(۴۷۸۲) آیا می‌توان نذر متوفی را به شکلی دیگر ادا کرد؟

(۴۷۸۲) سوال: مردی زمینی برای یکی از اولیا نذر کرده و هر سال یک مولودی هم به نیت او میگیرد. اما الان فوت کرده و در نتیجه دیگر قادر به گرفتن مولودی نیست. آیا باید این وقف به رویه قبلی (قبل از فوت وی) ادامه پید کند یا اینکه نوع آن عوض شود و در موضوع دیگری صرف گردد.

جواب:

جواب این سوال در دو امر نهفته است:

اول: زکات اوقاف، وقف باید تنها برای کسب رضایت خدای تعالی انجام گیرد و برای همین علما میگویند: اگر وقف در امور عمومی انجام میگیرد، حتما باید بر امور نیک و حسنه انجام بگیرد و توصیه من به برادرانی که قصد دارند چیزی در راه خدا وقف کنند این است که بسیار بر سر این مساله وسواس به خرج دهند که وقفی که انجام میدهند وقفی مشروع باشد که موجبات رضایت الهی را فراهم آورد و وقف در امور حسنه باشد تا بتوانند از آن ثواب ببرند و به برادران مسلمانم هشدار میدهم که از وقف در امور حرام و ناشرعی بپرهیزند. یکی از مثالهای این امر این است که میبینیم بعضی از مردم، قسمتی از مال خود را وصیت میکنند که پس از مرگشان وقف گردد و این در حالی است که انسان تنها میتواند یک سوم مال خود را وصیت کند و وصیت بیش از آن تجاوز از حدود الهی است و خداوند تعالی خود سهم هر وارث را از ارث تعیین کرده است و اگر کسی وصیتی برای رسیدن ارثی به یکی از وراث خود کند از حدود الهی تجاوز کرده است. خداوند درباره کسانی که از حدود الهی تجاوز کنند میفرماید:{ تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ ۚ وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ يُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا ۚ وَذَٰلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ*وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَتَعَدَّ حُدُودَهُ يُدْخِلْهُ نَارًا خَالِدًا فِيهَا وَلَهُ عَذَابٌ مُهِينٌ*}{اینها ( احکام و) حدود الهی است، و هر کس از خدا و پیامبرش اطاعت کند، وی را به باغهایی در آورد که از زیر( درختان) آن نهرها جاری است، در آن جاودانه اند، و این پیروزی بزرگی است.* و هر کس از خدا و پیامبرش نافرمانی کند و از حدود او تجاوز کند، وی را در آتشی وارد می کند که جاودانه در آن خواهد ماند، و برای او عذاب خوار کننده ای است.*} (النسا ١٣-١٤)

بنابراین وقف کننده باید اموالش را در اموری که احسان و اطاعت خدا در آن است، وقف نماید و بهترین این امور هم مصالح عمومی است که عبارت است از تعمیر و صیانت از مساجد، خرید فرش و آبسردکن و تهویه و … برای مساجد یا چاپ کتابهای مفید در موضاعات عقیدتی که بدون شک جزو جهاد در راه خدا محسوب میگردد و با جهاد با شمشیر هیچ تفاوتی ندارد.

دوم: وقف کننده در این سوال کیفیت وقف را مشخص نکرده است. آیا تنها برای مولودی گرفتن برای این ولی این وقف را انجام داده یا این وقفی عام در راه خدا است که قسمتی از آن به این امر اختصاص دارد. اگر تنها برای مولودی وقف شده که کاملا نادرست است. زیرا موضوع وقف موضوعی غیر شرعی است و جزو امور بدعتی محسوب میگردد و نه پیامبر و نه خلفای راشدین و نه اصحاب پیامبر و نه ائمه مهدیون پس از ایشان این کار را انجام ندادهاند و بنابراین این وقف صحیح نخواهد بود.

اما اگر این وقف برای یک امر نیکو و حسنه انجام شده و این مولودی تنها بخشی از آن بوده، پس باید وقف ادامه یابد و تنها مولودی متوقف شود. و این بود جواب این سوال.

تعداد بازدید: 2

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: أوقف رجل أرضا لولي، وقد جعل في كل سنة مولدا لذلك الولي، والآن قد ترك عمل المولد، والواقف توفي، فهل يبقى هذا الوقف على ما كان عليه، أو يُصرف إلى أي جهة أخرى، أو يقسم على الورثة، أفيدونا ماذا علينا أن نعمل فيه، بارك الله فيكم؟

فأجاب رحمه الله تعالى: الجواب على هذا السؤال يكون في شيئين : الشيء الأول زكاة الأوقاف وما ينبغي للإنسان أن يجعل مصرفا لوقفه، فالوقف لا ريب أنه مما يُقصد به وجه الله – سبحانه وتعالى- ولهذا قال أهل العلم: إنه إذا كان على جهة عامة، فلا بد أن يكون على بر، أي على طاعة، وعلى هذا، فإني أوجه إخواني الذين يريدون أن يُوقفوا شيئًا من أموالهم أن يحرصوا على أن تكون جهة المصرف جهة مشروعة محبوبة الله -سبحانه وتعالى- ليكون وقفُهم وقفَ بِرِّ يثابون به عند الله -سبحانه وتعالى وأحذرهم من أن يوقفوا وقفَ جَنَفٍ وإثم، مثل ما يفعله بعض الناس يوصي بوقف في شيء من ماله على بعض ورثته، والوصية لا تنفذ إلا بعد الموت من الثلث، ولا تجوز لوارث، وذلك لأن الوصية لوارث من تعدي حدود الله -عز وجل- حيث إنه – سبحانه وتعالى قدَّر لكل وارث ما يستحقه من تركة الموروث، فلو أوصى لأحدهم بشيء صار في ذلك متعديا لحدود الله سبحانه ولهذا تَوَعد الله من تعدَّى حدوده حين ذكر آية المواريث فقال: ﴿ وتِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ وَمَن يُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ يُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِى مِن تَحْتِهَا الأنهر خلدين فيها وَذَلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ * وَمَن يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَتَعَدَّ حُدُودَهُ يُدْخِلْهُ نَارًا خَلِدًا فِيهَا وَلَهُ عَذَابٌ مُّهِين ﴾ [النساء: ١٣-١٤].

وإذا كان الأمر كذلك، وهو أنه ينبغي للمُوقِف أن يجعل وَقْفَه في أمر يكون برا وطاعة، فإن أحسن ما أرى أن توقف الأموال على المصالح العامة، كالمساجد تعميرها وصيانتها، وتوفير ما تحتاج إليه من فرش، وبرادات ماء ومكيفات، ونحو هذا، أو في طباعة الكتب النافعة السليمة في العقيدة والمنهاج، حتى يكون ذلك داخلا في الجهاد في سبيل الله، لأن الجهاد في سبيل الله كما يكون بالسيف والسِّنان يكون كذلك بالقلم والبيان، هذه مسألة.

أما المسألة الثانية في الجواب على هذا السؤال: فإن الواقف لم يبين كيفية الوقف، هل جعله خاصا لمولد هذا الولي فقط، أو أنه جعله وقف بر، ويخرج منه شيء لهذا المولد، فإن كان الأول فالوقف ليس بصحيح، لأن الجهة التي صرفه إليها ليست جهة برّ، فإن أعياد الموالد ليست من الأمور المشروعة، بل هي من الأمور البِدْعِيَّة التي لم يكن عليها رسول الله صلى الله عليه وسلم ولا خلفاؤه الراشدون ولا أصحابه، ولا الأئمة المهديون من بعدهم.

وعلى هذا، فلا يكون هذا الوقف صحيحا، أما إذا كان الوقف على جهة بر، وفيه هذا النوع مما يصرف إليه، فإن الوقف يبقى صحيحا، ولا يصرف في هذا النوع، ويصرف في أعمال برّ أخرى، هذا هو الجواب على هذا السؤال.