(۵۹۲۳) سوال: حکم شریعت از دیدگاه شما در مورد استفاده از مواد الکلی در رنگ، دارو، بوها و … چیست؟

جواب:

مواد الکلی از جمله مواد مست‌‌ کننده بوده و هر چیزی که مست کننده باشد، حرام است؛ همان‌‌طور که از رسول الله ﷺ ثابت شده است و هر نوع خمری با توجه به قرآن، سنت و اجماع امت حرام است؛ لذا در هر حالتی مگر هنگام ضرورت نوشیدن خمر جایز نیست. اگر ضرورتی باشد که به وسیله‌‌ی خمر دفع می‌‌شود، مثلا اگر لقمه‌‌ی در گلوی او گیر کرد و چیزی جز مشروب نبود که آن را برطرف کند، مشروب می‌‌نوشد در این صورت نوشیدن مشروب جایز است؛ زیرا این ضرورتی بوده که با نوشیدن مشروب از بین می‌‌رود و ضرورتی که با نوشیدن حرام از بین می‌‌رود، حرام حلال می‌‌شود و بر چنین چیزی قاعده‌‌ی مشهور نزد اهل علم که ضرورات آن چه حرام است را مباح می‌‌کند، حمل می‌‌شود و این قاعده بنابر فرموده‌‌ی الله À است: {حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَةُ وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّيَةُ وَالنَّطِيحَةُ وَمَا أَكَلَ السَّبُعُ إِلَّا مَا ذَكَّيْتُمْ وَمَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَأَن تَسْتَقْسِمُوا بِالْأَزْلَامِ ۚ ذَٰلِكُمْ فِسْقٌ ۗ الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِن دِينِكُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ ۚ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا ۚ فَمَنِ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجَانِفٍ لِّإِثْمٍ ۙ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ}[المائدة: ۳]: ((گوشت) مردار، خون و گوشت خوک و آنچه (هنگام ذبح) نام غیر الله بر آن برده شود و (حیواناتی که) خفه شده، با ضربه مرده، از بلندی افتاده، به ضرب شاخ (حیوان دیگری) مرده، آنچه درندگان خورده باشند، – مگر آنکه ذبح (شرعی) کرده باشید-، آنچه برای بت‌‌ها ذبح شده و آنکه با تیرهای فال (و بخت و قسمت) طلب کنید (همه) بر شما حرام شده و (روی آوردن به تمام) این‌‌ها فسق و نافرمانی است. امروز کافران از آیین شما مأیوس شدند، بنابراین از آن‌‌ها نترسید و از من بترسید. امروز دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را (بعنوان) دین برای شما بر گزیدم. اما هر کس که از گرسنگی درمانده شود و مایل به گناه نباشد (مانعی ندارد که از گوشت‌‌های ممنوع بخورد) و (بداند که) الله آمرزنده‌ی مهربان است) اما اینکه آیا مشروب نجس است یا خیر؟ بیشتر اهل علم می‌‌گویند که مشروب نجس است و به فرموده‌‌ی الله À استدلال می‌‌کنند: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالْأَنصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ}[المائدة: ۹۰]: (ای کسانی که ایمان آورده‌‌اید! همانا شراب و قمار و بتها و تیرهای قرعه پلید و از عمل شیطان است بنابراین از آن‌‌ها دوری کنید تا رستگار شوید) اما برخی از اهل علم می‌‌گویند: از جهت پاکی حسی، مشروب پاک است؛ زیرا هنگامی که مشروب در مدینه حرام شد مردم آن را در راه‌‌ها و بازارها ریختند[۱] و اگر نجس بود ریختن آن در راه‌‌ها و بازارها حرام بود، زیرا مسیر مسلمانان بوده و جایز نیست در مسیر مسلمانان چیزی انداخته ریخته شود که نجس است؛ همان‌‌طور که رسول الله ﷺ می‌‌فرماید: «اتقوا الملاعن الثلاث؛ البراز في الموارد، وقارعة الطريق، والظل»[۲]: (از قضای حاجت در سه مکان لعنت بپرهیزید: در محل جمع شدن آب، راه‌‌ها و زیر سایه) و رسول الله ﷺ آن‌‌ها را به شستن ظرف‌‌ها هنگامی که مشروب حرام شده بود، امر نکرد در صورتی که هنگامی که گوشت الاغ اهلی حرام شده بود آن‌‌ها را به شستن ظرف‌‌ها امر کرد و قوی‌‌تر از آن مردی مشک مشروب را به نزد رسول الله ﷺ آورد و آن را به او هدیه داد، رسول الله ﷺ به او خبر داد که که حرام شده است، مردی درِ گوشی به او گفت که آن را بفروش! رسول الله ﷺ فرمود: درِ گوشی چه چیزی به او گفتی؟ گفت: ‌ای رسول الله ﷺ! گفتم: آن را بفروش! رسول الله ﷺ فرمود: «إن الذي حرم شربها حرم بيعها»: (کسی که نوشیدن آن را حرام نموده، فروختن آن را نیز حرام نموده است) لذا آن مرد دهانه‌‌‌‌‌‌ی مشک را باز کرد و مشروبی که در آن بود را در مکانی که رسول الله ﷺ اطراف آن نشسته بود ریخت[۳] در حالی که رسول الله ﷺ به او امر نکرد که این مشک را بشوید و اگر مشروب نجس بود رسول الله ﷺ او را به شستن مشک امر می‌‌کرد؛ چون نیاز است که در چنین موقفی این مسئله بیان شود، از این جهت که این مرد از مشک خود که اثر مشروب بر آن است استفاده می‌‌کند.

[۱] مسلم: کتاب المساقاة، باب تحریم بیع الخمر، شماره­ی (۱۵۷۸).

[۲] أبوداود: کتاب الطهارة، باب المواضع التی نهی النبی ﷺ عن البول فیها، شماره­ی (۲۶)، ابن ماجة: کتاب الظهارة وسننها، باب النهی عن الخلاء علی قارعة الطریق، شماره­ی (۳۲۸).

[۳] مسلم: کتاب المساقاة، باب تحریم بیع الخمر، شماره­ی (۱۵۷۹).