(۴۶۲۴) سوال: نظر شما درباره کسی که به برادرش مبلغی برای مدتی نامحدود قرض می­دهد به شرطی که فرد قرض گیرنده هر روز صد ریال کمتر یا بیشتر طبق درآمد تجارییش به او بدهد چیست؟ حکم این کار چیست؟ خداوند برای ما و شما گشایش ایجاد کند.

جواب:

حکم این است که این شرط، شرطی فاسد است و برای قرض دهنده حلال نیست که از کنار قرضش کسابت کند و مال و منفعتی به دست آورد، اجاره بگیرد یا چیزی در عوض قرضی که داده اخذ نماید. زیرا قرض احسان محض است و اگر وارد باب مزایده و معاوضه گردد، تبدیل به فروش و ربا می­شود. مثلا اگر ده ریال به تو قرض دادم، ده ریال بر باید به من پس بدهی و هر گاه توانستی به من پس بده. اما اگر همین قضیه فروش بود و میگفتم: ده ریال به تو می­فروشم به ازای ده ریال و شرط تقابض در آن رعایت نمی­شد، آنگاه در این صورت ناجایز و معامله­ای فاسد بود. اما چون قرض احسان است و احسان مطلوب و محبوب و منفعت احسان و نیکی دقیقا عکس آن چیزی است که رباخواران می­خواهند، شرع آن را حلال نموده است. پس وقتی ده ریال قرض می­دهی باید ده ریال به تو پس بدهد. اگر برای او شرط بگذاری که به ازای ده ریال، دوازده ریال به تو بدهد، ای امر معاوضه است و وارد باب فروش شده است و ربا محسوب می­گردد. برای همین علما رحمه الله علیهم در این باب قاعده مفیدی را ذکر کرده و فرموده­اند: “ كُلُّ قَرْضٍ جَرَّ مَنْفَعَةً فَهُوَ رِباً” “هر قرضی که سودی جلب کند، ربا است”.