(۴۸۳۴) آیا ثبت خانه به نام ما به‌ جای برادر محروم از ارث، دِینی بر گردن پدر باقی می‌گذارد؟

(۴۸۳۴) سوال: ما سه برادر هستیم و یک برادر ناتنی هم داریم که مادرش فوت کرده است. پدرم این برادر ناتنی را عاق کرده بود و همیشه با او مشاجره می‌کرد. مدتی پیش به او در خرید یک منزل کمک کرد. در یکی از این مشاجره‌ها پدرم تصمیم گرفت خانه‌ای را که ما و مادرمان در آن زندگی می‌کنیم را به نام ما ثبت کند تا از مشکلات احتمالی که برادرمان پس از مرگ او برایمان به وجود می‌آورد در امان باشیم و این کار را هم در مقابل کمکی که به او در خرید منزل کرده، برای ما انجام داد. از قضای الله متعال برادرم فوت کرد. او فرزندانی دارد که بعضی از آنان متاهل هستند. اما پدرم هنوز زنده است. حال سوال من این است: آیا او دینی بر گردن پدرم دارد با اینکه پدرم او را عاق کرده است، یا ما باید در مقابل اینکه پدرم سند این خانه را به نام ما زده است، پولی به فرزندان او پرداخت کنیم؟ لطفا ما را راهنمایی بفرمایید الله به شما اجر عنایت بفرماید.

جواب:

قبل از پاسخ به این سوال مایلم این امر را تبیین کنم که انسان باید در بذل اموال و بخشش مال بین فرزندانش عدالت را رعایت کند. در حدیث آمده که بشیر بن سعد به فرزندش نعمان مالی بخشیده بود و به فرزندان دیگرش نبخشیده بود. پس پیامبرﷺ به او فرمود: “إتقوا الله، واعدلوا بین أولادکم” “تقوای خدا را پیشه کنید و میان فرزندانتان عدالت برقرار نمایید” و همچنین فرمود:” إنی لا أشهد علی جور” “من بر کاری که در آن ستمی جاری باشد شهادت نخواهم داد”

و مساوات در تقسیم اموال بین فرزندان باید به گونه‌ای که الله متعال فرموده انجام گیرد و به هر پسر سهمی دو برابر هر دختر داده شود. اما اگر اعطای پول به فرزندان برای رفع نیازها باشد در این حالت به هر نفر به اندازه نیازش پول تعلق می‌گیرد. مثلا اگر کسی فرزند بزرگی داشت و این فرزند به سن ازدواج رسیده بود باید هزینه ازدواج او را تامین نمود هیچ الزامی ندارد که برای رعایت عدالت هرآنچه برای ازدواج فرزند بزرگ هزینه شده به فرزندان کوچک پرداخت شود. زیرا آنها نیز هنگامی که به سن ازدواج می‌رسند، مانند فرزند بزرگ برای آنها نیز هزینه ازدواج تامین می‌گردد. دیده میشود که فردی که پسرانی بالغ دارد و برای آنها عروسی برپا می‌کند، وصیت می‌کند که برای فرزندان کوچکش هم وقتی بالغ شدند، یک مراسم عروسی همانند آنچه برای بزرگترها برگزار شده، برگزار گردد که این وصیت کاملا حرام است و ابدا جایز نیست، زیرا وصیت وارث است و وصیت وارث حرام است. پیامبرﷺ در این باره میفرمایند:” إن الله قد أعطی کل ذي حق حقه، فلا وصیة لوارث” “الله به هر ذی حقی حقش را داده است و هیچ وارثی حق وصیت کردن ندارد”

حال به پاسخ سوال می‌پردازیم: کمکی که پدرتان به برادر ناتنی شما برای خانه کرده ستم و جور بوده است و باید مبلغی که به او کمک کرده بود را به عنوان قرض در ذمه او یادداشت می‌كرد و باید آن مقدار پولی که به او داد را به تمام فرزندان ذکور و نصف آن را به تمام فرزندان دختر می‌داد. حال باید دید آیا منزلی که به نام شما ثبت کرده، قیمت آن مساوی مبلغی است که به برادر ناتنی شما کمک کرده؟ اگر اینگونه باشد که دیگر دینی بر گردن پدر شما نیست و آنچه به شما داده شده بر شما حلال می‌گردد و لازم نیست چیزی به فرزندان برادرتان بدهید. اما اگر سهم هر کدام از شما از خانه‌ای که به شما داده شده بیشتر از مقداری است که به برادرتان تعلق گرفته باید ما به تفاوت آن را به فرزندان برادرتان بپردازد تا عدالت برقرار شود؛ زیرا پدر شما باید در زمان حیات پسرش عدالت را بین شما برقرار می‌کرد و حق برادر شما با مرگش زایل نمی‌گردد و پس از مرگش به بازماندگانش تعلق می‌گیرد.

تعداد بازدید: 2

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: نحن ثلاثة إخوة، ولنا أخ من والدي أي أن والدته متوفاة، وكان هذا الأخ عاقًا لوالده -أي والدي- وكان يتشاجر معه كثيرًا، وقد ساعده أبي منذ مدة في شراء منزل له، وفي إحدى المرات التي تشاجر معه فيها قرر والدي أن يكتب المنزل الذي نقيم نحن فيه مع والدنا لنا خوفًا من أخي أن يتشاجر معنا بعد وفاة والدي، وهذا مقابل أنه ساعده في شراء منزل له -كما قلت سابقا – وشاء الله أن مات أخي هذا، وله أولاد بعضهم متزوج، ووالدي ما زال حيا وسؤالي هل تعتبر ذمة والدي الآن بريئة منه، على الرغم أنه كان عاقا له، أو ندفع نحن لأولاده مقدارا من المال مقابل كتابة والدي المنزل لنا، أفيدونا في ذلك، بارك الله فيكم؟

فأجاب رحمه الله تعالى : قبل الجواب على هذا السؤال أحب أن أبين أنه يجب على المرء أن يعدل بين أولاده في العطية والهبة، وألا يُفَضّل منهم أحدا على أحد، لأن النبي صلى الله عليه وسلم قال البشير بن سعد، حين أعطى ولده النعمان ما لم يُعْطِ إخوته: «اتَّقُوا اللَّهَ، وَاعْدِلُوا بَيْنَ أَوْلادِكُمْ». وقال له: «أَشْهِدْ عَلَى هَذَا غيري».

والتسوية بين الأولاد في العطية تكون كما قسم الله -تعالى- لهم في الميراث: للذكر مثل حظ الأنثيين، وهذا في غير ما يكون دفعا للحاجة، فأما ما كان دفعا للحاجة، فإنه يعطى كل إنسان مقدار حاجته، فإذا قدر أن للإنسان أولادا، واحتاج أحدهم إلى النكاح، وكان الآخرون صغارا، فزوج هذا الكبير الذي احتاج إلى الزواج، فإنه لا يلزمه أن يعطي الصغار مثل ما دفع . لهذا المهر، أو ما أعطاه من مئونة النكاح، لكن إذا بلغوا ما بلغه هذا، واحتاجوا إلى الزواج، لزمه أن يزوجهم كما زوج الأول، ولقد كان بعض الناس إذا زوج أولاده الكبار، وكان له أولاد صغار يوصي لهم – أي للصغار – بشيء من ماله مقابل ما زوج به الكبار وهذا حرام، ولا يجوز، ووصيته في مثل هذه الحال باطلة لأنها وصية لوارث، وقد قال النبي صلى الله عليه وسلم: “إِنَّ اللَّهَ قَدْ أَعْطَى كُلَّ ذِي حَقٌّ حَقَّهُ، فَلَا وَصِيَّةَ لِوَارِثٍ».

بعد هذا نُجيب على السؤال فنقول: إن مساعدة والدك لأخيكم من أبيكم في شراء منزل له من باب الجور والحيف وكان الذي ينبغي أن يجعل ما ساعده به قرضا في ذمته، ومن الواجب عليه لما ساعده في منزله أن يعدل بينكم بأن يعطي كل واحد منكم مثل ما أعطاه هذا بالنسبة للذكور، ونصف ما أعطاه بالنسبة للإناث، وحيث إنك ذكرت أنه كتب منزله لكم فيُنظر : إذا كان ذلك بقدر ما أعطى أخاكم، فقد برئت ذمة الوالد، وحل لكم ما أخذتموه، ولا يلزمكم أن تعطوا أولاد أخيكم شيئًا، وأما إذا كان البيت الذي كتبه لكم نصيب كل واحد منكم أكثر مما أعطى أخاكم، فإنه يجب عليه في هذه الحال أن يعطي أولاد أخيكم، حتى يساويه بكم، وذلك لأنه كان واجبا عليه أن يعدل بينكم في حياة أخيكم، وحق أخيكم لا يسقط بموته، فيكون لورثته من بعده.