(۳۶۰۹) سوال: مقدار هفتصد گرم طلا دارم که آن را خانواده‌ام برای پوشیدن و استفاده از آن برای زینت به من داده‌اند. من نیز آن‌ها را در خانه و مناسبات می‌پوشم. آیا این طلاها زکات دارد یا خیر؟ اگر زکات دارد، مقدارش براساس ریال یمنی چقدر است؟
جواب:
زیورآلات طلا یا نقره هرگاه به حدّ نصاب برسد، پرداخت زکاتش واجب می‌شود؛ نصاب طلا هشتاد و پنج گرم است و نصاب نقره پانصد و هفتاد و پنج گرم می‌باشد لذا اگر طلای زن به حدّ نصاب برسد، واجب است زكاتش را بپردازد و اگر نقره‌هایش به حد نصاب برسد نیز پرداخت زکات بر او واجب خواهد شد.
در سؤال مطرح شده که وی هفتصد گرم طلا دارد و این مقدار به حدّ نصاب رسیده و واجب است زکاتش را بپردازد هر چند که آن را برای پوشیدن استفاده می‌کند؛ تفاوتی نیز ندارد که از آن استفاده نموده یا برای نیازش ذخیره کرده است. دیدگاه برتر و راجح در این مسئله همین است که مذهب امام ابو حنيفه Ë و روايتی از امام احمد Ë می‌باشد. مفتي عام سعودی شيخ عبد العزيز بن باز نیز همین دیدگاه را برگزیده است زیرا قرآن و سنت بر این دیدگاه دلالت دارد. الله À در قرآن می‌فرماید: {وَالَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلا يُنفِقُونَهَا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ} [التوبة: ۳۴] : (کسانی که طلا و نقره را ذخیره می‌کنند و در راه الله انفاق نمی‌کنند، آن‌ها را به عذابی دردناک مژده بده). اندوختن طلا و نقره بدین معنا است که در راه الله انفاق نشود که بدون تردید زكات از جمله مصادیق انفاق در راه الله À و بلکه بهترین نوع آن است.
در سنت نیز ثابت است که رسول الله ﷺ فرمود: «مَا مِنْ صَاحِبِ ذَهَبٍ، وَلا فِضَّةٍ، لا يُؤَدِّي مِنْهَا حَقَّهَا إِلاَّ إِذَا كَانَ يَومُ القِيَامَةِ صُفِّحَتْ لَهُ صَفَائِحُ مِنْ نَارٍ، فَأُحْمِيَ عَلَيْهَا في نَارِ جَهَنَّمَ، فَيُكْوَى بِهَا جَنْبُهُ، وَجَبِينُهُ، وَظَهْرُهُ، كُلَّمَا بَرَدَتْ أُعِيدَتْ لَهُ في يَومٍ كَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِينَ ألْفَ سَنَةٍ»[۱] : (هر صاحبِ طلا و نقره‌ای که زکاتِ آن را نپردازد، روز قیامت طلا و نقره‌اش به ورق‌هايی از آتش تبديل می‌شود و اين ورق‌ها را در آتش دوزخ، داغ می‌کنند و سپس با آن پهلوها، پيشانی و پُشت آن شخص را داغ می‌نهند و هر بار که اين ورق‌ها سرد شود، دوباره داغ می‌گردد و اين عذاب برای آن شخص در روزی که مقدارش به اندازه‌ی پنجاه هزار سال است ادامه خواهد داشت). صاحبان کتب سنن، این حديث را از عمرو بن شعيب از پدرش از جدش J روایت کرده‌اند که: «أن امرأةً أتت رسول الله ﷺ وفي يد ابنتها مسكتان غليظتان من ذهب فقال أتؤدين زكاة هذا قالت لا قال: أيسرك أن يسورك الله بهما سوارين من نار يعني إن لم تؤدين زكاته فخلعتهما وألقتهما إلى رسول الله ﷺ وقالت هما لله ورسوله»[۲] : (زنی نزد رسول الله ﷺ آمد در حالی که دخترش دو دستبند بزرگ طلا به دست داشت؛ به او فرمود: آیا زکات این را می‌پردازی؟ پاسخ داد: خیر. فرمود: آیا خوشحال می‌شوی که الله دو النگوی آتشین به دستانت ببندد؟ زن فورا آن دو النگو را بیرون آورد، نزد رسول الله ﷺ گذاشت و گفت: این برای الله و پیامبرش باشد). حافظ ابن حجر Ë در کتابش (بلوغ المرام) درباره‌ی این حدیث می‌گوید: “إسناده قوي” : (اسنادش قوی است). شيخ عبد العزيز ابن عبد الله بن باز این حدیث را صحیح می‌داند. همچنین فرموده‌ی رسول الله ﷺ که فرمود: «ما من صاحب ذهبٍ ولا فضة لا يؤدي منها زكاتها» آن را تأیید می‌کند زیرا این حدیث را امام مسلم Ë از ابو هريره J روایت می‌کند. دلایلی که کسانی که قائل به وجوب زكات در زیورآلات نیستند، ارائه داده‌اند نیز در برابر دلایلی که وجوب زکات در زیورآلات را اثبات می‌کند، یارای مقاومت ندارد.
مقدار زکات، یک چهلم است زیرا زکات طلا، نقره و کالاهای تجاری، (یک چهلم) یا همان (دو و نیم درصد) یا (بیست و پنج هزارم) می‌باشد. چگونگی پرداختش نیز بدین صورت است که ارزش زیورآلات خود را به چهل قسمت، تقسیم نمایید و نتیجه‌ی تقسیم، مقدار زکات خواهد بود. اگر زن مبلغ نقدی در اختیار داشت، زکاتش را می‌پردازد اما در غیر این صورت، در صورتی که خودش اجازه دهد، اشکالی ندارد که همسر یا یکی از نزدیکانش زکاتش را پرداخت کند و اگر چنین نشد، بر زن واجب است که به اندازه‌ی زکات از زیورآلاتش را بفروشد و زکات را بپردازد.
برخی می‌گویند: اگر چنین کند، دیگر طلایی برایش نمی‌ماند! چون به تدریج با پرداخت زکات، تمام زیورآلاتش تمام خواهد شد؛ در جواب می‌گوییم: امکان ندارد با زکات، پایان یابد زیرا اگر به مقداری برسد که از حدّ نصاب کم‌تر باشد، زکات بر آن واجب نخواهد بود؛ مثلا اگر هر سال زکاتش را بپردازد تا این که به هشتاد و چهار گرم برسد دیگر زكات نخواهد داشت زیرا طلایش دیگر به حدّ نصاب نمی‌رسد.
برخی می‌پرسند: اگر زن مقداری طلا داشته باشد که به نصف حدّ نصاب برسد و مقداری نقره داشته باشد که این کمبود را جبران کند؛ یعنی نصف نصاب نیز نقره داشته باشد و در مجموع مقدار طلا و نقره، نصاب کامل شود، چگونه است؟ می‌گوییم: واجب نیست که طلا را با نقره جمع کند تا به حدّ نصاب برسد زیرا از دو جنس متفاوت هستند؛ همچنان که در نصاب محصولات کشاورزی، گندم را برای تکمیل نصاب با جو جمع نمی‌کنند. در این حالت می‌گوییم: طلای این زن، زکات ندارد زیرا نصف نصاب است و نقره‌اش که نصف نصاب است نیز زكات ندارد.
