(۶۷۴۹) سوال: شیخ بزرگوار، ممکن است انسان در خواب، بعضی از رؤیاهای ناراحت‌کننده ببیند و در آن برخی از افرادی که می‌شناسد را مشاهده کند؛ آیا این به معنای این است که شیطان به صورت این افراد ظاهر شده است؟ و اگر کسی در خواب ببیند که مرتکب معصیت و گناه کبیره شده است، چه باید بکند؟
جواب:
خواب‌ها به سه دسته تقسیم می‌شوند: دسته‌ای از جانب الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ، دسته‌ای از جانب شیطان و دسته‌ای از حدیث نفس (یعنی افکار و نگرانی‌های روزمره).
اما خواب‌هایی که از جانب الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ است، خواب‌هایی هستند که منظم بوده و معنایی دارد و به سوی هدفی خاص اشاره می‌کند؛ این نوع خواب‌ها از جانب الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ است و ممکن است هشداری باشد برای فرد، نسبت به کاری که انجام می‌دهد و حرام است، یا ممکن است نفس، اراده و قدرت (او را بر انجام واجب) برانگیزد در صورتی که در انجام واجبی کوتاهی دارد.
اما خواب‌هایی که از جانب شیطان است، خواب‌هایی هستند که نامناسب بوده و امکان وقوع ندارد یا بسیار ناراحت‌کننده و وحشتناک است.
مثال اول: یکی از صحابه به رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم گفت: «یا رسول‌الله، در خواب دیدم که گویا سرم قطع شده است، رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم خندیدند و فرمودند: «إِذَا لَعِبَ الشَّيْطَانُ بِأَحَدِكُمْ فِي مَنَامِهِ، فَلَا يُحَدِّثْ بِهِ النَّاسَ»[۱]: (اگر شیطان در خواب یکی از شما با شما بازی کند (و خواب آشفته‌ای ببیند)، آن را برای دیگران تعریف نکند).
همچنین، خواب‌های بسیار ترسناکی که هیچ پایه و اساسی ندارند نیز از جانب شیطان هستند زیرا شیطان دوست دارد که اندوه و غم را به دل انسان‌ها بیندازد، الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {إِنَّمَا ٱلنَّجۡوَىٰ مِنَ ٱلشَّیۡطَـٰنِ لِیَحۡزُنَ ٱلَّذِینَ ءَامَنُوا۟ وَلَیۡسَ بِضَاۤرِّهِمۡ شَیۡـًٔا إِلَّا بِإِذۡنِ ٱللَّهِ} [سوره المجادلة: ۱۰]: (جز این نیست که نجوا از (سوی) شیطان است، تا کسانی را که ایمان آورده‌اند اندوهگین سازد، و جز به فرمان الله نمی‌تواند هیچ ضرری به آنها برساند).
اما خواب‌هایی که از حدیث نفس هستند، بسیار اتفاق می‌افتند لذا انسان گاهی درباره چیزی فکر می‌کند یا با چیزی درگیر است سپس در خواب می‌بیند که آن را انجام می‌دهد؛ این نوع خواب‌ها از حدیث نفس می‌باشند و حکمی ندارند.
در دسته اول: خواب‌هایی که از جانب الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ است، انسان به مقتضای آن عمل می‌کند؛ اگر خواب خوشحال‌کننده باشد، خوشحال می‌شود و اگر هشداری باشد، متوجه‌اش می‌کند.
در دسته دوم: اگر فرد چیزی ناپسند ببیند، بگوید: (اعوذ بالله من شر الشیطان و من شر ما رأیت): (پناه می‌برم به الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ از شر شیطان و از شر آنچه دیدم) و این خواب را برای کسی بازگو نکند و به کسی هم عرضه نکند تا تعبیرش کند بلکه آن را به فراموشی بسپارد.
اما دسته سوم: خواب‌های بی‌اساس هستند که حکمی ندارند و از آنچه در روز یا شب بر او گذشته است، انسان آن را در خواب می‌بیند.
[۱] تخریج آن گذشت.
