(۵۱۹۸) حکم شرعی سنت‌های هزینه‌ساز و جهاز در ازدواج

(۵۱۹۸) سوال: ما از ساکنین یکی از روستاهایی هستیم که از عادات ایشان که هنوز نیز موجود است این می‌باشد که هنگامی که کسی می‌خواهد ازدواج کند، ولی زن حدود ۱۰۰ هزار ریال یا ۷۰ هزار ریال برای خودش درخواست می‌کند و این برای دخترش نیست و به مادر دختر از ۲۰ هزار تا ۵۰ هزار ریال داده می‌شود، این از جانب اموالی است که به صورت طلا است که حدود ۶۰ تا ۸۰ هزار ریال می‌باشد و پارچه و مواد غذایی و گوسفندان، یعنی برای داماد حدود ۲۰۰ یا ۳۰۰ هزار ریال هزینه دارد و ما به این حالت راضی نیستیم و هنگامی که ایشان را نصیحت می‌کنیم می‌گویند: می‌خواهیم با زیاد بودن جهاز روی خود را جلوی مردم سفید کنیم. ما از شما می‌خواهیم که مردم را در این رابطه نصحیت نمایید و به راه صحیح توجیه کنید؟

جواب:

شکی نیست که غلو و بالا بردن مهریه‌‌ی زنان خلاف سنت است . سنت در مهریه‌ها کم بودن آن است و هرآنچه نکاح تدارکات آن آسان‌تر باشد، برکت آن بیشتر است و غلو و بالا بردن مهریه‌های زنان، چیزی است خلیفه‌ی راشد عمر بن الخطابJ از آن نهی کرده‌اند و فرموند: «أَلَا لَا تَغْلُوا صُدُقَ النِّسَاءِ، فَإِنَّهُ لَوْ كَانَ مَكْرُمَةً فِي الدُّنْيَا، أَوْ تَقْوَى عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ كَانَ أَوْلَاكُمْ بِهِ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ»[۱]: (آگاه باشید و در مهریه زنان غلو (گران) نکنید زیرا که اگر کرامتی در دنیا یا تقوای نزد اللهÀ بود، اولی‌ترین شما به آن رسول اللهﷺ بود).

و شکی نیست که کم کردن مهریه از اسباب زندگی پاک و نیکو است چون وقتی مهریه زیاد باشد هرگاه مرد آن را به یاد می‌آورد زنش نزد او تلخ می‌گردد و از بالا بودن مهریه پشیمان خواهد شد اما اگر مهریه‌ی کمی باشد هرگز تلخی آن را نخواهد چشید.

و همچنین شکی نیست که اگر مهریه بالا باشد از اسباب ضرر رساندن به زن می‌باشد چون اگر مرد مهریه‌ی زیادی را به او بپدازد و زندگی بین آنها خوب نباشد، او را نزد خود نگه می‌دارد در حالی که زندگی بدی دارند و از او جدا نخواهد شد چون ضرر زیادی را بر آن متقبل شده است لذا می‌یابی که با وجود ضرر رساندن به آن، او را نزد خود نگه می‌دارد در حالی که زندگی بدی نیز دارند به خاطر مهریه‌ زیادی که برای به دست آوردن او هزینه کرده است اما اگر مهریه‌ی کمی پرداخت کرده بود و زندگی بین آن‌ها خوب نبود، برایش آسان بود که در صورت عدم امکان اصلاح از او جدا شود و با دیگری ازدواج کند.

برای همین آن‌هایی که سوال کننده ذکر کرد و امثال ایشان را در مورد زیاد کردن مهریه نصیحت می‌کنم و به آن‌ها می‌گویم: انسان با درهم‌ها ازدواج نمی‌کند بلکه با مردان ازدواج می‌کند و زیادی درهم‌ها او را به قوت محبت و تعامل خوب در ازدواج نمی‌رساند بلکه عکس آن می‌باشد و همچنین آن‌ها و امثال ایشان را نصیحت می‌کنم که چیزی از مهریه زن برندارند زیرا مهریه حق زن است و حق پدر و مادر او نیست زیرا اللهÀ می‌‌فرماید: {وَءَاتُوا۟ ٱلنِّسَاۤءَ صَدُقَـٰتِهِنَّ نِحۡلَةࣰۚ فَإِن طِبۡنَ لَكُمۡ عَن شَیۡءࣲ مِّنۡهُ نَفۡسࣰا فَكُلُوهُ هَنِیۤـࣰٔا مَّرِیۤـࣰٔا} [سوره النساء: ۴] : (و مهریه زنان را به عنوان هدیه (و فریضه‌ای الهی) با طیب خاطر به آنان بدهید، پس اگر آنان چیزی از آن را با رضایت خاطر به شما بخشیدند، آن را حلال و گوارا بخورید): لذا اللهÀ مهریه را به خود زن نسبت دادند و بیان نمودند که اوست که در آن تصرف می‌کند زیرا فرمودند: {فَإِن طِبۡنَ لَكُمۡ عَن شَیۡءࣲ مِّنۡهُ نَفۡسࣰا فَكُلُوهُ هَنِیۤـࣰٔا مَّرِیۤـࣰٔا} [سوره النساء: ۴] : (پس اگر آنان چیزی از آن را با رضایت خاطر به شما بخشیدند، آن را حلال و گوارا بخورید).

اگر بعد از تمام یافتن عقد و دریافت مهریه، زن آن را به پدر یا مادر یا خواهر یا خاله یا دایی یا عمویش هدیه دهد اشکالی ندارد اما این که آن را در هنگام عقد برای داماد شرط کند یقینا جایز نیست.

مجری: قول آنان که می‌گویند: می‌خواهیم صورت خود را جلوی مردم سفید کنیم، آیا برای این عبارت نیز تعلیقی داریم؟

جواب: این عبارت در حقیقت از ضعف شخصیت و عدم مقابله مردم در آنچه بهتر است، نشأت می‌گیرد و پیروی از افضل و با منفعت‌تر برای مردم است که شایسته می‌باشد لذا اگر انسان با این امور سر کند پایانی ندارد و در حقیقت سفیدی چهره با کم کردن مهریه است که مقتضای سنت است تا مردم نیز به آن اقتدا کنند.

و معلوم است همه‌ی آنهایی که مهریه‌های زیادی می‌پردازند، آن را نمی‌خواهند ولی شبیه مجبور بودن بر آن هستند لذا اگر رؤسای قبیله‌ها یا بلد مهریه‌ها را کم می‌کردند چهره‌ی شان سفید می‌گردید و نزد اللهÀ اجر داشتند و سنت نیکی را ترویج داده بودند که مردم از آن پیروی می‌نمودند.

من نصیحتم رو به بزرگان و رؤسای قبیله‌ها و عشایر و شهرها است که متولی این امر گردند و مهریه‌ها را کم کنند تا الگوی نیکویی برای دیگران گردند و کسی که دیگران را بر خیری راهنمایی کند مانند انجام دهنده‌ی آن است و هر کسی در اسلام سنت نیکویی زنده کند، اجر آن و اجر کسانی که تا قیامت آن را انجام می‌دهند را دارند.

[۱] رواه احمد (۲۸۵) و النسائی (۳۳۴۹).

تعداد بازدید: 0

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: نحن من سكان إحدى القرى، ولسكان هذه القرية عادات وتقاليد لا زالت موجودة حتى الآن، وهي أنه عندما يقدم شخص على الزواج يطلب منه ولي المرأة مبلغا في حدود مئة ألف ريال، أو سبعين ألف ريال، تكون له، وليس لابنته، وتعطى الأم من عشرين إلى خمسين ألف ريال، هذا إلى جانب أموال الذهب، وتحدد بحوالي ستين إلى ثمانين ألف ريال، والأقمشة والمواد الغذائية والأغنام يعني يتكلف الزواج حوالي مائتين إلى ثلاث مئة ألف ريال، ونحن لا نرضى بهذا الحال، وإذا نصحناهم قالوا: لا بد من أن نبيض وجوهنا أمام الناس بكثرة الجهاز. ونود منكم أن تقدموا النصح لهؤلاء الناس، وتوجهوهم إلى الطريق الصحيح؟

فأجاب – رحمه الله تعالى-: لا شك أن المغالاة في مهور النساء خلاف السنة، وأن السنة في المهور تخفيفها، وكلما كان النكاح أيسر مؤونة كان أعظم بركة، والمغالاة في مهور النساء نهى عنها الخليفة الراشد عمر بن الخطاب رضي الله عنه، فقال صلى الله عليه وسلم: «أَلَا لَا تَغْلُوا صُدُقَ النِّسَاءِ، فَإِنَّهُ لَوْ كَانَ مَكْرُمَةٌ وَفِي الدُّنْيَا، أَوْتَقْوَى عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ، كَانَ أَوْلَاكُمْ بِهِ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم.»

ولا شك أن تخفيف المهر من أسباب العشرة الطيبة؛ وذلك لأن الزوج إذا كان المهر كثيرًا كان كلما تذكره صارت المرأة عنده، وندم على ما صنع من المغالاة في المهر. وأما إذا كان المهر يسيرًا فإنه لن يتجرع مرارة هذا المهر.

ولا شك أيضًا أنه إذا كان المهر كثيرًا فإن هذا من أسباب الإضرار بالزوجة؛ لأن الرجل إذا أصدقها مهرًا كثيرًا، ولم تكن العشرة بينهما جيدة، فإنه سوف يبقيها على هذه العشرة السيئة، ولا تكاد تنفك منه؛ لأنه قد خسر عليها مالا كثيرًا، فتجده يمسكها مع الإضرار بها، ومع سوء المعاشرة؛ لكثرة المهر الذي بذله في الحصول عليها، لكن لو كان المهر يسيرًا، ولم تكن العشرة بينهم جيدة، فإنه يسهل عليه إذا لم يمكن إصلاح الحال أن يفارقها، ويتزوج أخرى.

لذلك أنصح هؤلاء الذين ذكرهم السائل وأمثالهم عن المغالاة في المهور وكثرتها، وأقول لهم: إن الإنسان ليس يزوج الدراهم، إنما يزوج الرجال، وكثرة الدراهم لا تفيده في النكاح شيئًا من قوة المحبة، أو عشرة حسنة، بل قد تكون بالعكس. وأنصح أيضًا هؤلاء وأمثالهم بعدم أخذ شيء من مهر المرأة؛ لأن المهر حق الزوجة، وليس حقًّا لأبيها ولا أمها؛ لقوله تعالى: ﴿ وَءَاتُوا۟ ٱلنِّسَاۤءَ صَدُقَـٰتِهِنَّ نِحۡلَةࣰۚ فَإِن طِبۡنَ لَكُمۡ عَن شَیۡءࣲ مِّنۡهُ نَفۡسࣰا فَكُلُوهُ هَنِیۤـࣰٔا مَّرِیۤـࣰٔا﴾ [النساء: 4]. فأضاف الله سبحانه وتعالى المهر إلى المرأة نفسها، وبين أنها هي التي تتصرف فيها؛ لقوله: ﴿ فَإِن طِبۡنَ لَكُمۡ عَن شَیۡءࣲ مِّنۡهُ نَفۡسࣰا فَكُلُوهُ هَنِیۤـࣰٔا مَّرِیۤـࣰٔا ﴾ [النساء:4].

ولو فُرِضَ أنه بعد أن تم العقد، وسَلَّم المهر أهدت البنت إلى أبيها، أو أمها، أو أختها، أو خالها، أو خالتها، أو عمتها شيئًا فهذا لا بأس به. وأما أن يشرط ذلك على الزوج عند القبول فإن هذا لا يجوز.

قولهم: نريد أن نبيض وجوهنا أمام الناس. هذه العبارة أيضًا نريد التعليق عليها ؟ !

فأجاب رحمه الله تعالى: وهذه العبارة هي في الحقيقة تنم عن ضعف الشخصية، وعدم مجابهة الناس بما هو أفضل، والذي ينبغي للإنسان أن يبيض وجهه باتباع ما هو أفضل، وأنفع للخلق، ولو أن الناس تجاروا في هذه الأمور لكانت لا منتهى لها، ولا غاية لها. وتبييض الوجه حقيقة هو أن يقوم الإنسان بما تقتضيه السُّنة من تخفيف المهر، حتى يقتدي الناس به.

ومن المعلوم لكل أحد أن هؤلاء الذين يبذلون مهورا كثيرة لا يريدون ذلك، ولكنهم شبه مكرهين عليها، فلو أن رؤساء القبائل أو البلد قاموا بتخفيف المهور لبيضُوا وجوههم، وكان ذلك لهم مثوبة عند الله -عز وجل-، وسَنُّوا سُنة حسنة يتبعهم الناس عليها.

فأرى أن أوجه الأمر والنصيحة إلى كبراء القوم من رؤساء القبائل والعشائر، وكذلك أهل المدن بأن يتولى الكبراء منهم والشرفاء هذا الأمر، فيخففوا من المهور، حتى يكونوا قدوة صالحة يتبعهم الناس فيها، ومن دلَّ على خير فهو كفاعله ، ومَن سَنَّ في الإسلام سنة حسنة فله أجرها، وأجر من عمل بها إلى يوم القيامة.