سه‌شنبه 22 ربیع‌الثانی 1447
۲۲ مهر ۱۴۰۴
14 اکتبر 2025

(۵۳۹۵) حکم شرعی ظهار و کفاره واجب در صورت تأخیر در پرداخت صدقه

(۵۳۹۵) سوال: شوهرم مرا طلاق داده بطوری که گفته است: تو مانند مادر و خواهرم بر من حرام هستی و دوباره رجوع کردیم و هفت ماه از حاملگی‌ام می‌گذشت و خانواده‌ام حکم کردند که او باید قبل از وضع حمل من ۳۰ مسکین را غذا دهد و الان دو ماه از وضع حملم می‌گذرد و شوهر دست تنگ است ولی در نیتش است که ۳۰ مسکین را غذا بدهد ولی تا الان نداده است و من نیز زنی مسلمان و متدین هستم و بسیار از اللهÀ می‌ترسم و می‌ترسم که با شوهرم در حرامی باشیم؟

جواب:

آن لفظی که شوهرت بر تو به کار برده است طلاق نیست و ظهار است چون گفته است: تو مانند مادر و خواهرم بر من حرامی و ظهار نیز همانطور که اللهÀ آن را وصف کرده است قول زشت و دروغی است و شوهرت باید از کاری که کرده است توبه کند و برایش حلال نمی‌باشد که از تو کام‌ جوید مگر تا وقتی که آنچه اللهÀ امر کرده است را انجام دهد.

 اللهÀ در مورد کفاره‌ی ظهار می‌فرماید: {وَٱلَّذِینَ یُظَـٰهِرُونَ مِن نِّسَاۤىِٕهِمۡ ثُمَّ یَعُودُونَ لِمَا قَالُوا۟ فَتَحۡرِیرُ رَقَبَةࣲ مِّن قَبۡلِ أَن یَتَمَاۤسَّاۚ ذَ ٰ⁠لِكُمۡ تُوعَظُونَ بِهِۦۚ وَٱللَّهُ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِیرࣱ* فَمَن لَّمۡ یَجِدۡ فَصِیَامُ شَهۡرَیۡنِ مُتَتَابِعَیۡنِ مِن قَبۡلِ أَن یَتَمَاۤسَّاۖ فَمَن لَّمۡ یَسۡتَطِعۡ فَإِطۡعَامُ سِتِّینَ مِسۡكِینࣰا} [سوره المجادلة: ۳-۴] : (و کسانی‌که زنان‌شان را ظهار می‌کنند، سپس از آنچه گفته‌اند باز می‌گردند، پس باید پیش از آمیزش جنسی باهم برده‌ای را آزاد کنند، این حکمی است که به آن (پند و) اندرز داده می‌شوید، و الله به آنچه می‌کنید آگاه است* پس کسی‌که (برده‌ای را) نیابد، پیش از آمیزش جنسی، دو ماه پی در پی روزه بگیرد، و کسی‌که نتواند پس شصت مسکین را طعام دهد): ٰ⁠ لذا برای او حلال نیست که با تو همبستری کند و از تو کام‌ جوید تا زمانی که آنچه اللهÀ او را امر کرده است به جا آورد و برای تو نیز حلال نیست از او در این امر اطاعت کنی تا زمانی که آنچه اللهÀ به او امر کرده است را انجام دهد.

و قول خانواده‌اش که گفته‌اند باید به ۳۰ مسکین غذا بدهد اشتباه است و درست نیست و آین‌ دلالت بر این می‌دهد که بر او واجب است برده‌ای را آزاد کند و اگر آن را نیافت دو ماه پشت سرهم روزه بگیرد و اگر آن‌هو نتوانست به ۶۰ مسکین غذا دهد و آزاد کردن برده یعنی یعنی برده‌ای را از بردگی آزاد کند و روزه دو ماه پست سرهم یعنی دو ماه کامل را روزه بگیرد و حتی یک روز هم بین آن‌ها افطار کند مگر برای عذری شرعی مانند مریضی یا سفر و هنگامی که عذر رفع شد ادامه آن را روزه می‌گیرد و آن را تمام می‌کند.

و غذا دادن به ۶۰ مسکین را می‌تواند با دو صورت انجام دهد:

اول: غذا را بپزد و مساکین را دعوت کند تا بخورند.

دوم: بین آن‌ها برنج یا آنچه مردم می‌خورند پخش کند و به هر کدام از آنها یک مُد گندم و مانند آن بدهد و نصف صاع از غیر آن.

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

تقول السائلة: طلقني زوجي؛ حيث قال: أنت محرمة علي كأمي وأختي. ورجعنا مرة ثانية، وكنتُ حاملا في الشهر السابع، وحكم أهلي عليه أن يطعم ثلاثين مسكينًا قبل أن أَضَعَ، وأنا الآن وضعتُ منذ شهرين، وزوجي معسر، وفي نيَّته أن يُطعِم ثلاثين مسكينا، ولم يطعم حتى الآن، وأنا مسلمة ومتدينة، وأخاف الله جدًّا، وأخاف أن أكون مع زوجي في حرام؟

فأجاب – رحمه الله تعالى-: هذا اللفظ الذي أطلقه زوجك عليك ليس طلاقا، ولكنه ظهار؛ لأنه قال: أنت محرمة عليَّ كأمي وأختي. والظهار كما وصفه الله -عز وجل- منكر من القول ،وزور، فعلى زوجك أن يتوب إلى الله مما وقع منه، ولا يحل له أن يستمتع بك، حتى يفعل ما أمره الله به. قال الله -سبحانه وتعالى في كفارة الظهار: ﴿ وَٱلَّذِینَ یُظَـٰهِرُونَ مِن نِّسَاۤىِٕهِمۡ ثُمَّ یَعُودُونَ لِمَا قَالُوا۟ فَتَحۡرِیرُ رَقَبَةࣲ مِّن قَبۡلِ أَن یَتَمَاۤسَّاۚ ذَٰلِكُمۡ تُوعَظُونَ بِهِۦۚ وَٱللَّهُ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِیرࣱ* فَمَن لَّمۡ یَجِدۡ فَصِیَامُ شَهۡرَیۡنِ مُتَتَابِعَیۡنِ مِن قَبۡلِ أَن یَتَمَاۤسَّاۖ فَمَن لَّمۡ یَسۡتَطِعۡ فَإِطۡعَامُ سِتِّینَ مِسۡكِینࣰا [المجادلة: ٣-٤] فلا يحل له أن يقربك، ويستمتع بك، حتى يفعل ما أمره الله به، ولا يحل لكِ أنتِ أن تمكنيه من ذلك، حتى يفعل ما أمره الله به.

وقول أهلك له: إن عليه أن يطعم ثلاثين مسكينا. خطأ وليس بصواب، فإن الآية تدل على أن الواجب عليه عتق رقبة فإن لم يجد فصيام شهرين متتابعين، فإن لم يستطع فإطعام ستين مسكينا، وعتق الرقبة معناه أن يعتق العبد المملوك، ويحرره من الرق وصيام شهرين متتابعين معناه أن يصوم شهرين كاملين، لا يفطر بينهما يوما واحدا إلا أن يكون هناك عذر شرعي؛ كمرض أو سفر، فإنه إذا زال العُذر بَنَى على ما مضى من صيامه، وأتمه.

وأما إطعام الستين مسكينا فله كيفيتان:

۱ – فإما أن يصنع طعاما يدعو إليه هؤلاء المساكين حتى يأكلوا.

2 – وإما أن يوزع عليهم أرزا أو نحوه مما يطعمه الناس، لكل واحد مد من البر ونحوه، ونصف صاع من غيره.

مطالب مرتبط:

(۵۳۸۸) حکم شرعی در مورد مردی که زن خود را در یک قسم سه طلاق داده چیست؟

قبل از جواب دادن به سوال، برادران مسلمانم را نصیحت می‌کنم که از این عبارت‌های حرام استفاده نکنند مانند: همبستری کردن با تو مانند همبستری کردن با مادرم بر من حرام باشد این چیزی است که اللهÀ از آن به سخن زشت و دروغ یاد می‌کند و می‌‌فرماید: {ٱلَّذِینَ یُظَـٰهِرُونَ مِنكُم مِّن نِّسَاۤىِٕهِم مَّا هُنَّ أُمَّهَـٰتِهِمۡۖ إِنۡ أُمَّهَـٰتُهُمۡ إِلَّا ٱلَّـٰۤـِٔی وَلَدۡنَهُمۡۚ وَإِنَّهُمۡ لَیَقُولُونَ مُنكَرࣰا مِّنَ ٱلۡقَوۡلِ وَزُورࣰاۚ وَإِنَّ ٱللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورࣱ} [سوره المجادلة: ۲] : (کسانی از شما که زنان‌شان را ظهار می‌کنند، آنان هرگز مادران‌شان نیستند، مادران‌شان فقط کسانی اند که آن‌ها را زاده‌اند، بی‌گمان آن‌ها سخنی زشت و دروغ می‌گویند، و همانا الله عفوکنندۀ آمرزگار است). و بر همین اساس برای این مرد حلال نیست که با زنش همبستری کند مگر این که آنچه اللهÀ امر کرده است را انجام دهد: {وَٱلَّذِینَ یُظَـٰهِرُونَ مِن نِّسَاۤىِٕهِمۡ ثُمَّ یَعُودُونَ لِمَا قَالُوا۟ فَتَحۡرِیرُ رَقَبَةࣲ مِّن قَبۡلِ أَن یَتَمَاۤسَّاۚ ذَ ٰ⁠لِكُمۡ تُوعَظُونَ بِهِۦۚ وَٱللَّهُ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِیرࣱ* فَمَن لَّمۡ یَجِدۡ فَصِیَامُ شَهۡرَیۡنِ مُتَتَابِعَیۡنِ مِن قَبۡلِ أَن یَتَمَاۤسَّاۖ فَمَن لَّمۡ یَسۡتَطِعۡ فَإِطۡعَامُ سِتِّینَ مِسۡكِینࣰاۚ ذَ ٰ⁠لِكَ لِتُؤۡمِنُوا۟ بِٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦۚ وَتِلۡكَ حُدُودُ ٱللَّهِۗ وَلِلۡكَـٰفِرِینَ عَذَابٌ أَلِیمٌ} [سوره المجادلة: ۳-۴] : (و کسانی‌که زنان‌شان را ظهار می‌کنند، سپس از آنچه گفته‌اند باز می‌گردند، پس باید پیش از آمیزش جنسی باهم برده‌ای را آزاد کنند، این حکمی است که به آن (پند و) اندرز داده می‌شوید، و الله به آنچه می‌کنید آگاه است* پس کسی‌که (برده‌ای را) نیابد، پیش از آمیزش جنسی، دو ماه پی در پی روزه بگیرد، و کسی‌که نتواند پس شصت مسکین را طعام دهد، این (حکم) برای آن است که به الله و رسولش ایمان بیاورید، و این‌ها حدود (و احکام) الهی است، و برای کافران عذاب دردناکی است). لذا تو ای برادر بزرگوار باید به سوی اللهÀ از این سخن زشت و دروغی که گفته‌ای توبه کنی و نباید با همسرت جماع کنی و همچنین مقدمات آن تا زمانی که آنچه اللهÀ به تو امر کرده است را انجام دهی ولی طلاق با این واقع نمی‌شود چون که این ظهار صریح است که احتمال تأویل آن وجود ندارد. سوال کننده: شیخ بزرگوار در مورد قولی که گفتم او را سه طلاق که در یک قسم داده‌ام قبل از این که ظهار کنم؟ جواب: این کلام: او را سه طلاق دادم در یک قسم، صورت آنوه گفته است را برای ما واضح نساخت لذا نمی‌دانیم که طلاق با شرط یا بدون شرط بر او واقع شده است لذا اگر بدون شرط بوده و گفته است: تو سه طلاق هستی پس در این صورت طلاق واقع می‌شود و اگر با شرط بوده است مثل این که بگوید: اگر این کار را کردم پس همسرم سه طلاق است یا اگر فلان کار را کردی پس تو سه طلاقی و مانند که این در حکم قسم است اگر که قصد او از آن منع کردن و تحذیر باشد و قصدش طلاق نباشد لذا مادامی که صورتی که از او سر زده است را برای ما ذکر نکند نمی‌توانیم جواب سوالش را بدهیم....

ادامه مطلب …

(۵۳۹۸) آیا برای مرد جایز است که فقط به قصد محبت به زن خود بگوید: ای خواهرم یا ای مادرم؟

بله جایز است که به او بگوید: ای خواهرم یا ای مادرم و مانند آن از کلماتی که موجب مودت و محبت می‌شود اگر چه بعضی از اهل علم مکروه دانستن....

ادامه مطلب …

(۵۳۸۵) کفاره ظهار در صورت عجز از انجام آن

این‌که قبل از دادن کفاره با همسرت همبستری نمودی، چیزی بر گردن تو نیست اگر که تنگ دست بودی بلکه اکثر اهل علم می‌گویند جایز است...

ادامه مطلب …

(۵۴۰۰) کفاره‌ی ظهار چیست؟

کسی که ظهار کرده است می‌گوییم: واجب است که برده‌ای را آزاد کنی و اگر نیافتی دو ماه را پشت سرهم روزه بگیری و یک روز را هم بین آن‌ها افطار نکنی مگر این که عذری (سفر یا بیماری) داشته باشی و اگر آن را نیز نتوانستی پس به ۶۰ مسکین غذا دهی و کفاره همین‌طور که سوال کننده ملاحظه می‌کند براساس تربیت است نه اختیار...

ادامه مطلب …

(۵۳۹۲) اگر بین زوجین خصومتی پیش بیاید و زن، شوهرش را بر خود حرام کند آیا تأثیری دارد؟

این که زن، شوهرش را برخود حرام کند حکم قسم به خود می‌گیرد یعنی اگر بعد از آن با شوهرش همبستری کرد بر زن واجب است که کفاره‌ی قسم را بپردازد چون در عموم این قول اللهÀ وارد است...

ادامه مطلب …

(۵۳۹۱) حکم تشبیه شوهر به برادر از سوی زن در کلام و امتناع از همبستری

جایز نیست این حرف را بزند چون چیزی را که الله برای او حلال کرده است را به چیزی که برای او حرام کرده است تشبیه کرده است و این سخنی زشت و دروغ است ولی حکم آن حکم ظهار نیست یعنی لازم نیست که کفاره‌ی ظهار را به جا آورد زیرا اللهÀ ظهار را به مردان اختصاص داده است...

ادامه مطلب …

کُتُب سِتّة:  شش کتاب اصلی احادیث اهل سنت و جماعت:

صحیح بخاری
صحیح مسلم
سنن ابو داود
جامع ترمذی
سنن نسائی
سنن ابن ماجه