چهارشنبه 23 ربیع‌الثانی 1447
۲۲ مهر ۱۴۰۴
15 اکتبر 2025

(۶۳۷۷) حکم اذکار روزانه برای افراد ناتوان از خواندن و نوشتن

(۶۳۷۷) سوال: من کارگری بی‌سواد هستم که نه می‌خوانم و نه می‌نویسم، و شنیده‌ام که وردی برای شب و وردی برای روز هست، پس چگونه آن اذکار را حفظ کنم؟ و اگر تنها به برخی اذکار اکتفا کنم، آیا کافی است؟

جواب:

اگر اکتفا به برخی اذکار، از نظر سنت کافی باشد همان‌گونه که رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم فرمودند درباره دو آیه پایانی سور بقره: «الْآيَتَانِ مِنْ آخِرِ سُورَةِ الْبَقَرَةِ مَنْ قَرَأَهُمَا فِي لَيْلَةٍ كَفَتَاهُ»[۱]: (هركس دو آيه‌ی آخر سوره‌ی بقره را در شب بخواند، برای او كافى هستند) و نیز درباره آیه‌الکرسی: «مَنْ قَرَأَهَا فِي لَيْلَةٍ لَمْ يَزَلْ عَلَيْهِ مِنَ اللَّهِ حَافِظٌ، وَلَا يَقْرَبُهُ شَيْطَانٌ حَتَّى يُصْبِحَ»[۲]: (هر کس آن را در شبی بخواند، پیوسته از جانب الله محافظی بر او خواهد بود و شیطان تا صبح به او نزدیک نمی‌شود) در این صورت، امر روشن است و کفایت می‌کند.

اما اگر لازم باشد که ورد با چیز دیگری همراه باشد، پس باید آن چیز دیگر هم انجام شود.

و مرجع سؤال‌کننده کتاب‌هایی که در این زمینه نوشته شده‌اند؛ مثل: کتاب الأذکار از نووی، کتاب الوابل الصیّب از ابن قیم، و کتاب الکلم الطیّب از شیخ‌الاسلام ابن تیمیه و دیگر کتاب‌هایی که در این باب نوشته شده‌اند، سؤال‌کننده به این منابع مراجعه کند تا آنچه می‌خواهد برایش روشن شود.


[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] تخریج آن گذشت.

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: أنا عامل أُمِّي لا أقرأ، ولا أكتب، وأسمع أن هناك وِرْدًا بالليل، ووِرْدًا بالنهار، فكيف أحفظ الأذكار؟ وإذا اقتصرت على بعض الأوراد، فهل يكفي؟

فأجاب – رحمه الله تعالى-: الاقتصار على بعض الأوراد – إن دلت السنة على كفايته، كما في قوله لا عن الآيتين الأخيرتين من سورة البقرة: «الآيَتَانِ مِنْ آخِرِ سُورَةِ البَقَرَةِ، مَنْ قَرَأَهُمَا فِي لَيْلَةٍ كَفَتَاهُ». وقوله في آية الكرسي: مَنْ قَرَأَهَا فِي لَيْلَةٍ لَمْ يَزَلْ عَلَيْهِ مِنَ اللَّهِ حَافِظٌ، وَلَا يَقْرَبُهُ شَيْطَانٌ حَتَّى يُصْبِحَ.

فالأمر واضح ويكفي، وأما إذا كان لا بد من اقتران الورد بشيء آخر، فإنه لا بد من هذا الشيء الآخر، ومرجع السائل في هذه الأمور إلى الكتب المؤلفة في ذلك، مثل: كتاب «الأذكار للنووي» – رحمه الله – وكتاب «الوابل الصيب» لابن القيم رحمه الله – وكتاب «الكَلِم الطَّيِّب» لشيخ الإسلام ابن تيمية – رحمه الله – وغيرها مما ألف في ذلك، مما كتب في هذا الباب، فليرجع إليه السائل ليتبين له ما يريد.

مطالب مرتبط:

(۶۳۶۴) آیا ذکر گفتن مانند تکبیر و تهلیل و تحمید و صلوات بر رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم بدون وضو صحیح است؟

جایز است که انسان بدون طهارت، الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ را ذکر کند...

ادامه مطلب …

(۶۳۸۷) حکم استفاده از تسبیح در اسلام چیست؟

بهتر است که انسان با انگشتان خود تسبیح بگوید...

ادامه مطلب …

(۶۳۶۸) آیا واجب است انسان اذکار را با صدایی که شنیده شود بگوید؟

کافی است که اذکار را با زبان تلفظ کند به شرطی که حروف ادا شود، ولی صرف مرور کردن آن‌ها در دل کافی نیست....

ادامه مطلب …

(۶۳۶۱) چه چیزی باعث روی‌گردانی مردم از پناه‌بردن به ذکر شده است؟

این کار دلایل متعددی دارد، از جمله:...

ادامه مطلب …

(۶۳۷۴) آیا اذکار صبحگاه وقت مشخصی دارند؟

جایگاه آن از هنگام طلوع فجر است تا وقتی که خورشید طلوع کند و هنگام چاشت (ضحی) شود؛ و وقتی زمان چاشت فرارسید، وقت صبح پایان یافته است....

ادامه مطلب …

(۶۳۸۴) آیا جایز است اذکار صبحگاه و شامگاه را در حالی‌که انسان با وضو نیست بخوانیم؟

بله، اشکالی ندارد که انسان در حال حدث اصغر یا اکبر، ذکر الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ را بر زبان جاری کند...

ادامه مطلب …

کُتُب سِتّة:  شش کتاب اصلی احادیث اهل سنت و جماعت:

صحیح بخاری
صحیح مسلم
سنن ابو داود
جامع ترمذی
سنن نسائی
سنن ابن ماجه