دلایل که به ما اجازه‌ی تاویل این دلایل از معنای ظاهری‌اش را بدهد، از ظاهر این ادله دست بکشیم...

شهادتین: «گواهی دادن به اینکه هیچ معبود برحقی جز الله وجود ندارد، و محمد ﷺ، فرستاده‌ی اوست». این دو، کلید اسلام بوده و جز به وسیله‌ی این دو، امکان وارد شدن به اسلام وجود ندارد.

کلمه «لا إله إلا الله» به شامل همه‌ی انواع توحید است؛ یا با متضمن بودن و یا با التزام آن. این گونه که وقتی کسی می‌گوید: «لا إله إلا الله»، چنین به ذهن متبادر می‌شود که منظور از آن توحید عبادت – که توحید الوهیت نامیده می‌شود – است. همچنین متضمن توحید ربوبیت است؛ زیرا هر کس که الله یکتا را می‌پرستد، او را نمی‌پرستد تا زمانی که به ربوبیت او اقرار نداشته باشد؛ و همچنین متضمن توحید اسماء و صفات است؛ زیرا انسان فقط کسی را می‌پرستد که می‌داند به خاطر اسماء و صفاتی که دارد، مستحق عبادت است.

عده‌ای از مردم می‌گویند: معنای «لا إله إلا الله» خارج کردن یقین فاسد نسبت به اشیاء و وارد کردن یقین صادقانه نسبت به الله است؛ به این معنا که او کسی است که ضرر و نفع می‌رساند، و زنده می‌کند و می‌میراند، و هیچ چیزی دارای نفع و ضرری نیست، و این الله است که ضرر و نفع را در آن قرار داده است. آیا این تعربف درست است؟

اولین چیزی که بر خلق واجب است، همان اولین چیزی است که خلق به سوی آن دعوت می‌شوند و رسول الله صلی الله علیه وسلم زمانی که معاذ بن جبل را به یمن فرستاد، برای او توضیح داده و گفت: «تو نزد قومی از اهل کتاب می‌روی. باید اولین چیزی که آنها را به آن دعوت می‌دهی، گواهی دادن به یکتایی الله، و گواهی دادن به رسالت محمد صلی الله علیه وسلم باشد».

بدون شک الله سبحانه و تعالی، جن و انس را برای حکمتی بس عظیم و هدفی بسیار ستودنی خلق کرده است که این حکمت و هدف، همان عبادت پروردگار است. چنان که او سبحانه و تعالی می‌فرماید: «وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ»، (یعنی: و ما جن و انس را جز برای اینکه عبادت کنند، نیافریدیم)...

عبادت به مفهوم عام یعنی: «تذلّل برای الله عز و جل از روی محبت و تعظیم، به وسیله‌ی انجام دستورات او، و خودداری از انجام کارهایی که از آن نهی فرموده است، بر وجهی که شریعت آن را آورده است».

دعای انسان برای مردن خود، حرام بوده و جایز نیست. زیرا رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «هیچ یک از شما به خاطر ضرری که به او رسیده است، تمنای مرگ نکند».

شایسته نیست زمانی که انسان دعا می‌کند و از الله سبحانه و تعالی چیزی می‌خواهد، بگوید: «إن شاء الله». بلکه باید با عزم آن را بخواهد و رغبتش را زیاد کند. زیرا کسی نمی‌تواند الله سبحانه و تعالی را مجبور به کاری کند، و او ﷻ می‌فرماید: «ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ»، (یعنی: مرا بخوانید، شما را اجاب می‌کنم).

جمع بین این فرموده‌ی رسول الله صلی الله علیه وسلم: «هیچ یک از شما نگوید: پروردگارا، اگر خواستی مرا بیامرز، پروردگارا، اگر خواستی بر من رحم فرما. خواسته‌اش را با عزم بخواهد و رغبتش را بزرگ گرداند. زیرا هیچ کسی نمی‌تواند الله تعالی را مجبور کند»، و این فرموده‌ی ایشان: «تشنگی رفع شد، و رگ‌ها خیس شدند، و إن شاءالله اجر، ثابت گشت»، چگونه است؟

در تفسیر این حدیث دو قول وجود دارد: (۱) از هیچ یک از مخلوقات با به کار بردن کلمه‌ی وجه الله، چیزی نخواهید. (۲) هنگامی که از الله چیزی طلب می‌کنید، اگر خواسته‌تان بهشت است و هر چیزی که مستلزم وارد شدن به بهشت است، با توسل به وجه الله آن را بخواهید، و اگر از امور دنیوی است، آن را با وجه الله از او نخواهید.

الله عز و جل می‌فرماید: «وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ»، (یعنی: و پروردگارتان گفت: مرا بخوانید، شما را اجابت می‌کنم. همان کسانی از خواندن من رویگردانی می‌کنند، به زودی با خواری وارد جهنم می‌شوند). سوال کننده می‌گوید که دعا می‌کند و از الله عز و جل می‌خواهد، اما الله دعایش را اجابت نمی‌کند...