(۴۷۶۲) حکم برداشتن وسایل به‌ جامانده از حجاج

(۴۷۶۲) سوال: مردی را دیدم فنجان و پتو و چیزهای دیگری که از حجاج بر جای میماند را برمیدارد. آیا این کار جایز است یا خیر؟

جواب:

اگر حجاج این وسایل را تعمدا جا گذاشتهاند، پس از آن یابنده خواهد بود؛ زیرا صاحبش آن را ترک کرده و دیگر ملک کسی نیست. اما اگر حاجی این وسیله را فراموش کرده است، برداشتن آن جایز نخواهد بود مگر در دو حالت: حالت اول اینکه فردی که آن را برمیدارد مسئول دولتی اشیا گم شده و پیدا کردن صاحب آنها باشد یا امور دیگر مقتضی باشد. حالت دوم اینکه فردی که آن را برمیدارد بدین نیت این کار را انجام دهد که بعد از آن به طور دائم به دنبال صاحب آن بگردد زیرا پیامبر خدا ﷺ میفرماید: » ولا تحل ساقطتها إلا لمنشد «یعنی اگر چیزی در حرم پیدا کردی تنها در صورتی آن را بردار که با خود عهد ببندی تا آخر عمر به دنبال صاحب آن بگردی و حکم آنچه در حرم پیدا میشود مانند غیر آن نیست که پس از یک سال به تملک یابنده درآید، زیرا آنچه در حرم یافت میشود حرمتی دارد که دیگر اشیائی که در مکانهای دیگر یافت میشوند فاقد آن هستند.

و آشکار است که با وجود این حکم، دیگر بسیاری از افراد خود را به زحمت نینداخته و ترجیح میدهند اشیائی که در حرم مییابند را برندارند. در نتیجه صاحب آن اشیا بازگشته و میتواند وسیله گم شده خود را در آن مکان بیابد، و این همان حکمت حدیث فوق الذکر است.

جناب شیخ اما در وضع فعلی اگر این اشیا گم شده را برنداریم ممکن است آنها را به مکانهای مخصوص برای سوزاندن یا دفن بهداشتی ببرند (و میدانیم که رفتگران این اشیا را نگهداری نخواهند کرد) آیا در این صورت مال مسلمین ضایع نخواهد شد؟

پاسخ: همانطور که گفتیم تنها در دو صورت برداشتن این اشیا بلامانع است: اول اینکه کسی که آن را برمیدارد کارمند دولت باشد و دولت با آن شی بر حسب دستورات شرعی رفتار نماید. مثلا اگر میتوان از آن نفعی برد، نباید آن را از بین برد و باید آن را فروخت و خرج مصالح عمومی کرد یا اینکه در بین فقرا تقسیم نمود.

اما اگر چیز گم شده کالای بی ارزشی است (مثلا یک لنگ دمپایی)، در این صورت باید سوزانده شود یا دفن گردد. در کل مهم این است که مسئول دولت در صورت با ارزش بودن کالا آن را هدر ندهد و بفروشد و خرج مصالح عام یا هر چه که مد نظر ولی امر است کند.

جناب شیخ با شناختی که از حجاج داریم و با نشست و برخواستی که با آنها داشتهایم، بر ما معلوم شده که علت جا ماندن این وسایل این است که غالبا آنها تعمدا این وسایل را پس از خود به جا میگذارند. زیرا ارزش هزینه حمل و نقل به کشور مبدا و ارزش مشقت حمل بار را ندارد. حکم برداشتن این گونه وسایل چیست؟

پاسخ: در هر حال همان طور که گفتم اگر با میل و رغبت این چیزها را جا گذاشته باشند، هر کس آنها را بیابد میتواند برای خود بردارد.

تعداد بازدید: 5

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: إني شاهدت إنسانا يَلْقُطُ التَّباسي وفناجيل وبطاطين، وجميع ما يُخَلّفه الحجاج في مِنّى وعرفات، فهل هذا جائز، أم لا؟

فأجاب رحمه الله تعالى: هذا الذي يلتقط ما بقي من الحجاج، إذا كان الحجاج قد تركوه رغبة عنه، فإنه لآخِذِه ، فمن أخذه ملكه، لأن صاحبه تركه فليس ملكا لأحد، وأما إذا كان هذا المُخَلَّف تركه الحاج ناسيا، فإنه لا يجوز أخذه إلا على وجهين: أحدهما أن يكون الأخذ من قبل الدولة لحفظه لأهله، أو لتتصرف فيه بما تراه على حسب ما تقتضيه الشريعة، أو إنسان آخر يأخذه لِيَنْشُدَه دائما، فإِن لُقَطَة الحَرَم لا تَحِلُّ إلا لمنشد، لأن النبي صلى الله عليه وسلم قال في مكة: «لاَ تَحِلُّ سَاقِطَتْهَا إِلَّا يُنْشِد». أي إلا لمعرف بها مدى الدهر، وليست لقطة الحرم كغيرها تملك بعد سَنَة، لأن لُقَطَة الحَرَم لها من الحرمة ما ليس لغيرها. ومن المعلوم أنه إذا كان الملتقط في الحرم لا يَحِلُّ له الالتقاط إلا إذا كان يعرفها دائما، فإن أحدا لا يمكن أن يلتقطها فيشغل نفسه وذمته بها، فإذا تركها، ثم جاء الآخر وتركها والثالث الرابع وتركها بقيت في مكانها، فعاد إليها صاحبها فوجدها، وهذه هي الحكمة من هذا الحكم الذي بَيَّنَه رسول الله صلى الله عليه وسلم: «لا تَحِلُّ سَاقِطَتْهَا إِلَّا يُنْشِد». حتى تبقى الأموال محترمة في أماكنها فيأتيها أهلها فيجدوها.

فضيلة الشيخ، لكن بالنسبة للوضع الحالي لو ترك هذا الذي يريد أن يستفيد بها لأتتها أمانة مكة المكرمة، وذهبت بها إلى أمكنة، إما للإحراق، أو للدفن، ومعروف أن عُمال النظافة لم يُخزنوا مثل هذه الأشياء، وتضيع على المسلمين عامة ؟

فأجاب رحمه الله تعالى: نقول -كما ذكرنا-: إنها لا تؤخذ إلا على وجهين:

الوجه الأول من قبل الدولة، والدولة هنا تتصرف فيها على حسب ما تقتضيه الشريعة، فمثلا إذا كانت هذه المخلفات التي تأخذها الأمانة مما يمكن الانتفاع به، فإنه لا يجوز إتلافه، بل الواجب حفظه، ويباع ويصرف في مصالح المسلمين، أو يعطى لمن ينتفع به من الفقراء.

أما إذا كان لا يمكن الانتفاع به كما لو فرض أن المُخَلَّفَ نَعْل واحدة مِن نَعْلَيْه، فهنا لا يمكن الانتفاع به ويُحرق، أو يدفن، فالمهم أن المسئول عن هذا الأمر من قبل الدولة يجب عليه ألا يُضَيّع المال، بل إذا كان مما يمكن الانتفاع به، فإنه يُباع، ويُصرَف ثمنه في المصلحة العامة، أو حسب ما يقتضيه نظر ولي الأمر.

يقول السائل: فضيلة الشيخ وغالبا الحجاج على ما عرفنا من مشاهدتهم وكثرة الاختلاط بهم أنهم يتركون هذه الحاجات، لأنها لا تساوي قيمة نَقْلِها إلى بلدانهم، وعُمومًا هم سينقلونها على ظهورهم وعلى أكتافهم، فهم يتركونها لهذا؟

فأجاب رحمه الله تعالى: على كل حال إذا تركوها رغبةً عنها، فقد ذكرنا أنه يجوز لمن وجدها أن يأخذها، وتكون ملكًا له.