(۵۷۲۰) حکم بلند بودن لباس (إسبال) چیست؟

(۵۷۲۰) سوال: حکم بلند بودن لباس (إسبال) چیست؟

جواب:

بلند بودن لباس برای زنان اشکالی ندارد، زیرا این کار باعث پوشاندن پاهای آنان می‌شود. اما برای مردان، بلند بودن لباس حرام است، بلکه از گناهان کبیره به شمار می‌آید. اسبال در دو حالت رخ میدهد: حالت اول این است که فرد لباس خود را از روی تکبر، فخر و بزرگی‌طلبی بلند کند. در این صورت، مجازات او این است که الله À روز قیامت با او سخن نمی‌گوید، به او نگاه نمی‌کند، او را پاک نمی‌سازد و برای او عذابی دردناک است. به دلیل حدیثی از ابوذَرّ J که در آن، رسول الله ﷺ میفرماید: «ثلاثة لا يكلمهم الله يوم القيامة ولا ينظر إليهم ولا یزکیهم ولهم عذاب أليم»: (الله در روز قیامت، با سه نفر سخن نمی‌گوید، به آنان نگاه نمی‌کند و آن‌ها را پاک نمی‌گرداند و برای آنها عذاب دردناکی است) این سخن را سه بار تکرار کرد و سپس أبو ذر گفت: چه زیانی کرده‌اند و آنان چه کسانی هستند ای رسول الله؟ فرمود: «المسبل والمنان والمنفق سلعته بالحلف الكاذب»[۱]: (بلندکننده‌ی لباس و کسی‌که منت می‌گذارد و کسی‌که کالایش را با سوگند دروغ به فروش میرساند) مُسْبِل (کسی که لباس خود را بلند می‌کند) کسی است که لباسش را آن‌قدر بلند کند که روی زمین کشیده شود. این مجازاتی که در حدیث آمده، همان‌گونه که مشاهده می‌کنی، مجازاتی بزرگ و سخت است.

اما حالت دوم این است که لباس فرد بلند باشد، اما از روی تکبر و فخر نباشد. در این صورت، مجازات آن سبک‌تر است؛ زیرا رسول الله ﷺ میفرماید: «ما أسفل من الكعبين ففي النار»[۲]: (هرچه پایین‌تر از قوزک پا باشد، در آتش است) یعنی هر مقدار از لباس که از قوزک‌ها پایین‌تر باشد، صاحب آن به همان اندازه در آتش عذاب خواهد شد، لذا میزان عذاب به‌اندازه‌ای است که لباس از قوزک‌ها پایین‌تر آمده است. این عذاب از عذاب اول سبک‌تر است. بنابراین، نمی‌توان این حدیث مطلق را با حدیثی که می‌فرماید: «من جر ثوبه خیلاء»[۳]: (کسی که لباس خود را از روی تکبر بکشد…) مقید کرد؛ زیرا مجازات این دو مورد متفاوت است. زمانی که مجازات‌ها متفاوت باشد، حمل کردن یکی از این احادیث بر دیگری جایز نیست؛ زیرا این کار مستلزم آن است که یکی از این دو حدیث، حدیث دیگر را تکذیب کند. حال آنکه عمل در هر دو یکی است، اما مجازات متفاوت است. با این توضیح، متوجه می‌شویم که برخی افراد وقتی از آن‌ها نهی می‌شود که لباس یا شلوار یا عَبای خود را بلند نکنند، می‌گویند: من این کار را از روی تکبر انجام نمی‌دهم؛ این توجیه، هیچ وجهی ندارد؛ زیرا همان‌طور که گفته شد، دو مجازات متفاوت برای دو حالت مختلف وجود دارد و نمی‌توان یکی را بر دیگری حمل کرد. علمای اصول M تصریح کرده‌اند که اگر حکم‌ها متفاوت باشند، مطلق بر مقید حمل نمی‌شود. آنان برای این موضوع، مثالی از تیمم و وضو آورده‌اند: الله À درباره‌ی وضو میفرماید: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ}[المائده: ۶]: (ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید! وقتی به نماز برخاستید، صورت‌هایتان و دستانتان را تا آرنج بشویید) در این آیه، شستن دست‌ها همراه با قید «إِلَى الْمَرَافِقِ» (تا آرنج) ذکر شده است و درباره‌ی تیمم می‌فرماید: {فَتَيَمَّمُوا صَعِيداً طَيِّباً فَامْسَحُوا بِوُجُوهِكُمْ وَأَيْدِيكُمْ مِنْهُ}[المائده: ۶]: (پس با خاک پاکیزه تیمم کنید و صورت‌ها و دستانتان را با آن مسح نمایید) در این آیه، مسح دست‌ها بدون قید «إِلَى الْمَرَافِقِ» آمده است. بنابراین محل مسح در تیمم فقط کف دست‌ها است، اما در وضو، محل شستن، کف دست‌ها، ساعد و آرنج است. در اینجا، مطلق در تیمم بر مقید در وضو حمل نشده است، زیرا حکم میان دو طهارت متفاوت است. این قاعده‌ای است که طالب علم باید آن را بشناسد: وقتی حکم متفاوت باشد، مطلق بر مقید حمل نمی‌شود.

[۱] مسلم: کتاب الإیمان، باب بیان غلظ تحریم إسبال الإزار و المن بالعطیة و تنفیق السلعة بالحلف، شمارهی (۱۰۶).

[۲] بخاری: کتاب اللباس، باب ما أسفل من الکعبین فهو فی النار، شمارهی (۵۴۵۰).

[۳] أخرجه البخاري: كتاب اللباس، باب من جر إزاره من غير خيلاء، شمارهی (٥٤٤٧)، ومسلم: كتاب اللباس والزينة، باب تحريم جر الثوب خيلاء وبيان حد ما يجوز إرخاؤه إليه وما يستحب، شمارهی (٢٠٨٥).

تعداد بازدید: 0

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

السؤال: ما حكم إسبال الثياب؟

فأجاب – رحمه الله تعالى-: حكم إسبال الثياب للنساء لا بأس به؛ لأنه ستر لأقدامهن، وأما إسبال الثياب للرجال فإنه محرم، بل هو من كبائر الذنوب، ويقع الإسبال على وجهين أحدهما أن يكون للخيلاء والفخر والتعاظم، فهذا جزاؤه أن الله تعالى لا يكلمه يوم القيامة ولا ينظر إليه ولا يزكيه وله عذاب أليم؛ لحديث أبي ذر رضي الله عنه أن النبي صلى الله عليه وسلم قال: «ثلاثة لا يُكَلِّمُهُمُ اللهُ يَوْمَ القيامةِ ولا يَنْظُرُ إليهم ، ولهم عذاب أليم»، كررها ثلاثا، فقال أبو ذر: خابوا وخسروا، من هم يا رسول الله؟ قال: «المُسْبِلُ والمَنَّانُ والمُنفّقُ سِلْعَتَهُ بالحَلِفِ الكاذِبِ». والمُسْبِل هو الذي يرخي ثوبه حتى يصل إلى الأرض، فهذه العقوبة كما ترى عقوبة عظيمة شديدة.

أما الوجه الثاني فأن يقع الإسبال لا على وجه الفخر والخيلاء، فعقوبته أهون؛ لقول النبي عليه الصلاة والسلام: «ما أَسْفَلِ مِنَ الكَعْبَيْنِ ففي النارِ» أي أن ما نزل من الكعبين فإن صاحبه يُعَذَّب عليه بالنار، فيكون العذاب على قدر النازل من الثوب عن الكعبين، وهذه العقوبة أهون من العقوبة الأولى ومن ثم نقول: إنه لا يمكن أن يُقيَّد هذا الحديث المطلق بحديث «مَن جَرَّ ثَوْبَهُ خيلاء»؛ ذلك لأن العقوبتين مختلفتان، وإذا اختلفت العقوبتان امْتَنَعَ حمل أحد الحديثين على الآخر؛ لأنه يَلْزَمُ منه تكذيب أحدهما بالآخر، عقوبة هذا كذا وعقوبة هذا كذا، مع أن العمل واحد، وبهذا نعرف أن ما يتعلل به بعض الناس إذا نهيته عن إسبال ثوبه أو سرواله أو مشلحه قال: أنا لم أفعله خيلاء؛ فهذا التعلُّل الذي يتعلل به لا وجه له؛ وذلك لأن العقوبتين مختلفتان، فلا يُحمل أحدهما على الآخر، وقد نص علماء الأصول – رحمهم الله – على أنه إذا اختلف الحكم فإنه لا يُحمل المطلق على المقيَّد، وضربوا لذلك مثلا بطهارة التيمم وطهارة الوضوء، فالله -سبحانه وتعالى- قال في الوضوء: ﴿يَأَيُّهَا الذين امنوا إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلَوةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ﴾ [المائدة: ٦] وقيَّد الغُسل بالمرافق، وقال في التيمم: ﴿فَتَيَمَّمُوا صَعِيدًا طَيِّبًا فَامْسَحُوا بِوُجُوهِكُمْ وَأَيْدِيكُم مِنْهُ﴾ [المائدة: 6] ولم يقيدها بالمرافق، فكان موضع التيمم الكفين فقط، أما الوضوء فموضعه الكفان والذراع والمرفق، ولم يُحمل المطلقُ في التيمم على المقيَّد في الوضوء؛ وذلك لاختلاف الحكم بين الطهارتين، وهذه قاعدة ينبغي لطالب العلم أن يعرفها، وهي أنه لا يُحمل المطلق على المقيَّد مع اختلاف الحكم.