(۴۹۸۶) حکم رد خواستگار دیندار به‌ دلیل نداشتن نسب خانوادگی

(۴۹۸۶) سوال: دختری اهل دین هستم، الله را شکر می کنم، جوانی دیندار و فقیه به خواستگاریم آمده که از مسائل دینیاش آگاه و مرا از پدرم خواستگاری کرده، اما پدرم جواب رد به او داده است و گفته: باید از خانواده با اصل و نسب باشد. در یکی از کتابها حدیثی از رسول اللهﷺ خواندهام آنجا که میفرمایند: «إذا أتاكُم من تَرضونَ خُلقهُ ودينهُ فزوّجوهُ ، إلا تفعلوا تكنْ فتنةٌ في الأرضِ وفسادٌ عريضٌ»[۱]. ترجمه : « هرگاه فردی به خواستگاری-دخترتان- آمد که از دین و اخلاقش راضی بودید، پس آن را به ازدواج در آورید، در غیر اینصورت سبب فساد و فتنه در روی زمین خواهید شد.»

منظور از فتنه در این حدیث چیست؟ آیا پدرم بخاطر جواب ردی که داده گناهکار خواهد بود؟

جواب:

پاسخ این سوال نیاز به مقدمه ای دارد که در آن اولیای امور در مسالهی ازدواج زنان باید نصیحت شوند: سرپرست خانواده باید در مقابل امانتی که در اختیار او قرار داده شده انجام وظیفه کند، به گونهای که دختر را به ازدواج فردی که از دین و ایمانش راضی نیست در نیاورد، اگرچه هم زن راضی به ازدواج باشد، زیرا زن در مقابل این مسائل، از لحاظ عقلی و فکری ناقص است.

به همین خاطر است که شریعت به زن اجازه نداده که امارت مسلمانان را بر عهده بگیرد، هر چند ایرادی ندارد، متولی زنان در یك مجتمع خاص باشد، همانند مدیر مدرسه و امثال آن. ممکن است فردی را برای زندگی انتخاب کند که دینش قابل قبول نیست، اما گول ظاهر، چهره و یا گفتار زیبایش را بخورد.

دراین حالت پدر میتواند دخترش را از ازدواج با این فرد منع کند، همانگونه که حق دارد او را از ازدواج با فردی که از دین و ایمانش راضی نیست باز دارد، حق ندارد که او را از ازدواج با فردی که دیندار است منع کند، زیرا این مساله به دختر بستگی دارد، و سرپرست این دختر وظیفهای جز این ندارد که دختر را از ازدواج با فردی که شایسته او نیست منع کند اما اختیار کامل دختر را ندارند، به گونه ای که هرفردی را که خودش خواست انتخاب و یا مخالفت کند.

پس بر سرپرست این دختر واجب است که اگر فردی به خواستگاری دخترش آمد که از دین و ایمانش راضی هستند، جایز نیست مخالفت کنند، در غیر اینصورت گناهکار است، علمای اسلامی میگویند: اگر چندین بار دخترش را از ازدواج با فرد دیندار منع کند، به عنوان فرد فاسق سرپرستی دخترش از وی ساقط میشود و سرپرستی آن به فرد بعدی انتقال داده میشود.

بر این اساس، اگر پدر از ازدواج دخترش با شخصی که از او راضی است و دین و اخلاق او را پسندیده است، منع کند، عمویش می‌تواند او را به عقد درآورد، هر چند که پدرش مخالفت کند. برادرش هم میتواند او را به ازدواج در آورد، برادر از عمو مقدم تر است ولی چون احتمال ترس از پدر وجود دارد در این حالت کفالت به عمو واگذار می شود. و اگر عمویش مخالفت کرد، پسر عمویش آن را به ازدواج در می آورد و اگر کل خانواده و قبیله به خاطر ترس از پدرش مخالفت کردند در این حالت قاضی او را به ازدواج در میآورد. هرچند که این قضیه خلاف عرف و عادت باشد، ما روشن خواهیم کرد که این حق زن است، فرقی ندارد که مخالفت کند و یا نه. اما به اولیای امر هشدار می دهیم که کسانی را که الله ù مسوولیت آنها را بر عهده شان قرار داده است، از ازدواج با همسری که مورد رضایت آنهاست، منع نکنند.

این چیزی بود که دوست داشتم والدین در ازدواج با زنان به آن توجه کنند.

در مورد این موضوع خاص به این زن می گوییم: اگر پدرت از ازدواج تو با کسی که از نظر اخلاقی و دینی از او راضی هستی امتناع ورزد و جز با خانواده با اصل و نسب راضی نمیشود، بر شما واجب نیست که از ایشان پیروی کنید. در این حالت میتوانید از ولی امر بعدی خود درخواست کنی که شما را به ازدواج این فرد در آورد، پس اگراولیای امر به خاطر عرف و عاداتی که داشتند، مخالفت کردند، دراین حالت میتوانی از قاضی درخواست کنی، و قاضی باید شما را به ازدواج در آورد مگر اینکه دراین ازدواج مفسدهی بالاتری ببیند که تصمیم نهایی به خود قاضی بی می گردد.

اما معنای حدیث: «إذا أتاكُم من تَرضونَ خُلقهُ ودينهُ فزوّجوهُ ، إلا تفعلوا تكنْ فتنةٌ في الأرضِ وفسادٌ عريضٌ» : « هرگاه فردی به خواستگاری آمد که از دین و اخلاقش راضی بودید، پس آن را به ازدواج در آورید، در غیر اینصورت سبب فساد و فتنه در روی زمین خواهید شد».

منظور از فتنه در اینجا، فتنه در مال و یا در آبرو است، اما فساد گستردهای که بخاطر این فتنه از شر و انتشار زنا و.. رخ خواهد داد. و این هشداری است که رسول اللهﷺ برای فردی که در زیر سرپرستی او قرار دارد از ازدواج با فرد دیندار باز می دارد.

[۱] – امام ابن ماجه آن را تخریج کرده است: و آلبانی آن را در سلسله صحیحه آورده است. شماره حدیث: (۱۹۶۷)

تعداد بازدید: 3

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

تقول السائلة: أنا فتاة متدينة – وأحمد الله- وقد تقدم لخطبتي شاب متدين وفَقِية، ومُتمكِّن من معرفة الأمور الشرعية وأحكامه، وقد خَطَبَني من أبي، ولكنه رفض، وقال: يجب أن يكون من العائلة، وقد قرأتُ في أحد الكتب حديثاً عن الرسول صلى الله عليه وسلم يقول فيه: «إذا أتاكم من ترضون خلقه ودينه فزوجوه، إلا تفعلوا تكن فتنة في الأرض وفساد عريض». فما الفتنة في هذا الحديث؟ وهل على والدي ذنب في رفضه لهذا الشاب؟

فأجاب رحمه الله تعالى : هذا السؤال يحتاج جوابه إلى مُقدِّمة ونصيحة نُوجهها إلى أولياء الأمور في تزويج النساء: إنه من المعلوم أن وَليَّ المرأة يجب عليه أداء الأمانة، بحيث لا يُزوِّجُها مَنْ لا يُرْضَى دِينُه، حتى إن رَغِبته المرأةُ؛ لأن المرأة قاصرة في عقلها وتفكيرها.

ولهذا لا يصح أن تكون أميرةً إِمْرةً عامة على الرجال والنساء، وإن كان يصح أن تكون وَليَّة لأمور النساء في حقل النساء؛ كمديرة المدرسة ونحوها، فقد تختار لنفسها من لا يُرْضَى دِينُه ؛ لإعجابها بصورته، أو لإعجابها بفصاحته أو تملقه، أو ما أشبه ذلك.

وفي هذه الحال لِوَليّها أن يمنعها من نكاحها بهذا الخاطب، وكما أن له مَنْعَها من التزويج بمن لا يُرْضَى دِينه، فإنه يخرُم عليه منعها من أن تتزوج بمن رَضِيَتْهُ، وهو ذو خُلقٍ ودين؛ لأن الأمر إليها في ذلك، والولي ما هو إلا متول لأمرها؛ لئلا تغتر، وتختار من لا ينبغي أن تتزوج به، ولكن ليس له السيطرة التامة عليها؛ بحيث يمنعها عمَّن شاء، ويُزوِّجُها بمن شاء.

فيجب على ولي أَمْرِ المرأة إذا خطبها مَن يُرْضَى دِينُه وخُلُقه، ورَضِيَتْهُ أَن يُزَوَّجَها، ولا يَحِلَّ له منعُها ، فإن مَنَعَ فهو آثِمٌ ، بل قد قال العلماء: إذا تكرر منعه فإنه يكون فاسقا تَسقُط ولايته، وتنتقل الوِلاية إلى من بعده.

وعلى هذا إذا منع الأبُ مِن تزويج ابنته بشخص رَضِيَته، ويُرضَى دِينه وخُلقه، فلعمها أن يُزوِّجَها، ولو كره أبوها ، ولأخيها أن يُزوجها ولو كره أبوه، والأخ مُقدَّم على العم، لكن الأخ قد لا يتقدم بتزويجها خوفًا من أبيه، فيزوجها في هذه الحالة العم، وإذا قُدَّرَ أن العم امتنع زَوَّجَها ابنُ العم، وإذا امتنعت العائلة احترامًا لأبيها زَوَّجَها القاضي، وهذا وإن كان ممتنعا عادةً وعُرْفًا، فإننا نبيِّن أنه حق للمرأة، سواء فَعَلَتْه، أم لم تفعله، لكننا نُحذر أولياء الأمور من أن يمنعوا من ولاهم الله عليهنَّ مِن تزويجهن بكُفْءٍ يَرْضَيْنَهُ.

هذا ما أحب أن ينتبه له أولياء الأمور في تزويج النساء.

أما هذه القضية الخاصة فنقول لهذه المرأة إذا امتنع والدكِ من أن يُزوِّجَكِ بمن تَرْضَيْنَه خُلُقًا ودِينًا، وأبى أن يُزوِّجَكِ إلا من العائلة فإنه لا يجب عليك طاعته، بل لك الحق أن تطلبي مَن وَليَ بعده أن يزوجك، فإن امتنع الأولياء اتباعا للعادات والتقاليد، فاطلبي ذلك من القاضي، وعلى القاضي أن يُزَوِّجَكِ إلا أن يرى أو يخاف مفسدة عُظمى في تزويجك، فالأمر إليه.

وأما معنى الحديث: «إِذَا جَاءَكُمْ مَنْ تَرْضَوْنَ دِينَهُ وَخُلُقَهُ فَأَنْكِحُوهُ، إِلَّا تَفْعَلُوا تَكُنْ فِتْنَةٌ فِي الأَرْضِ وَفَسَادٌ عَرِيضُ». فالفتنة إما في المال، وإما في العرض، والفساد العريض ما يترتب على هذه الفتنة من الشر، وانتشار الزني وغير ذلك، وهذا تحذير من النبي صلى الله عليه وسلم من منع تزويج مُوَلِّيَتِهِ بِمَن يُرضَى دِينِهِ وخُلقه.