(۶۷۰۲) سوال: گروهی از معلمان برای تقدیر از تلاش‌های مدیر مدرسه، جشنی ترتیب دادند و در پایان سال هدایایی به او اهدا کردند؛ آیا این کار اشکالی دارد؟

جواب:

اما دعوت کردن اشکالی ندارد – دعوت معمولی – اما دادن هدایا جایز نیست زیرا «اسْتَعْمَلَ النَّبِيّ رَجُلًا مِنَ الْأَزْدِ يُقَالُ لَهُ: ابْنُ الْأُتْبِيَّةِ عَلَى الصَّدَقَةِ، فَلَمَّا قَدِمَ قَالَ: هَذَا لَكُمْ، وَهَذَا أُهْدِيَ لِي. قَالَ: فَهَلَّا جَلَسَ فِي بَيْتِ أَبِيهِ أَوْ بَيْتِ أُمِّهِ، فَيَنْظُرَ يُهْدَى لَهُ أَمْ لَا؟ وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لَا يَأْخُذُ أَحَدٌ مِنْهُ شَيْئًا إِلَّا جَاءَ بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يَحْمِلُهُ عَلَى رَقَبَتِهِ، إِنْ كَانَ بَعِيرًا لَهُ رُغَاءٌ، أَوْ بَقَرَةً لَهَا خُوَارٌ، أَوْ شَاةً تَيْعَرُ. ثُمَّ رَفَعَ بِيَدِهِ حَتَّى رَأَيْنَا عُفْرَةَ إِبْطَيْهِ: اللَّهُمَّ هَلْ بَلَّغْتُ، اللَّهُمَّ هَلْ بَلَّغْتُ. ثَلَاثًا»[۱]: (رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم مردی از قبیله ازد به نام ابن اُتبیه را به عنوان مأمور جمع‌آوری زکات منصوب کرد، وقتی او برگشت، گفت: این (مال) برای شماست و این هدیه به من داده شده است؛ رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم فرمودند: چرا در خانه پدر یا مادرش ننشست تا ببیند آیا به او هدیه‌ای داده می‌شود یا نه؟ قسم به کسی که جانم در دست اوست، هیچ‌کس چیزی از آن (اموال) نمی‌گیرد، مگر اینکه در روز قیامت آن را بر گردنش حمل خواهد کرد اگر شتری باشد که صدا می‌کند، یا گاوی باشد که می‌نالد، یا گوسفندی که بع‌بع می‌کند سپس رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم دستش را بالا برد، به طوری که سفیدی زیر بغل‌هایش را دیدیم و فرمودند: بارالهی، آیا رساندم؟ بارالهی، آیا رساندم؟ (این جمله را) سه بار تکرار کرد).

 در مسند امام احمد رَحِمَهُ‌الله آمده است که رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم فرمودند: «هَدَايَا الْعُمَّالِ غُلُولٌ»[۲]: (هدایای کارگزاران (و مسئولان) خیانت است).

 همچنین، هدیه دادن به کارگزار باعث می‌شود که آن کارگزار به نفع کسی که به او هدیه داده است، عمل کند؛ بنابراین از کوتاهی‌های او چشم‌پوشی می‌کند یا به او چیزی می‌دهد که سزاوار آن نیست؛ نتیجه این است که مدیر مدرسه نباید هدایای معلمان را بپذیرد اما دعوت کردن، اشکالی ندارد.

[۱] صحیح بخاری: كتاب الهبة، باب من لم يقبل الهدية لعلة شماره (٢٥٩٧)، و صحیح مسلم: كتاب الإمارة باب تحريم هدايا العمال، شماره (۱۸۳۲).

[۲] مسند أحمد ( ٥ / ٤٢٤ شماره ٢٣٦٤٩).