(۴۱۴۷) سوال: : از خارج از سعودی به قصد عمره آمدم و قبل از رسیدن به فرودگاه جده برای نیت احرام در هواپیما لباس­هایم را عوض کردم و در هواپیما شیخی بود که او را می­شناسم و در علم به او اعتماد می­شود هنگامی که از او پرسیدم به من گفت: می­توانیم در فرودگاه در جده نیت احرام کنیم لذا نظرش را گرفتم و در فرودگاه احرام بستم و بعد از این که عمره را تمام کردم و به مدینه­ی منوره رفتم و در آن جا دو ماه شوال و ذی القعده را ماندم از برخی از کسانی که به علم آن­­ها از اعتماد دارم که از دوستانم هستند پرسیدم: آیا من در این حالت می­توانم حج تمتع را به جای بیاورم زیرا احرام من در عمره­ی اول در شوال بوده و آیا بر من خون لازم است زیرا از اقوال علما شنیدم و مطمئن شدم که برای کسی که از فرودگاه جد گذر می­کند درست نیست فرودگاه به عنوان میقات باشد و به من فتوا داد که تمتع به وسیله­ی ترک نمودن مکه از بین رفته است با این که من هنگام که نیت احرام برای عمره نمودم قصد حج تمتع را نداشتم و الان می­توانم نیت احرام حج کنم همان­طور که کسی که در مدینه­ی منوره مقیم است نیت می­کند لذا نیت احرام حج افراد نمودم اما در مورد گذر از میقات به من گفت: چیزی بر تو واجب نیست زیرا از روی جهل و اقتدا به نظر این شیخ از میقات عبور کردی لذا به اطمینان یافتم و مناسک حج خود را ادا نمودم اما برخی از دوستان تا الان بر من اشکال وارد می­کنند و با من بحث می­کنند که بر من به خاطر یکی از این دو کار خون لازم بوده است؛ لطفا با جواب و نصیحت کامل ایت شک را برطرف سازید جزاکم الله خیرا.

جواب:

این سؤال متضمن دو چیز است: اول: در هواپیما نیت احرام نکردی تا این که به جده رسیدی.

دوم: هنگامی که برای عمره نیت احرام کردی به یادآوردی نیت حج تمتع نکردی و به مدینه رفتی و از ذی الحلیفه برای حج احرام بستی.

اول: بدان کسی که در هواپیما است و قصد حج یا عمره را دارد بر او واجب است هنگامی که در موازات یعنی بالای میقات قرار گرفت نیت کند و دلیل آن فرموده­ی رسول الله ﷺ است: «هن لهن و لمن مر عليهن من غير أهلهن ممن يريد الحج و العمرة»[۱]: (این میقات­ها برای کسانی که نام برده شده و دیگرانی که قصد حج و عمره را دارند و از آن­ها عبور می­کنند است) و زمانی که اهل عراق هنگامی به نزد عمر J آمدند و گفتند: ای امیر المؤمنین!  پیامبر ﷺ میقات اهل نجد را قرن المنازل قرار دادند در حالی که از مسیر ما دور است لذا به آن­ها گفت: (به موازات آن در مسیر خود نگاه کنید)[۲] لذا این گفتار ایشان دلالت می­دهد بر این که موازات اعتبار دارد چه زمانی که بر روی زمین باشی که از چپ یا راست در موازات میقات قرار می­گیری و چه در هوا باشی که از بالا در موازات قرار می­گیری.

به تأخیر انداختن نیت احرام تا جده بدین معنا است که از میقات بدون نیت احرام گذر کردی در حالی که قصد عمره را داشتی و اهل علم ذکر نموده­اند که این کار موجب فدیه است که فدیه خونی است که در مکه ذبح شده و بین فقرا تقسیم می­شود اما مادامی که از این شیخ سؤال کردی و ذکر نمودی که او الگو و دارای علم است و به تو فتوا داده که نیت احرام در فرودگاه جده جایز است و بر گمان تو ترجیح دادن فتوای او بر آن چه نزد خودت ثابت بوده که هنگامی که در موازات میقات قرار گرفتی نیت احرام بر تو واجب است غالب شده چیزی بر تو نیست زیرا آن چه الله À بر تو واجب نموده را ادا کردی الله À می­فرماید: {فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِن كُنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ}[نحل: ۴۳](پس (ای مردم!) اگر نمی­دانید از اهل علم بپرسید) و هر کس از کسی که گمان می­کند اهل فتوا است سؤال کند و به خطا برود گناه او بر کسی است که فتوا داده است اما بر او چیزی لازم نیست زیرا آن چه الله À بر او واجب نموده را انجام داده است.

دوم: ذکر نمودی که نیت تمتع نکردی و به مدینه رفتی و برای حج از ذی الحلیفه یعنی ابیار علی نیت احرام نمودی بر تو واجب است بدانی هر کسی که در ماه­های حج به مکه آمد و قصد حج را داشت و قبل از حج عمره را ادا کرد حج او تمتع است زیرا این معنای تمتع است چون الله À می­فرماید: {مَن تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ}[بقره: ۱۹۶]( هر کس از عمره بهره­مند گردد سپس(اعمال) حج را آغاز کند آن چه از قربانی ( برای او) میسر شد ( ذبح می­کند)) و معنای آن این است که هرگاه انسان در ماه­های حج به مکه آمد و قصد حج تمتع داشت اصل بر این است که به نیت حج احرام ببندد و تا روز عید بر احرام خود باقی بماند و اگر عمره را ادا کرد و از احرام خارج شد بر او صدق پیدا می­کند که با بهره­مندی از آن حج را ادا می­کند یعنی تا زمانی که وقت حج بیاید و معنای تمتع به آن این است که از آن چه الله À بر او حلال کرده هنگامی که از احرام عمره خارج شد بهر­ه­مند شده است لذا همه چیز بر او حلال می­گرددو از هر آن چه در احرام ممنوع بوده بهره­مند می­گردد و این از نعمت­های الله À است که به بنده تخفیف داده تا جایی که عمره را در ماه­های حج برای او مباح گردانیده تا این که از آن خارج شود و تا این که وقت حج فرا برسد از آن چه الله À برای او حلال نموده بهره­مند شود.

بنابراین مادامی که از کشورت به قصد ادای حج می­آیی و در ماه­های حج نیت احرام برای عمره کردی حج تو تمتع محسوب می­شود چه نیت کنی که حج تمتع را ادا می­کنی یا نیت نکنی باقی می­ماند که گفته شود: آیا سفر تو به مدینه هَدی (قربانی) از تو ساقط می­شود یا خیر؟ در این مسئله بین اهل علم اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی نظرشان این است که هرگاه انسان بین عمره و حج به اندازه­ی مسافت قصر سفر کند تمتع او قطع شده و خون تمتع از او ساقط می­شود اما این قول ضعیف است زیرا این شرط را الله À در قرآن ذکر نکرده است و در سنت رسول الله ﷺ وارد نشده است بنابراین هنگامی که کسی که قصد تمتع دارد خون از او ساقط نمی­شود مگر این که به کشورش برگردد سفر او با برگشت به کشورش قطع می­شود و برای حج سفر جدیدی را غیر از سفر اولش ایجاد می­کند در این صورت هدی (قربانی) تمتع از او ساقط می­شود زیرا در واقع با سفر جدیدی به غیر از سفر اولی به حج آمده است فقط در این صورت هدی (قربانی) تمتع ساقط می­شود چون مصداق بهره­مندی از عمره برای حج نیست زیرا حکم سفر در حق او قطع شده است و سفر جدیدی را برای حج خود ایجاد کرده است.

[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] تخریج آن گذشت.