(۲۲۹) بیان بعضی احادیث دخول موحدان به بهشت

(۲۲۹ سوال: اهل سنت و جماعت اعتقاد دارند که سرانجام موحدان بهشت است؛ در حدیث آمده است: «لا يدخل الجنة قاطع رحم»: «کسی که پیوند خويشاوندی را قطع کند، وارد بهشت نمی‌شود»^۱ همچنین: «لا يدخل الجنة نمّام»^۲ : «سخن‌چين وارد بهشت نمی‌شود». آیا چنان که ظاهر این نصوص دلالت دارد، موحدان این دو گروه وارد بهشت نمی‌شوند؟ جمع بین این احادیث چگونه است؟

جواب:

این گونه نصوص با مضمون وعید و عذاب، سبب شده است خوارج و معتزله قائل به جاودانگی در جهنم برای کسانی باشند که مرتکب گناهان کبیره شده‌اند زیرا نصوص وعید را گرفته و نصوص دیگری که مقابل آن است را فراموش کرده‌اند که در ادله‌ی بسیار زیادی به ثبوت رسیده که موحدین یا کسی که در قلبش حتی به اندازه‌ی دانه‌ی خردل هم ایمان داشته باشد برای همیشه در دوزخ نمی‌ماند. همان طور که عموم ادله‌ای که دلالت بر امید و رجاء و این که مؤمن وارد بهشت می‌شود دارند مرجئه را به این وا داشته که نصوص وعید را در نظر نگیرند لذا چنین گفتند که: مؤمن حتی اگر فاسق باشد وارد جهنم نمی‌شود. اینان عموم ادله را گرفته و آنان نیز عمومات ادله‌ی وعید را گرفته‌اند. الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ اهل سنت و جماعت را به قول وسط که ادله در آن جمع می‌شود هدایت نمود که: کسی که مرتکب گناه کبیره شده از ایمان خارج نمی‌شود و مستحق عقوبت است اما چه بسا الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ او را بیامرزد و وی را وارد جهنم نکند. گاهی نیز برایش دعا می‌شود و گناهش آمرزیده می‌شود. امکان دارد این مجازات بنا به اسباب دیگری نیز آمرزیده شود و اگر فرض شود چیزی وجود نداشته باشد که سبب کفاره شدن گناهانش شود در جهنم عذاب داده می‌شود و سپس وارد بهشت می‌گردد. این مذهب اهل سنت و جماعت است.

بنابراین احادیث وعید که مطلق یا عام هستند همان طور که دو مورد از آن در سؤال بیان شد: «لا يدخل الجنة قاطع رحم» و «لا يدخل الجنة نمام» بدین معنا حمل می‌شود که این فرد به طور مطلق یعنی بدون چشیدن عذاب، وارد بهشت نمی‌شود بلکه اگر چیزی که این گناه را پاک کند مثل عفو الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ یا … باید قبل از ورود به بهشت، عذاب داده شود. بنابراین «لا يَدخُلُونَ الجَنَّةَ» یعنی: ورود مطلق و کامل که بدون عذاب باشد؛ این گونه ادله جمع ‌بندی می‌شود.

سؤال: آیا هفتاد هزار نفری که وارد بهشت می‌شوند، ایمانشان کامل است؟ آن‌ها که بعد از مجازات در دوزخ، وارد بهشت می‌شوند چه کسانی هستند؟ چه کسانی‌ برای همیشه در دوزخ می‌مانند؟

جواب: افرادی که برای همیشه در دوزخ می‌مانند، کفار هستند که هیچ عمل خوبی ندارند؛ الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ فرموده است: ﴿إِنَّ اللَّهَ لَعَنَ الْكَافِرِينَ وَأَعَدَّ لَهُمْ سَعِيرًا * خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا لَّا يَجِدُونَ وَلِيًّا وَلَا نَصِيرًا﴾ [أحزاب: ۶۴-۶۵]: «بی‌تردید الله کافران را لعنت کرده و برای آن‌ها آتش سوزان آماده نموده است که جاودانه در آن خواهند ماند، هیچ دوست و یاوری نخواهند یافت». الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ جاودانگی ابدی کافران را در سه جا از قرآن ذکر نموده است:

اول: در سوره‌ی نساء فرمود: ﴿إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَظَلَمُوا لَمْ يَكُنِ اللَّهُ لِيَغْفِرَ لَهُمْ وَلَا لِيَهْدِيَهُمْ طَرِيقًا * إِلَّا طَرِيقَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا وَكَانَ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرًا﴾ [نساء: ۱۶۹]: «آنان ‌که کافر شدند و ستم کردند، الله هرگز آن‌ها را نخواهد بخشید و آن‌ها را به راهی هدایت نخواهد کرد مگر راه جهنم که جاودانه در آن خواهند ماند و این بر الله آسان است».

دوم: در سوره‌ی احزاب فرمود: ﴿إِنَّ اللَّهَ لَعَنَ الْكَافِرِينَ وَأَعَدَّ لَهُمْ سَعِيرًا * خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا لَّا يَجِدُونَ وَلِيًّا وَلَا نَصِيرًا﴾ [أحزاب: ۶۴-۶۵]: «بی‌تردید الله کافران را لعنت کرده و برای آن‌ها آتش سوزان آماده نموده است که جاودانه در آن خواهند ماند، هیچ دوست و یاوری نخواهند یافت».

سوم: در سوره‌ی جن فرمود: ﴿وَ مَن يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَإِنَّ لَهُ نَارَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا﴾ [جن: ۲۳]: «هر کس نافرمانی الله و پیامبرش را کند، پس بی‌گمان آتش جهنم از آنِ اوست، جاودانه در آن خواهد ماند». مؤمنان گناه کار، فقط به اندازه‌ی گناهشان سزاوار ورود به دوزخ و عذاب هستند ولی چه بسا الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ آن‌ها را ببخشد و وارد دوزخ نشوند و چه بسا برای آن‌ها شفاعت شود. برخی نیز بدون حساب و عذاب وارد بهشت می‌شوند؛ آن‌ها کسانی هستند که پیامبر ﷺ در وصفشان فرمود: «لا يَسْتَرْقون ولا يَكتَوُونَ وَلا يَتَطَيَّرُونَ وَ عَلى رَبِّهِم يَتَوَكَّلُونَ»: «آن‌ها کسانی هستند که طلب رقیه نمی‌کنند، داغ نمی‌کنند، چیزی را شوم نمی‌دانند بلکه بر پروردگارشان توکل می‌کنند»^۳.

***

[تخریج بخاري: كتاب الأدب، باب إثم قاطع الرحم، رقم (٥٩٨٤)، مسلم: كتاب البر والصلة، باب صلة الرحم، رقم(٢٥٥٦)] ↩︎
[تخریج مسلم: كتاب الإيمان، باب بيان غلظ تحريم النميمة، رقم(١٠٥)] ↩︎
[تخریج بخاري: كتاب الطب، باب من اكتوى أو كوى غيره، رقم (٥٧٠٥)، مسلم: كتاب الإيمان، باب الدليل على دخول طوائف من المسلمين الجنة بغير حساب ولا عذاب، رقم (٢١٨)] ↩︎

تعداد بازدید: 1

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: يذهب أهل السنة والجماعة إلى القول بأن مصير الموحدين إلى الجنة في نهاية المطاف، وجاء في الحديث: «أنه لا يدخل الجنة قاطع رحم»، وأيضًا جاء: «لا يدخل الجنة نمام»، فهل الموحدون من هاتين الفئتين لا يدخلون الجنة كما هو ظاهر هذه النصوص؟ أم كيف يكون الجمع بينها؟

فأجاب -رحمه الله تعالى-: هذه النصوص وأمثالها من أحاديث أو من نصوص الوعيد هي التي جعلت طائفة الخوارج والمعتزلة أن يقولوا بخلود أهل الكبائر في النار، لأنهم أخذوا نصوص الوعيد ونسوا نصوصا أخرى تعارضها، وهي ما ثبت في أدلة كثيرة من أن الموحدين، أو من في قلبه إيمان ولو مثقال حبة من خردل فإنه لا يخلد في النار، كما أن عمومات الأدلة الدالة على الرجاء، وأن المؤمن يدخل الجنة حملت المرجئة على ألا يعتبروا بنصوص الوعيد، وقالوا: إن المؤمن ولو كان فاسقًا لا يدخل النار، فهؤلاء أخذوا بعمومات هذه الأدلة، وأولئك أخذوا بعمومات أدلة الوعيد، فهدى الله أهل السنة والجماعة إلى القول الوسط الذي تجتمع فيه الأدلة، وهو: أن فاعل الكبيرة لا يخرج من الإيمان، وأنه مُستحق للعقوبة، ولكن قد يعفو الله عنه فلا يدخله النار، وقد يدعى له فيعفى عن عقوبته، وقد تكفر هذه العقوبة بأسباب أخرى، وإذا قُدِّر أنه لم يُحصل شيئًا يكون سببًا لتكفيرها فإنه يعذب في النار على و قدر عمله، ثم يكون في الجنة، هذا هو مذهب أهل السنة والجماعة.

وعلى هذا: فأحاديث الوعيد المطلقة أو العامة كما في الحديثين اللذين أشار إليهما السائل: «لا يدخل الجنة قاطع رحم»، «لا يدخل الجنة نمام» تحمل على أن المعنى لا يدخلها دخولا مطلقا، أي دخولا كاملا بدون تعذيب، بل لابد أن يتقدم ذلك التعذيب، إن لم يوجد ما يمحو ذلك الإثم من عفو الله أو غيره، فيكون معنى لا يدخلون الجنة أي: الدخول المطلق الكامل الذي لم يسبق بعذاب، وبهذا تجتمع الأدلة.

يقول هذا السائل: هل السبعون ألفًا الذين يدخلون الجنة هؤلاء إيمانهم يكون كاملا، ومن هم الذين يعذبون في النار ويدخلون الجنة؟ والذين يبقون في النار خالدين فيها؟

فأجاب -رحمه الله تعالى -: أما الناس الذين يبقون في النار خالدين فيها فهؤلاء الكفار الذين ليس لهم ،حسنات، كما قال الله تبارك وتعالى-: ﴿ إِنَّ اللَّهَ لَعَنَ الْكَفِرِينَ وَأَعَدَّ لَمْ سَعِيرًا * خَلِدِينَ فِيهَا أَبَدًا لَّا يَجِدُونَ وَلِيًّا وَلَا نَصِيرًا ﴾ [الأحزاب: ٦٤-٦٥]، وقد ذكر الله تعالى خلود الكافرين الأبدي في القرآن في ثلاثة مواضع:

الأول: في النساء في قوله تعالى: ﴿ إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَظَلَمُوا لَمْ يَكُنِ اللَّهُ لِيَغْفِرَ لَهُمْ وَلَا لِيَهْدِيَهُمْ طَرِيقًا إِلَّا طَرِيقَ جَهَنَّمَ خَلِدِينَ فِيهَا أَبَدًا وَكَانَ ذَلِكَ عَلَى اللهِ يَسِيرًا ﴾ [النساء: ١٦٩].

و الثاني: في الأحزاب في قول الله تعالى: ﴿ إِنَّ اللَّهَ لَعَنَ الْكَفِرِينَ وَأَعَدَّ لَهُمْ سعيرا خَلِدِينَ فِيهَا أَبَدًا لَّا يَجِدُونَ وَلِيًّا وَلَا نَصِيرًا ﴾ [الأحزاب: ٦٤-٦٥] .

و الثالث: في سورة الجن في قوله تعالى: ﴿ وَمَن يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَإِنَّ لَهُ نَارَ جَهَنَّمَ خَلِدِينَ فِيهَا أَبَدًا ﴾ [الجن: ۲۳]، وأما أهل المعاصي من المؤمنين فهؤلاء مستحقون لدخول النار والعذاب فيها بقدر ذنوبهم، ولكن قد يغفر الله لهم فلا يدخلون النار، وقد يشفع لهم فلا يدخلون النار.

وهناك أناس يدخلون الجنة بلا حساب ولا عذاب، وهم الذين وصفهم النبي- عليه الصلاة والسلام- بقوله: «لا يسترقون، ولا يكتوون، ولا يتطيرون، وعلى ربهم يتوكلون».