(۵۷۹۶) آیا پسر ۸ ساله محرم به شمار می‌آید؟

(۵۷۹۶) سوال: زنی با هواپیما به مسافرت می‌رود، آیا پسرش که هفت یا هشت سال دارد، محرم شمرده می‌شود؟

جواب:

علماء رحمهم الله درباره‌ی شرایط محرم گفته‌اند که باید بالغ و عاقل باشد، زیرا چنین کسی توانایی اداره و حمایت و پشتیبانی از زن را دارد و باید نزد مردم، برای زن شخصیت و هیبت داشته باشد، اما پسربچه نمی‌تواد کاری برای زن انجام دهد و بدین خاطر برای زن جایز نیست که با محرم خردسال سفر کند، بلکه باید طبق نظر علماء رحمهم الله محرم بالغ و عاقلی برگزیند، جای تعجب است که برخی زنان درباره‌ی مسافرت با هواپیما سهل‌انگاری می‌کنند و دلیلشان این است که هواپیما پر از مسافر است و فاصله هم نزدیک می‌باشد و در کشور مبدأ تا فرودگاه همراهی می‌شود و در مقصد نیز به استقبالش می‌روند، اما این مصداق سهل‌انگاری و بی‌توجهی به قوانین الله ﷻ است؛ زیرا وقتی وارد سالن انتظار می‌شود، شخص همراهش از او جدا می‌شود و گاهی پرواز تأخیر دارد و چه بسا به دلیل شرایط جوی، مشکل فنی یا هر دلیلی، پرواز لغو شود، چه کسی او را به خانه‌اش برمی‌گرداند؟ اگر پروازش انجام شود، آیا صد در صد اطمینان دارد که در همان فرودگاه مقصد فرود می‌آید؟ چه بسا به خاطر مشکلی، به همان فرودگاه یا فرودگاهی نزدیک مقصدش بازگردد، اگر فرض کنیم که هیچ کدام از این‌ها رخ ندهد و هواپیما در همان زمان در فرودگاه مقصد فرودآید، آیا محرمی که قرار است به پیشوارش برود، آیا به فرودگاه خواهد رفت؟ شاید به علت بیماری یا خواب ماندن، به فرودگاه نرود شاید ماشینش خراب شود و یا در ترافیک بماند، اگر هیچ‌یک از این‌ها رخ ندهد، چه کسی در هواچیما کنارش می‌نشیند؟ گاهی فرد کنارش، مردی نامطمئن است؛ پس این مسأله مهم است، بر فرض این‌که فقط یک‌دهم از این‌ها اتفاق بیفتد، شریعت در حکایت از آبروی مؤمن و دوری از خطر و مشکل برای او، دوراندیش است، به خصوص در چنین مسائلی که فتنه و آسیب شمرده می‌شود، پیامبر ﷺ فرمود: «ما تركت بعدي فتنةً أضر على الرجال من النساء». [۱] (بعد از خود، فتنه‌ای زیانبارتر از فتنه‌ی زنان برای مردان برجای نگذاشته‌ام. ) و خبر داد که فتنه‌ی بني اسرائيل درباره‌ی زنان است. [۲] رسول الله ﷺ درست فرمود، تا به امروز، فتنه‌ی کافر در زنان است و فتنه‌ی برخی مسلمانان نیز در زنان است، پس مسأله‌ی مهمّی است.

خواهرانم و سرپرستانشان را از سهل‌انگاری در این مسأله‌ی بزرگ هشدار می‌دهم، اگر برخی از علماء در این زمینه اجازه داده‌اند، مرجع كتاب الله و سنت رسول الله ﷺ است. پیامبر ﷺ در خطبه‌ای فرمود: «لا تسافر امرأةٌ إلا مع ذي محرم. » (هیچ زنی جز با محرمش سفر نکند. ) مردی ایستاد و گفت: ‌ای رسول الله! در فلان غزوه و فلان غزوه شرکت کردم و همسرم به حج رفته است؛ فرمود: «انطلق فحج مع امرأتك». [۳] (روانه شو و همراه همسرت حج انجام بده. ) این‌گونه اعلام نمود و چیزی را مستثنا نکرد.

شاید کسی بگوید که پیامبر ﷺ نمی‌‌دانست که چنین وسایل حمل و نقل سریعی درست می‌شود بسیار امن است؛ در پایخ می‌گوییم: اگر پیامبر ﷺ نمی‌دانست، الله ﷻ که می‌دانست و سخن و حکمی را فرستاده‌اش نازل نمی‌کرد که این حالت‌ها را مستثنا کند؛ الله ﷻ می‌فرماید: {وَالْخَيْلَ وَالْبِغَالَ وَالْحَمِيرَ لِتَرْكَبُوهَا وَزِينَةً ۚ وَيَخْلُقُ مَا لَا تَعْلَمُونَ} [نحل: ۸]. (و اسب‌ها و قاطرها و الاغ‌ها را آفرید تا بر آنها سوار شوید و مایه‌ی زیبایی باشد و چیزهایی به وجود می‌آورد که شما نمی‌دانید. ) وحی شد که چیزهایی برای سوار شدن به وجود خواهد آمد، و واقعیت نیز همین است، اگر به این معنا از كلام الله پی ببریم، پس رسول الله ﷺ بسیار از ما داناتر و فهمیده‌تر است.

[۱] Zبخاری: کتاب النکاح، باب ما یتقیمن شؤم المرأة، شماره ۴۸۰۸؛ مسلم: کتاب الذکر و الدعاء و التوبة و الإستغفار، باب أکثر أهل الجنة الفقراء و أکثر أهل النار النساء و بیان الفتنة بالنساء، شماره ۲۷۴۰.

[۲] مسلم: کتاب الذکر و الدعاء و التوبة و الإستغفار، باب أکثر أهل الجنة الفقراء و أکثر أهل النار النساء و بیان الفتنة بالنساء، شماره۲۷۴۲.

[۳] بخاری: أبواب الإحصار و جزاء الصید، باب حج النساء، شماره ۱۷۶۳؛ مسلم: کتاب الحج، باب سفر المرأة مع المحرم إلی حج و غیره، شماره ۱۳۹۴.

تعداد بازدید: 6

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

تقول السائلة بالنسبة يا فضيلة الشيخ لسفر المرأة مع طفل عمره سبع أو ثماني سنوات في الطائرة هل يعتبر هذا الطفل تَحْرَما؟

فأجاب – رحمه الله تعالى-: يقول العلماء رحمهم الله: إنه يشترط في المحرم أن يكون بالغًا عاقلا؛ لأن هذا هو الذي يمكنه صيانة المرأة وحمايتها والمدافعة عنها، وهو الذي يوجب هيبتها عند الناس، أما الطفل الصغير فإنه لا يغني المرأة شيئًا، ولهذا لا يجوز للمرأة أن تسافر مع تحرم صغير، بل عليها أن تختار محرمًا بالغًا عاقلا، كما قال ذلك أهل العلم رحمهم الله.

والعجب أن بعض النساء اليوم تتهاون بالسفر في الطائرة بحجة أن الطائرة مملوءة بالركاب وأن المسافة قريبة وأنها سوف تُشيّع من البلد الذي سافرت منه وتستقبل في البلد الذي توجهت إليه، ولكن هذا تهاون وتساهل في حدود الله عز وجل؛ وذلك لأن هذه المرأة سوف يودعها من يشيعها من المطار إذا دخلت صالة الاجتماع، فإذا دخلت صالة الاجتماع فقد تتأخر الطائرة عن السفر في الموعد المحدد، وربما تُلغى الرحلة للأحوال الجوية أو لعطل فني أو لما أشبه ذلك، فمن الذي يردها إلى أهلها؟ ثم إذا قدرنا أن الطائرة أقلعت فهل نضمن مائة بالمائة أن تهبط في المطار الذي قصدته، فربما يعتريها خلل فني فترجع الطائرة من أثناء الطريق أو تذهب إلى مطار أقرب من المطار الذي قصدته، وربما تحدث أحوال جوية تمنع الطائرة من الهبوط في المطار الذي قصدته، وإذا قدرنا أن هذا قد انتفى وأن الطائرة هبطت في المطار المعين المقصود فهذا المحرم الذي كان بصدد أن يقابلها هل نحن نضمن أن تتم المقابلة مائة بالمائة، فربما يصيب هذا المحرم مرض لا يستطيع معه الحضور إلى المطار، وربما ينام، وربما تتعطل السيارة في أثناء الطريق، وربما يحصل زحام في الطريق وأشياء كثيرة يحتمل أن تقع وتمنع وصوله إلى المطار، ثم إذا قدرنا أن كل هذا انتفى فمن الذي يكون إلى جانبها في الطائرة، قد يكون إلى جانبها رجل غير مأمون، فالمسألة خطيرة، وإذا قدرنا أن مثل هذا لا يقع إلا واحدًا في العشرة يعني عشرة في المائة فإن الشرع له نظر بعيد في حماية الأعراض واجتناب الأخطار، لا سيما في مثل هذه الأمور التي تعتبر فتنة؛ فإن النبي صلى الله عليه وسلم يقول: «ما تَرَكْتُ بَعْدِي فِتنةٌ أَضَرَّ على الرجالِ مِنَ النساءِ»، وأخبر أن بني إسرائيل كانت في النساء. وصدق رسول الله صلى الله عليه وسلم، وإلى يومنا هذا وفتنة الكفار في النساء وفتنة بعض المسلمين كذلك في النساء، فالمسألة خطيرة.

وإنني أحذر أخواتي وأولياء أمورهن من التهاون بهذا الأمر العظيم، وأقول: وإن رخص بعض العلماء في مثل ذلك فالمرجع إلى كتاب الله وسنة رسوله صلى الله عليه وسلم، وقد خطب النبي صلى الله عليه وسلم خطبة قال فيها: «لا تُسافِرُ امرأةٌ إلا مع ذي محرم.» فقام رجل فقال: يا رسول الله، إني اكتتبت في غزوة كذا وكذا، وإن امرأتي خرجت حاجة. قال: «انْطَلِقْ فَحُجَّ مَعَ امْرَأَتِكَ»، هكذا أعلن، ولم يستثن شيئًا.

فإن قال قائل: إن النبي – صلى الله عليه وعلى آله وسلم- لا يعلم حدوث مثل هذه الوسائل في المواصلات السريعة التي أمنها كثير، قلنا: إن قدرنا أنه لم يعلم بذلك فإن الله تعالى قد علم به ولم يُنزل على رسوله صلى الله عليه وسلم وحيا يستثني مثل هذه الحالات على أن قول الله تعالى: ﴿وَالْخَيْلَ وَالْبِغَالَ وَالْحَمِيرَ لِتَرْكَبُوهَا وَزِينَةً وَيَخْلُقُ مَا لَا تَعْلَمُونَ﴾ [النحل: ۸] يُوحي بأن هناك أشياء ستحدث لا نعلمها تركب، وهذا هو الواقع، فإذا كنا نحن نفهم هذا الفهم من كلام الله فرسول الله صلى الله عليه وسلم أقوى منا فهما وأشد.