(۶) سوال: مسلمان چگونه می‌تواند توحید را محقّق سازد؟

جواب:

شیخ ابن عثیمین رَحِمَهُ‌الله جواب دادند:

مسلمان توحید را با اخلاص برای الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ و قرار دادن عبادتش برای او محقق می‌سازد به ‌طوری که عبادتش را از هر گونه ریا و تظاهری خالی کرده و فقط الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ را با خالص‌گرداندن دین برایش عبادت می‌کند؛ تحقیق توحید در عبادت این گونه است. در ربوبیت نیز همین طور است که: فقط بر الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ اعتماد کرده و تنها از او درخواست یاری می‌نماید؛ رسول ‌الله ﷺ به پسر عمویش عبدالله بن عباس رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُمَا فرمود: «يَا غُلَامُ، إِنِّي أُعَلِّمُكَ كَلِمَاتٍ : احْفَظِ اللَّهَ يَحْفَظْكَ، احْفَظِ اللَّهَ تَجِدْهُ تُجَاهَكَ، إِذَا سَأَلْتَ فَاسْأَلِ اللَّهَ، وَإِذَا اسْتَعَنْتَ فَاسْتَعِنْ بِاللَّهِ، وَاعْلَمْ أَنَّ الْأُمَّةَ لَوِ اجْتَمَعَتْ عَلَى أَنْ يَنْفَعُوكَ بِشَيْءٍ لَمْ يَنْفَعُوكَ إِلَّا بِشَيْءٍ قَدْ كَتَبَهُ اللَّهُ لَكَ، وَلَوِ اجْتَمَعُوا عَلَى أَنْ يَضُرُّوكَ بِشَيْءٍ لَمْ يَضُرُّوكَ إِلَّا بِشَيْءٍ قَدْ كَتَبَهُ اللَّهُ عَلَيْكَ»^۱

(ای پسر! جملاتی به تو می‌آموزم: الله را حفظ کن که تو را حفظ می‌کند، الله را حفظ کن که او را رویارویت می‌یابی، هرگاه درخواستی داشتی از الله بخواه، و هرگاه کمک خواستی از الله یاری بخواه، و بدان اگر همه‌ی امت جمع شوند تا سودی به تو برسانند نمی‌توانند جز آنچه الله برایت نوشته به تو سودی برسانند، همچنین اگر جمع شوند تا ضرری به تو برسانند نمی‌توانند جز آنچه الله برایت نوشته ضرری به تو برسانند) همچنین بر مسلمان واجب است همواره از الله متعال ثبات و پایداری بر حق و توحید را بخواهد زیرا بسیاری از مردم اصل توحید را دارند اما چیزهایی در او وجود دارد که ایمانش را کم می‌کنند؛ مثالی برایت می‌زنم که نزد مردم نیز شایع است و آن را ناچیز می‌شمارند که همان (اعتماد و تکیه کردن به اسباب) است: می‌دانیم که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ برای هر چیزی اسبابی قرار داده است: برای شفای بیماری اسبابی قرار داده، برای رهایی از نادانی اسبابی قرار داده، برای فرزند اسبابی قرار داده و به همین صورت برای همه چیز اسبابی قرار داده است. بعضی از مردم به سبب اعتماد می‌کنند، وقتی مریض شود  قلبش به‌طور کامل به بیمارستان و پزشکان وابسته شده و طوری به ‌سوی آنان می‌رود که گویا شفا به ‌دست آن‌ها است و فراموش می‌کند که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ این‌ها را اسبابی قرار داده که گاهی سودمند هستند و گاهی نیز سودی ندارند، اگر سودمند بود از فضل و تقدیر پروردگار بوده و اگر سودی نداشت هم از عدل و تقدیر الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ بوده است؛ لذا جایز نیست انسان متسبّب – که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ است – را فراموش کرده و سبب را به یاد داشته باشد. آری! تأثير سبب در مسبّب را انکار نمی‌کنیم اما این تأثير فقط با اذن و اجازه‌ی الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ است همان ‌گونه که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ درباره‌ی ساحران می‌فرماید: (فَیَتَعَلَّمُونَ مِنۡهُمَا مَا یُفَرِّقُونَ بِهِۦ بَیۡنَ ٱلۡمَرۡءِ وَزَوۡجِهِۦۚ) [البقرة ۱۰۲] : (پس از آن دو -فرشته- چیزهایی می‌آموختند که به وسیله‌ی آن، میان مرد و همسرش جدایی بیفکنند) و فرمود: (وَمَا هُم بِضَاۤرِّینَ بِهِۦ مِنۡ أَحَدٍ إِلَّا بِإِذۡنِ ٱللَّهِۚ) [البقرة ۱۰۲] : (حال آن ‌که بدون اجازه‌ی الله نمی‌توانند به وسیله‌ی ‌آن به کسی زیانی برسانند) .

مهم این است که محقّق ساختن توحید همان وابستگیِ قلب به الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ از روی ترس و امید و با خالص گردانیدن عبادت  برای وی می‌باشد.

***

1. [احمد: (۲۹۳/۱)، ترمذی: كتاب صفة القيامة، باب، رقم ٢٥١٦] ↩︎