(۶۹۰۲) سوال: نفس انسان به بدی امر می‌کند و من تلاش کردم که خودم را مهار کنم و به نفسم عادت دهم که به چیزهای کم قانع باشد و همه چیز را به او ندهم اما شنیدم که نفس در روز قیامت، صاحبش را بازخواست می‌کند اگر چیزی از دنیا را از او دریغ کرده باشد؛ پس چگونه می‌توانم بر نفسم محافظت کنم؟

جواب:

از رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم ثابت است که به عبدالله بن عمرو بن عاص رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ فرمود: «إِنَّ لِرَبِّكَ عَلَيْكَ حَقًّا، وَلِنَفْسِكَ عَلَيْكَ حَقًّا، وَلِأَهْلِكَ عَلَيْكَ حَقًّا، فَأَعْطِ كُلَّ ذِي حَقٍّ حَقَّهُ»[۱]: (الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ، حقی بر تو دارد؛ نفست نيز بر تو حقی دارد و همين طور خانواده‌ات؛ پس، حقّ هر صاحب حقی را ادا کن. (

بنابراین، جایز نیست که انسان در حق خود جفا کند حتی در عبادت الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ زیرا سبب ورود این حدیث این است که عبدالله بن عمرو بن عاص رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ گفت: من تمام عمر روزه خواهم گرفت و شب را به عبادت خواهم گذراند، لذا رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم به او فرمودند: «آیا تو این را گفتی؟ » او گفت: بله؛ پس رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم به او فرمودند: «إِنَّ لِرَبِّكَ عَلَيْكَ حَقًّا، وَلِنَفْسِكَ عَلَيْكَ حَقًّا، وَلِأَهْلِكَ عَلَيْكَ حَقًّا، فَأَعْطِ كُلَّ ذِي حَقٍّ حَقَّهُ»: (الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ، حقی بر تو دارد؛ نفست نيز بر تو حقی دارد و همين طور خانواده‌ات؛ پس، حقّ هر صاحب حقی را ادا کن) پس او را امر کرد که هم روزه بگیرد و هم افطار کند و هم عبادت کند و هم بخوابد.

 جایز نیست که انسان با ترک آنچه الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ برایش حلال کرده است، عبادت الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ را کند زیرا این از افراط و زیاده‌روی در دین است بلکه آنچه الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ برایت حلال کرده است به خاطر به جا آوردن این قول الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ که می‌فرماید: {یَـٰۤأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُوا۟ كُلُوا۟ مِن طَیِّبَـٰتِ مَا رَزَقۡنَـٰكُمۡ وَٱشۡكُرُوا۟ لِلَّهِ إِن كُنتُمۡ إِیَّاهُ تَعۡبُدُونَ} [سوره البقرة: ۱۷۲]: (ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید! از چیزهای پاکیزه‌ای که روزی شما کرده‌ایم بخورید و شکر الله را به جای آورید اگر تنها او را می‌پرستید) بخور.

[۱] تخریج آن گذشت.