(۶۸۹) سوال: من تعداد زیادی کتاب‌های فقه و تفسیر دارم. اما بعضی یا بهتر بگویم، بیشتر آنها را نخوانده‌ام. آیا اگر از آنها استفاده نکنم، گنهکار می‌شوم؟ با آنها چکار کنم؟ با توجه به اینکه عزم کرده‌ام ان شاءالله هر گاه فراغتی پیش آید، مطالعه داشته باشم. نیز وقتی کسی کتابی را بخواهد امانت بگیرد، به او می‌دهم. آیا اینکه گفته‌اند زکات کتاب این است که آن را امانت بدهی، درست است؟

جواب:

اشکالی ندارد که کسی کتاب بخرد تا الان یا در آینده از آن استفاده کند. چون کتاب را اگر به عنوان مال خریداری کنی، مال است. اگر به عنوان علم و فرهنگ بخری، علم و فرهنگ است. اگر به این نیت بخری که بعد از تو به عنوان غنیمتی به ورثه‌ات برسد که الله به هر کدامشان توفیق داد، آنها را مطالعه نماید، همین است. کتاب یکی از بهترین چیزهایی است که انسان می‌تواند در زندگی‌اش بخرد؛ چه همان لحظه از آن استفاده کند و چه در آینده از آن استفاده نماید. این کار هیچ اشکالی ندارد.

همچنین امانت دادن کتاب به کسانی که آنها را امانت می‌خواهند، خیلی خوب است. چون نوعی نیکی به بندگان الله محسوب می‌شود و الله سبحانه و تعالی فرموده است: {وَأَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ). [بقره: ۱۹۵]: (و نیکی کنید که الله نیکوکاران را دوست دارد) و امید است که همان اندازه که امانت گیرنده با خواندن آن کتاب و عمل به چیزهایی که در آن است، اجر و پاداش می‌برد، صاحب کتاب نیز اجر و پاداش نصیبش شود.

اما در مورد این سخن که آیا درست است زکات کتاب، امانت دادن آن است؟ باید بگویم: کتاب‌هایی که شخص برای استفاده خریداری می‌کند، زکات ندارند که بخواهد مالی پرداخت کرده یا آنها را به امانت بدهد. چون هر چیزی به غیر از طلا و نقره که انسان برای خود بخرد، زکات ندارد. به دلیل فرموده‌ی رسول اللهﷺ: «برده و اسبی که مسلمان دارد، زکات ندارند».[۱] اما بدون شک امانت دادن کتاب به خاطر سودی که برای هر دو نفر دارد، یکی از بهترین کارهاست.

***

[۱] صحیح مسلم: کتاب الزکاة، باب لا زکاة علی المسلم فی عبده و فرسه. حدیث شماره (۹۸۲)، از ابوهریره رضی الله عنه با این لفظ: «لَيْسَ عَلَى الْمُسْلِمِ فِي عَبْدِهِ وَلا فَرَسِهِ صَدَقَةٌ».