(۶۸۰۹) سوال: آیا بازی شطرنج با شروط زیر جایز است: به طور مداوم نباشد بلکه گهگاهی و بدون به کار بردن کلمات زشت در حین بازی و بدون تأخیر در نمازهای واجب باشد؟
جواب:
قول راجح این است که بازی شطرنج به اسباب زیر حرام است:
اول: اغلب این بازی به شکل مجسمه است و مشخص می‌باشد که همراه داشتن تصاویر حرام است، زیرا رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم فرمودند: «إِنَّ المَلائِكَةَ لَا تَدْخُلُ بَيْتًا فِيهِ الصُّورَةُ»[۱]: (همانا ملائکه در خانه‌ای که تصویر باشد، وارد نمی‌شود).
دوم: اغلب این بازی انسان را بسیار از یاد الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ مشغول می‌سازد و هر چیزی که انسان را بسیار از یاد الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ مشغول سازد، حرام است به دلیل فرمایش الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ در بیان حکمت تحریم شراب، قمار، بت‌ها و تیر‌های قرعه: {إِنَّمَا یُرِیدُ ٱلشَّیۡطَـٰنُ أَن یُوقِعَ بَیۡنَكُمُ ٱلْعَدَٰوَةَ وَٱلۡبَغۡضَاۤءَ فِی ٱلۡخَمۡرِ وَٱلۡمَیۡسِرِ وَیَصُدَّكُمۡ عَن ذِكۡرِ ٱللَّهِ وَعَنِ ٱلصَّلَوٰةِۖ فَهَلۡ أَنتُم مُّنتَهُونَ} [سوره المائدة: ۹۱]: (همانا شیطان می‌خواهد با شراب و قمار در میان شما عداوت و کینه ایجاد کند و شما را از یاد الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ و از نماز باز دارد؛ پس آیا شما خودداری خواهید کرد؟ ).
و چون در بیشتر موارد، بازیکنان این بازی دچار نزاع و کلمات ناپسند می‌شوند که شایسته مسلمان نیست که از او به نسبت برادرش سر بزند همچنین تمرکز و حصر فکر انسان بر این نوع از از انواع، باعث می‌شود که فرد در سایر زمینه‌ها دچار ضعف و کندى شود همان‌طور که فردی موثق به من گفت: کسانی که به شطرنج مشغول می‌شوند، وقتی از این بازی خارج می‌شوند، در دیگر موارد که نیاز به هوش و دقت دارد، بی‌توجه‌ترین و غافل‌ترین افراد هستند.
به همین دلایل، بازی شطرنج حرام شده است و این در صورتی است که از مسائلی که سؤال‌کننده ذکر کرده و همچنین از قمار (یعنی بازنده مجبور به پرداخت عوض باشد) در امان باشد اما اگر با آنچه سؤال‌کننده بیان کرده همراه باشد یا در آن قمار وجود داشته باشد (یعنی بازنده مجبور به پرداخت عوض باشد)، شر و بدی آن بیشتر خواهد بود.
[۱] صحیح بخاری: كتاب اللباس، باب من كره القعود على الصورة شماره (٥٦١٣)، وصحیح مسلم: كتاب اللباس والزينة، باب لا تدخل الملائكة بيتا فيه كلب ولا صورة شماره (٢١٠٦).
