(۲۹۳۹) حکم جمع بین نمازها در حال بیماری

(۲۹۳۹) سوال: آیا برای انسان هنگامی که بیمار است جایز است که چند نماز را در یک وقت جمع ببندد و با هم بخواند؟

جواب:

بر بیمار واجب است که هر نمازی را در وقتش بخواند مگر اینکه بر او دشوار باشد در این صورت می‌‌تواند بین ظهر و عصر و بین مغرب و عشاء جمع ببندد.

در این صورت بر حسب حالش نماز می‌‌خواند: به صورت ایستاده اگر نتوانست به صورت نشسته و اگر نتوانست به بر روی پهلو نماز می‌‌خواند.

با آب وضو می‌‌گیرد و نماز می‌‌خواند اگر نتوانست با خاک تیمم می‌‌کند و اگر نزدش نه آب بود و نه خاک بدون آب و خاک نماز می‌‌خواند بنابر حسب حالش به دلیل فرموده‌‌ی الله À: {فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ}[تغابن: ۱۶](پس تا (جایی که) می‌توانید از تقوای الله را پیشه کنید) اگر بر روی پهلو باشد با سرش اشاره می‌‌کند اگر نتوانست با سر اشاره کند نزد بسیاری از علما با چشم اشاره می‌‌کند اگر نتوانست با قلبش نماز می‌‌خواند تکبیر می‌‌گوید و می‌‌خواند سپس با قلبش به رکوع می‌‌رود، با قلبش از رکوع بالا می‌‌آید، با قلبش به سجود می‌‌رود و از آن بالا می‌‌آید و به همین صورت.

مهم اینکه مادامی که عقل سر جای خودش باشد نماز ساقط نمی‌‌شود و آن را در هر حالتی آن‌‌طور که می‌‌تواند می‌‌خواند و هر نماز را در وقت آن می‌‌خواند مگر اینکه بر او دشوار باشد در این صورت بین ظهر و عصر و بین مغرب و عشاء جمع می‌‌‌‌بندد مهم اینکه نماز را ترک نکند.

بسیاری از بیماران اگر نتوانستند که بعه صورت ایستاده یا بر روی پهلو با اشاره نماز بخوانند نماز را ترک می‌‌کنند و می‌‌گویند: هنگامی الله À به من عافیت داد نماز می‌‌خوانم و این اشتباه بزرگی است و از جانب شیطان است زیرا او نمی‌‌داند چه بسا شفا پیدا نکند یا اینکه بمیرد و در این صورت نماز را عمدا ترک کرده است.

همان‌‌طور که گفتتیم واجب است بنابر حالی که دارد نماز بخواند بسیاری از بیماران لباسشان نجس است لذا می‌‌گویند: لباسمان نجس است نماز نمی‌‌خوانیم تا اینکه الله À ما را شفا دهد و لباسم را تغییر دهم این نیز اشتباه است می‌‌گوییم: اگر توانستی لباست را عوض کن و اگر نتوانستی با همین لباس هر چند نجس است نماز بخوان آیا این در توان تو نیست؟ الله À می‌‌فرماید: {فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ}[تغابن: ۱۶](پس تا (جایی که) می‌توانید از تقوای الله را پیشه کنید) و پیامبر ﷺ می‌‌فرماید: «إذا أمرتکم بأمر فأتوا منه ما استطعتم»[۱](هرگاه شما را به چیزی امر نمودم به اندازه‌‌ی توان آن را انجام دهید).

مهم اینکه بر بیماران واجب است تقوای الله À را در مود خود پیشه کنند و چه خوب است اگر در هر بیمارستانی راهنمایی از اهل علم قرار داده شود که در میان بیماران باشد و به آن‌‌‌‌ها یاد دهد که چگونه نماز بخوانند و چگونه وضو بگیرند تا اینکه الله À را بر بینشی درست عبادت کنند زیرا این بیماران نمی‌‌دانند چه بسا آخرین روزهای زندگی آن‌‌ها باشد لذا بر بیمار و غیر بیمار واجب است که در مورد دین خود سؤال کند.

به همین دلیل می‌‌گوییم: یاد گرفتن علم در اموری که انسان بدان نیاز دارد واجب است لذا اگر کسی می‌‌خواهد نماز بخواند بر او واجب است که یاد بگیرد چگونه نماز بخواند کسی که مال دارد باید یاد بگیرد که چقدر زکات در اموالش واجب است و چگونه مصرف شود و صرف چه کسانی شود کسی که می‌‌خواهد به حج برود بر او واجب است که حج را یاد بگیرد تا اینکه الله À را با بصیرت عبادت کند آیا هر یک از هنگامی که خواست به سرزمینی مسافرت کند که راه مشخصی ندارد در مود آن سؤال نمی‌‌کند؟ بله، سؤال خواهد کرد و ممکن نیست که خارج شود. راه بهشت نیز این‌‌گونه است باید در مورد آن بدانی که چگونه به سوی الله À حرکت کنی.

خلاصه: بر بیمار واجب است که در وقت آن نماز بخواند اگر ممکن بود با آب وضو بگیرد اگر ممکن نبود تیمم کند اگر چیزی نبود که با آن تیمم کند بدون تیمم نماز بخواند. با لباس پاک نماز بخواند اگر نتوانست با لباس نماز بخواند هر چند نجس است. به صورت ایستاده نماز بخواند اگر نتوانست به صورت نشسته و اگر نتوانست بر روی پهلو نماز بخواند. اگر از حرکت دادن سرش عاجز بود بنابر قول برخی از علما با دو چشمش اشاره می‌‌کند. چشمش را برای رکوع اندکی می‌‌بندد و برای سجود بیشتر می‌‌بندد و اگر انجام نداد با قلبش نماز می‌‌خواند.

[۱] تخریج آن گذشت.

تعداد بازدید: 7

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: هل يجوز للإنسان إذا كان مريضًا وعليه عِدَّةِ أوقات من الصلوات أن يجمعها في وقت واحد ويصليها؟

فأجاب رحمه الله تعالى: الواجب على المريض أن يصلي كل صلاة في وقتها، إلا إذا شق عليه فله أن يجمع بين الظهر والعصر، وبين المغرب والعشاء.

وفي هذه الحال يصلي على حسب حاله يصلي قائما، فإن لم يستطع فقاعدًا، فإن لم يستطع فعلى جنب.

يصلي بالماء، فإن لم يستطع فبالتراب، فإن لم يكن عنده ماء ولا تراب صَلَّى ولو بلا ماء ولا تراب على حسب حاله؛ لقول الله -تبارك وتعالى-: ﴿ فَاتَّقُوا اللهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ ﴾ [التغابن: ١٦]، يومئ برأسه إذا كان يصلي على جنب، فإن لم يستطع الإيماء بالرأس أومأ بالعين عند كثير من العلماء، فإن لم يستطع صلى بقلبه، يكبر ويقرأ، ثم الركوع بقلبه، والرفع بقلبه، والسجود بقلبه، والرفع منه بقلبه وهكذا.

المهم ما دام العقل ثابتا فإن الصلاة لا تسقط، ويصليها في وقتها على أي حال كان حسب استطاعته، ويصلي كل صلاة في وقتها، إلا إذا شق عليه فله الجمع بين الظهر والعصر، أو بين المغرب والعشاء، المهم ألا يدع الصلاة. وكثير من المرضى إذا كان لا يستطيع أن يصلي قاعدًا، أو على جنبه بالإيماء ترك الصلاة وقال: إذا عافاني الله صليت وهذا غلط كبير، وهذا من الشيطان؛ لأنه لا يدري فلعله لا يشفى لعله يموت فيكون قد ترك الصلاة عمدا.

الواجب كما أسلفنا آنفًا أن يصلي على حسب الحال، كثير من المرضى تكون ثيابه نجسة فيقول: ثيابي نجسة، لا أصَلِّي فيها حتى يشفيني الله وأغير الثياب، هذا غلط أيضًا، نقول : غير ثيابك إذا استطعت، فإن لم تستطع صل فيها ولو كانت نجسة، أليس هذا هو استطاعتك؟ وقد قال الله تعالى: ﴿ فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ ﴾ [التغابن: ١٦]، وقال النبي – صلى الله عليه وعلى آله وسلم-: «إذا أمرتكم بأمر فأتوا منه ما استطعتم».

المهم أن على المرضى أن يتقوا الله -عز وجل- في أنفسهم، وحبذا لو جعل في كل مستشفى مرشد من أهل العلم يطوف في المرضى ويعلمهم كيف يُصَلُّون وكيف يتطهرون، حتى يعبد الله على بصيرة؛ لأن هؤلاء المرضى ما يدرى فلعل هذه آخر أيامهم، فالواجب على المريض وغير المريض أن يسأل عن دينه.

ولهذا نقول: إن تَعَلَّمَ العلم واجب فيما يحتاج الإنسان إليه، فمن أراد الصلاة فعليه أن يتعلم كيف يصلي، ومن عنده مال عليه أن يتعلم ما تجب فيه الزكاة من الأموال، وكيف تُصْرَفُ، وإلى من تُصْرَفُ، ومن أراد الحج فعليه أن يتعلم الحج حتى يعبد الله على بصيرة أليس الواحد منا إذا أراد أن يسافر إلى بلد ليس لها طريق معلوم، أليس يسأل؟ نعم سوف يسأل، ولا يمكن أن يخرج، وهكذا الطريق إلى الجنة، لابد أن تَعْلَمَ عنه، وكيف تسير إلى الله -عز وجل-.

وخلاصة القول أن نقول : الواجب على المريض أن يصلي الصلاة في وقتها، بالطهارة بالماء إن أمكن، فإن لم يمكن فبالتيمم، فإن لم يوجد ما يتيمم به فبدون تيمم. بثياب ،طاهرة، فإن عجز فبالثياب ولو نجسة، ويصلي قائما، فإن عجز فقاعدًا، فإن عجز فعلى جنب، فإن عجز عن تحريك رأسه فبعينيه على قول بعض العلماء: يغمض للركوع قليلا وللسجود أكثر تغميضا، فإن لم يفعل صلى بقلبه.