(۴۷۱۸) حکم شرعی جوایز مسابقات قرآنی و رادیویی بر اساس تقلب

(۴۷۱۸) سوال: برخی از مردم به سوالات مسابقات قرآنی رادیویی یا مسابقات دیگر در خلال ماه مبارک رمضان پاسخ میدهند. پس از اینکه یک بار با نام خود پاسخ را ارسال نمودند، چند بار دیگر و این بار با نام دوستان یا اقوام پاسخ را برای همان مسابقه (به طمع بردن جایزه بیشتر) ارسال میکنند. اگر چیزی برنده شدند در مقابل استفاده از اسامی، چیزی توافقی به کسانی که از اسمشان استفاده کردهاند اعطا میکنند. برخی دیگر اما جواب را از کس دیگر گرفته و آن را به نام خود به رادیو ارسال میکنند و در واقع با اطلاعات و دانش شخصی دیگر جایزه میبرند. اما دسته سومی هستند که احتمالا از این دو دسته خطرناکتراند بدین گونه که در برخی از کشورهای اسلامی فردی به یکی از این سوالات مسابقات رادیویی پاسخ گفته سپس این پاسخ را نوشته و چندین نسخه از آن کپی میکند و این کپیها را در بازار و خیابان مانند اوراق بخت آزمایی به فروش میرساند! کسی که این پاسخها را میخرد با نام خود آنها را به رادیو ارسال میکند و اگر جایزه ببرد جایزه به او تعلق میگیرد. حتی گاهی پیش میآید که فرد برنده اساسا مسلمان هم نیست! حکم شرعی جوایزی که از این طریق حاصل میشوند چیست؟ حلال است یا حرام؟

جواب:

قبل از پاسخ گویی به این سه سوال و بیان احکام این سه صنف باید از برنامههایی که این پاداشها را برای افراد کوشا و موفق در یادگیری و فهم علوم، مخصوصا فهم و آموختن کتاب خدا و سنت رسولش صل الله علیه و علی آله و سلم اختصاص میدهند، تشکر و قدرددانی کنم، اما بیم آن دارم که کسانی که در این مسابقات شرکت میکنند هدفشان تنها مادیات باشد و اجر آنها (اگر مسابقه موضوع شرعی داشته باشد) از این طریق زایل گردد و حتی دچار گناه گردند. دنبال کردن علم شرعی با هدف مادیات، امری نادرست است و پیامبر صل الله علیه و آله و سلم میفرماید: (مَن تَعَلَّمَ عِلما مِمّا يُبتَغى بِهِ وَجهُ اللّه ِ لا يَتَعَلَّمُهُ إلاّ لِيُصيبَ بِهِ عَرَضا مِنَ الدّنيا ، لَم يَجِدْ عَرفَ الجَنَّةِ يَومَ القِيامَةِ) (هر كس علمى را كه بايد براى خدا طلب شود، فقط براى اين بياموزد كه به چيزى از مال دنيا دست يابد، در روز قيامت بوى خوش بهشت را نيابد.)

اما درباره دسته اول: آن کسی که پس از اینکه یک بار پاسخ را با نام خود ارسال کرد، چند بار دیگر پاسخ را نوشته و هر بار به نام یکی دیگر از نزدیکانش این کار را تکرار مینماید، مرتکب عملی حرام شده است. زیرا مرتکب تزویر و ریا شده، به کارمندان برنامه خیانت کرده و مسبب خوردن مال حرام و ناحق شده است که هر کدام از این موارد خود حرام بودن، دروغ و خیانت و مال حرام بودن این جایزه را تایید و اثبات میکند.

دسته دوم: آن کس که جواب را از کس دیگر میگیرد و سپس به نام خود ارسال میکند نیز مرتکب فعل حرام شده است. زیرا این مرد جواب را از کسی دیگر نقل کرده، پس جواب از آن او نیست و متعلق به کس دیگری است. اما گشتن به دنبال جواب در کتابها و پرسیدن از عالمان و تحقیق اشکالی ندارد؛ زیرا اساسا هدف این برنامهها این است که انسان به علم دست یابد و همه چیز را همگان دانند و هیچ کس دانای همه چیز نیست و ناگزیر باید تحقیق کرد. اگر تحقیق از طریق کتاب انجام بگیرد که بسیار بهتر است و اگر از کسی کمک بگیرد نیز باز اشکالی ندارد و آشکار است که کسانی که این برنامه را ساختهاند با این امر مشکلی ندارند چون اگر اینگونه بود حتما ان را در برنامه خود اعلام میکردند. اما اینکه جواب را به صورت حاضر و مکتوب از کسی دیگر بگیری و آن را ارسال کنی کاملا حرام است. ولی کمک گرفتن از دیگران و از کتاب و … اشکالی ندارد.

اما دسته سوم: نوشتن جواب و فروش آن در کوچه و بازار نیز بر مشتری و خریدار حرام است، زیرا مشتری جوابی را ارسال کرده که متعلق به وی نیست و با این کار نسبت به عوامل برنامه تزویر و ریا پیشه کرده است. از سوی دیگر در این مساله نوعی قمار وجود دارد، زیرا فردی که این برگه را میخرد و جایزه و سودی از آن نمیبرد، به نوعی قمار کرده و دچار المیسر شده است که کاملا حرام است.

جناب شیخ! حکم فروشنده جواب چیست؟

شیخ رحمه الله در جواب گفت: فروشنده نیز مرتکب گناه شده زیرا در امور حرام همکاری نموده است. خداوند تعالی در این باره میفرماید: “وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ ۚ””و (هرگز) در راه گناه و تجاوز همکاری نکنید” (المائده ٢)

جناب شیخ اگر چند نفر با هم برای به دست آوردن یک جایزه همکاری کنند چه؟ مثلا سه یا چهار نفر با هم اجتماع کرده و هر کدام از آنها در یک رساله شروع به جستجو کند تا با هم پاسخ را بیابند. آیا این حلال است؟

شیخ رحمه الله در جواب گفت: بله این امر بلا اشکال است. زیرا همان طور که گفتم هدف ازاین برنامه ها افزایش جنب و جوش و واداشتن مردم به تحقیق و علم آموزی است.

تعداد بازدید: 7

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: من الناس من يُجيب على أسئلة مسابقة القرآن التي تُذاع من الإذاعة، أو بعض المسابقات الأخرى من إذاعات مختلفة، تكون إذاعتها خلال شهر رمضان المبارك، ثم بعد إجابته لها يكررها، أو يكرر كتابتها عدة مرات ويكتب عليها أسماء أقاربه، وربما أسماء أصدقائه، فإذا فازوا أعطاهم شيئًا مقابل استخدام أسمائهم، وهذا باتفاقه معهم على ذلك، هذا صنف من الناس، وهناك صنف آخر، من يبحث عن الإجابة، وهي جهود غيرهم، ثم ينقلها ويرسلها، فإذا فاز يأخذ هو الجائزة التي هي مقررة لمن استفاد بمعلومات تلك الأسئلة، وصرف جهده ووقته فيها، وهناك صنف ثالث قد يكون أكثر خطرًا، وهو ما يحدث في بعض الدول الإسلامية بأن يجيب المرء عن الأسئلة، ثم يصورها مرارًا ويبيع تلك الصور في الشوارع والأسواق، كأوراق اليانصيب، فيرسلها المشتري بعد نسخها بيده، والفوز والجائزة له، وقد يكون من بينهم غير المسلمين، فما الحكم الشرعي فيهما يحصل من مكافآت بهذه الطريقة، أهي حلال، أم حرام؟

فأجاب رحمه الله تعالى: قبل الجواب على هذه الأسئلة الثلاثة، أو على بيان أحكام هذه الأصناف الثلاثة أقول إنه يشكر البرنامج الذي يجعل هذه الجوائز للمتفوقين لما في العلم والفهم -لا سيما إذا كان فيما يتعلق بكتاب الله وسنة رسوله عليه الصلاة والسلام وأحكام الشرع-، ولكن أخشى على الذين يدخلون هذه المسابقات أن يكون غرضُهم من ذلك نفس المادة، أو نفس المكافأة المادية، فيضيع بذلك أجرهم فيما إذا كان من الأمور الشرعية، بل يأثمون بذلك، فإن طلبهم العلم الشرعي بهذا الغرض طلب غير صحيح، وقد ورد عن النبي – عليه الصلاة والسلام- أنه قال: «مَنْ تَعَلَّمَ عِلْمًا مِمَّا يُبْتَغَى بِهِ وَجْهُ اللَّهِ – عَزَّ وَجَلَّ – لَا يَتَعَلَّمُهُ إِلَّا لِيُصِيبَ بِهِ عَرَضًا مِنَ الدُّنْيَا، لَمْ يَجِدْ عَرْفَ الْجَنَّةِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ» وهذا خطر عظيم، فلا يجوز للمرء أن يدخل في مسابقة شرعية، مِنْ أجل الحصول على هذه المكافأة المادية، لأنه جعل الأفضل والأكمل وسيلة لما هو أدنى، فإن علم أحكام الله عز وجل وعلم معاني كلامه، وكلام رسوله أسمى وأعلى من أن يجعل وسيلة لينال الإنسان بها عَرَضًا من الدنيا، وبعد هذا فإن ما ذكره الأخ من الأصناف الثلاثة كله محرم.

أما الصنف الأول: وهو أن يجيب بعدة أجوبة، ويكتب على كل جواب اسم أحد من أقاربه، أو أصدقائه، فهذا كذب وتزوير، وخيانة للبرنامج، ويكون سببا لأكل المال بغير حق، بل بالباطل، وجمع ثلاثة أوصاف، كل واحد منها يثبت به التحريم الكذب والخيانة، وأكل المال بالباطل، وعلى هذا فيكون هذا الفعل محرما.

وأما الصنف الثاني وهو أن يأخذ أجوبة من الناس يكتبونها له، ثم يقدمها، فهو أيضًا مُحرّم، لأن هذا الرجل نقل الجواب من غيره، فهو جواب غيره، وليس جوابه، وليس من هذا أن يبحث الرجل عن جواب هذه الأسئلة، إما في الكتب، أو من أفواه أهل العلم بذلك، لأن المقصود من هذا البرنامج هو أن يصل الإنسان إلى العلم وليس كل أحد يكون عالما للشيء بنفسه، بل لا بد من المراجعة، إما عن طريق الكتب، وهو الأفضل والأولى، وإما أن يستعين بأحد من الناس، فهذا جائز لا بأس به، ويدل لذلك أن الذين يُقَدِّمُون هذه البرامج لا يحرمون، أو لا يمنعون من أن يستعين أحد بأحد، ولو كانوا يريدون ذلك لبينوه.

فكونك تأخذ الجواب مكتوبا من غيرك، وتقدمه، هذا حرام، وكونك تستعين بأحد من الناس بالبحث، أو بالكتب فهذا لا بأس به، ولا حرج فيه. أما الصنف الثالث: وهو أن يكتب الجواب، ثم يبيعه في الأسواق، فهو أيضًا حرام على المشتري، لأن المشتري قدم جوابا لغيره، فيكون كذبًا وزُورًا على هذه البرامج، ثم إن فيه شيئًا من الغَرَر ، لأنك قد تشتري هذه الورقة المتضمنة للجواب، ثم لا تربح فيكون فيه شيء من الغرر والميسر، وهذا حرام.

فضيلة الشيخ، وماذا عن أكل الثمن؟

فأجاب – رحمه الله تعالى : وآكل الثمن أيضًا آثم، لأنه أعان على محرم، وقد قال الله – تعالى -: ﴿ وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَنِ ﴾ [المائدة: ٢].

فضيلة الشيخ ما دامت الاستعانة بين مجموعة جائزة، فماذا لو حصل أن اجتمع مثلا ثلاثة أو أربعة أشخاص، وبحثوا جميعا في حَلّ هذه الأسئلة، وبعث كل واحد منهم برسالة، بعد أن توصلوا إلى الحل، هل هذا فيه شيء؟

فأجاب رحمه الله تعالى: هذا ليس في شيء، لأنه كما قلت: المقصود من هذه الأسئلة أن يتحرك الناس، ويبحثوا فيما بينهم، أو في الكتب، حتى يصلوا إلى العلم.

مطالب مرتبط:

(۴۷۱۹) حکم الرهان یا الحق چیست؟

رهان قمار و میسر محسوب میگردد و اینکه برخی از عوام نام حق را بر آن نهادهاند، چیزی از ناحق بودن آن کم نمیکند، همان طور که تغییر نام خمر به شراب روحی از جانب برخی اشخاص، آن را حلال نمیکند....

ادامه مطلب …

(۴۷۱۷) حکم مسابقه بر سر پول چیست؟

مسابقه بر سر پول حرام است، مگر بر سر آنچه شرع مستثنا کرده است....

ادامه مطلب …