(۳۸۰۱) حکم به تاخیر انداختن خوردن تا فرا رسیدن اذان صبح

(۳۸۰۱) سوال: آیا برای روزه‌دار جایز است که خوردن را تا فرا رسیدن اذان صبح به تأخیر بیاندازد یا باید احتیاط کند و دو یا سه دقیقه پیش از اذان، از خوردن دست بکشد؟

جواب:

الله ﷻ می‌فرماید: {وَتِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ وَمَنْ يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ} [الطلاق: ۱] : (این مرزهای الله است که هر کس از این مرزها تجاوز کند، به خود ستم کرده است). الله ﷻ برای روزه گرفتن و افطار کردن روزه‌دار، وقت و زمانی را معین نموده است؛ الله ﷻ درباره‌ی وقت امساک و دست کشیدن از خوردن و نوشیدن می‌فرماید: {وَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمْ الْخَيْطُ الأَبْيَضُ مِنْ الْخَيْطِ الأَسْوَدِ مِنْ الْفَجْرِ} [البقرة: ۱۸۷] : (بخورید و بیاشامید تا روشنی فجر از سیاهی شب در سپیده‌دم برایتان آشکار گردد). بنابراین الله À حد امساک و دست کشیدن از خوردن و نوشیدن را طلوع فجر، قرار داده است. هرگز از سنت نیست که مسلمان پیش از طلوع فجر، بنا بر احتیاط یا از روی تقرب و نزدیکی به الله ﷻ از سحری خوردن دست بکشد زیرا این کار، تقرب جستن به الله ﷻ با چیزی است که تشریع نکرده و این احتياط در جای مناسب، صورت نگرفته است. رسول الله ﷺ به اصحابش H فرمود: «إنَّ بلالا يُؤذِّنُ بليل فكلوا وأشربوا حتى يُؤذِّنَ ابنُ أمِّ مكتوم فَإِنَّهُ لَا يُؤَذِّنُ حَتَّى يَطْلعَ الفَجْرُ» : (بلال هنگام شب اذان می‌گوید؛ پس بخورید و بنوشید تا وقتی که ابن ام مکتوم اذان بگوید زیرا او فقط هنگام طلوع فجر، اذان می‌گوید). در همین روایت آمده است: «وَلَمْ يَكُنْ بَيْنَ أَذَانِهِما إِلَّا أَنْ يَرْقَى ذَا وَيَنْزِلَ ذَا»[۱] : (مدت زمان بین اذان بلال و ابن ام مکتوم این قدر بود که این پایین بیاید و دیگری بالا برود). هر چند که این روایت، جای بررسی دارد اما به هر حال رسول الله ﷺ اصحابش H را سفارش می‌نمود که تا اذان گفتن ابن ام مكتوم بخورند و بنوشند. بنابراین سنت چنین است.

عملکرد برخی مردم که زمانی را برای احتیاط یا برای پایان سحر و زمانی را برای طلوع فجر (سپیده‌دم) قرار می‌دهند، بدون شک نادرست می‌باشد. شخص می‌تواند بخورد و بنوشد تا زمانی که سپیده‌دم برایش آشکار شود؛ اگر در صحرا باشد آن را ببیند یا صدای اذانی که اطمینان دارد آن مؤذن هنگام طلوع فجر اذان می‌گوید را بشنود.

درباره‌ی غروب خورشید نیز همین گونه است؛ مردم سفارش شده‌اند که به محض غروب خورشید یا ظن غالب از آن، به خوردن افطاری بشتابند لذا هرگاه خورشید غروب کرد افطار کن حتی اگر اذان را نگفته باشند؛ چنانچه در صحرا یا در مکان مرتفعی هستی و غروب خورشید را می‌بینی، افطار کن حتی اگر صدای اذان را نشنیده باشی؛ اما اگر در چنین مکانی نبودی، به اذان مؤذنی که به وی اعتماد داری و فقط هنگام غروب خورشید، اذان می‌گوید، اعتماد خواهی کرد. اگر فرض کنیم یک مؤذن قبل از غروب خورشید اذان گفت در حالی که تو خورشید را می‌دیدی، جایز نیست افطار کنی تا این که خورشید غروب کند.

۱-تخریج آن گذشت.

تعداد بازدید: 2

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: هل يجوز للصائم أن يُؤخر الإمساك إلى أن يُؤذن لصلاة الفجر، أم عليه أن يتحرّز ، ويمسك قبل الأذان بدقيقتين أو ثلاث؟

فأجاب – رحمه الله تعالى- يقول الله سبحانه وتعالى: ﴿ وَتِلْكَ حُدُودُ اللهِ وَمَن يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ ﴾ [الطلاق: 1]. والله -سبحانه وتعالى- قد حدد للصائم وقتا لإمساكه، ووقتاً لإفطاره، أما وقت الإمساك فقد قال الله تعالى: ﴿ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُرُ الْخَيْطُ الأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ﴾ [البقرة: ۱۸۷]. فجعل الله حدَّ الإمساك طلوع الفجر، وليس من السُّنَّة أبدا أن يُمسك الإنسان قبل طلوع الفجر على سبيل الاحتياط، أو التقرب إلى الله -عز وجل؛ لأن هذا تقرب إلى الله -سبحانه وتعالى- بما لم يَشْرَعه، واحتياط في غير محله.

فقد قال النبي -عليه الصلاة والسلام- لأصحابه: «إِنَّ بَلَالًا يُؤَذِّنُ بِلَيْلٍ، فَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّى يُؤَذِّنَ ابْنُ أُمِّ مَكْتُومِ، فَإِنَّهُ لَا يُؤَذِّنُ حَتَّى يَطْلُعَ الفَجْرُ». وَفِيهِ وَلَمْ يَكُنْ بَيْنَ أَذَانِهِمَا إِلَّا أَنْ يَرْقَى ذَا وَيَنْزِلُ ذَا». وإن كان في هذه الرواية نظر، لكن على كل حال النبي -عليه الصلاة والسلام- أمر أصحابه أن يأكلوا ويشربوا؛ حتى يُؤذِّنَ ابن أم مكتوم.

فهذه هي السُّنَّة، وبعض الناس يجعلون في إمساكية رمضان وقت مدفع الإمساك، أو وقت الإمساك، ثم وقت طلوع الفجر، ولا شك أن هذا خطأ وليس بالصواب، إذا فالإنسان يأكل ويشرب حتى يتبيَّن له طلوع الفجر؛ إما بمشاهدته إن كان في بَر، وإما بسماع أذانِ الثقة الذي لا يُؤذِّن حتى يطلع الفجر.

وكذلك أيضًا بالنسبة للغروب؛ فإن الناس مأمورون بتعجيل الفطر، من حين تحقق غروب الشمس، أو غلبة الظن في غروبها، فإذا غربت الشمس، وإن لم يُؤذن، فإنك تفطر، فإذا قُدِّرَ أنك في البَرِّ، أو في مكان مرتفع يتبيَّنُ به غروب الشمس، فإنك تفطر، وإن لم تسمع المؤذن، وإذا لم تكن في مكان كذلك فإنك تعتمد على أذان الثقة الذي لا يؤذن حتى تغرب الشمس، وإذا قدر أن أحدًا من المؤذنين أذن قبل أن تغرب الشمس، وأنت تشاهد الشمس، فإنه لا يجوز لك الإفطار حتى تغرب الشمس.