(۲۴۸) سوال: شرک اکبر و شرک اصغر چیست؟

جواب:

شرك اكبر همان است که موجب خروج انسان از اسلام می‌شود؛ مانند این‌ که کسی اعتقاد داشته باشد به همراه الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ پروردگار دیگری وجود دارد که جهان را اداره می‌کند یا همراه الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ پروردگار دیگری نیز وجود دارد که قسمتی از جهان هستی را آفریده است یا همراه الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ  کسی وجود دارد که به او کمک کرده و از او پشتیبانی می‌کند؛ تمام این‌ها نمونه‌هایی از شرک اکبر است که این شرک، به ربوبیت مربوط می‌شود. همچنین از جمله شرک اکبر این است که همراه الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ معبود دیگری را هم عبادت کند؛ مانند این که برای صاحب یک قبر، نماز بخواند یا برای بزرگ‌داشت و تعظیم صاحب یک قبر با ذبح و قربانی به وی تقرب جویند و… که این‌ها شرک در الوهیت است.

بنابراین ضابطه‌ی شرک اکبر این است: هر چیزی که فرد را از اسلام خارج ‌کند.

شرک اصغر یعنی هر عملی که شریعت آن را‌ شرك بنامد در حالی که این عمل، موجب خروج فرد از اسلام نمی‌شود؛ مانند: سوگند به غير الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ که از شرک اصغر است. مانند این که بگوید: قسم به پیامبر محمد که فلان کار را انجام نداده‌ام، قسم به پیامبر محمد که حتما فلان کار را انجام خواهم داد، به کعبه سوگند یاد می‌کند و می‌گوید: قسم به کعبه‌ی بزرگ که فلان کار را انجام نداده‌ام یا قسم به کعبه‌ی بزرگ که فلان کار را انجام خواهم داد و… مهم این است که قسم خوردن و سوگند به غير الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ از شرك است اما از شرک اصغر است که موجب خروج فرد از اسلام نمی‌شود؛ دلیل این که از شرک است نیز فرموده‌ی پیامبر ﷺ است که فرمود: «مَنْ حَلَفَ بِغَيرِ اللهِ فَقَدْ کَفَرَ أو أشركَ»^۱ : (هر کس به غير الله سوگند ياد كند، كفر یا شرك ورزیده است) اگر معتقد باشد که آن ‌چه بدان سوگند یاد کرده همانند الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ عظمت و بزرگی دارد، در این صورت مرتکب شرک اکبر شده است زیرا خالق را با مخلوق، مساوی قرار داده است که این شرک اکبر است.

شایان ذکر است که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ شرک را نمی‌بخشد؛ فرقی ندارد که شرک اکبر یا شرک اصغر باشد زیرا به طور عام فرمود: {إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرَى إِثْماً عَظِيماً} [النساء: ۴۸]: (قطعاً الله این که به او شرک ورزیده شود را نمی‌بخشد و گناهان پایین‌تر از شرک را برای هر کس که بخواهد می‌بخشد و هر کس به الله شرک بورزد، با دروغی که ساخته مرتکب گناه بزرگی شده است) همچنین فرمود: {وَمَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالاً بَعِيداً} [النساء: ۱۱۶]: (هر کس به الله شرک بورزد، همانا به گمراهی بسیار دوری منحرف شده است).

***

1. مسند احمد: (٢٤٩/١٠، شماره (٦٠٧٢) / سنن ترمذی: أبواب النذور والإيمان، باب ما جاء في كراهة الحلف بغير الله، شماره (١٥٣٥). ↩︎