(۴۵۸۰) شرح حدیث “الذهب بالذهب…”

(۴۵۸۰) سوال: جناب شیخ معنای این حدیث رسول الله چیست:”الذهب بالذهب، والفضة بالفضة، والبُر بالبُر، والشعير بالشعير، والتمر بالتمر، والملح بالملح، مثلًا بمثل، سواء بسواء، يدًا بيد، فإذا اختلفت هذه الأصناف فبيعوا كيف شئتم إذا كان يدًا بيد” “طلا را در برابر طلا، نقره را در برابر نقره، گندم را در برابر گندم، جو را در برابر جو، خرما را در برابر خرما و نمک را در برابر نمک، مثل هم به طور مساوی و دست به دست بفروشید. اما اگر نوع آنها با هم تفاوت داشت (مثلا طلا را در برابر نقره خواستید بفروشید) هر گونه که فروختید اشکالی ندارد؛ به شرط اینکه دست به دست باشد.” لطفا این مساله را با ادله روشن تشریح بفرمایید تا متوجه شویم. با تشکر!

جواب:

قضیه همان گونه است که برادری که سوال کردند فرمودند. پیامبر فرمود:”الذهب بالذهب، والفضة بالفضة، والبُر بالبُر، والشعير بالشعير، والتمر بالتمر، والملح بالملح، مثلًا بمثل، سواء بسواء، يدًا بيد، فإذا اختلفت هذه الأصناف فبيعوا كيف شئتم إذا كان يدًا بيد” “طلا را در برابر طلا، نقره را در برابر نقره، گندم را در برابر گندم، جو را در برابر جو، خرما را در برابر خرما و نمک را در برابر نمک، مثل هم به طور مساوی و دست به دست بفروشید. اما اگر نوع آنها با هم تفاوت داشت (مثلا طلا را در برابر نقره خواستید بفروشید) هر گونه که فروختید اشکالی ندارد؛ به شرط اینکه دست به دست باشد.”

و تشریح آن بدین شرح است که اگر گندم را به ازای گندم فروختی، دو امر بر تو واجب میگردد:

امر اول: تساوی در اندازه، اینکه هر دو یکسان باشند.

امر دوم: پرداخت در زمان معامله بدون تاخیر همان طور که پیامبر میفرمایند: “، مثلًا بمثل، سواء بسواء، يدًا بيد” “، مثل هم به طور مساوی و دست به دست ” اگر گندم را به ازای جو فروختی، تنها یک امر بر تو واجب میشود و آن پرداخت در زمان معامله بدون تاخیر است و یکسانی در معاملهای که اجناس متفاوت هستند واجب نیست؛ همانطور که پیامبر میفرماید؛” فإذا اختلفت هذه الأصناف فبيعوا كيف شئتم ” ” اما اگر نوع آنها با هم تفاوت داشت (مثلا طلا را در برابر نقره خواستید بفروشید) هر گونه که فروختید اشکالی ندارد ” یعنی اگر “یدا بید” یعنی دست به دست باشد، اضافه یا کم شدن اشکالی ندارد.

و اگر طلا را به ازای طلا فروختی دو امر بر تو واجب میگردد: یکی تساوی در میزان و دیگری پرداخت در زمان معامله بدون تاخیر. و اگر طلا را به ازای نقره فروختی تنها یک امر بر تو واجب میشود و آن پرداخت در زمان معامله بدون تاخیر است و شرط تساوی بر تو واجب نخواهد بود.

اما اگر گندم را با طلا خریدی پس (طبق ظاهر حدیث) باید حتما شرط پرداخت در زمان معامله بدون تاخیر را رعایت کنی همانگونه که پیامبر میفرماید: “فإذا اختلفت هذه الأصناف فبيعوا كيف شئتم إذا كان يدًا بيد” “ اما اگر نوع آنها با هم تفاوت داشت (مثلا طلا را در برابر نقره خواستید بفروشید) هر گونه که فروختید اشکالی ندارد؛ به شرط اینکه دست به دست باشد.” خرید گندم با طلا معامله با دو جنس متفاوت است و بنابراین شرط پرداخت در زمان معامله بدون تاخیر واجب است. این ظاهر کلی حدیث است. اما این ظاهر مراد ما نیست و در روایات داریم که پیامبر پیش خرید محصولات (پرداخت پول قبل از تحویل خرما) را جایز دانسته است.

ابن عباس میگوید: که وقتی پیامبر آمد، آنها خرما را از یک یا دو سال پیشتر پیش خرید میکردند. حضرت فرمود: “من أسلف في شيءٍ ففي كيل معلوم ووزن معلوم إلى أجل معلوم”. “هر کس چیزی را پیش خرید کرد باید این خرید در کیل معلوم، وزن معلوم و زمان معلوم انجام گیرد.”

در حدیث فوق به نص صریح پیش خرید خرما جایز دانسته شده. پس نص صریح این حدیث مقدم بر ظاهر کلی حدیث قبل است که میفرماید: “فإذا اختلفت هذه الأصناف فبيعوا كيف شئتم إذا كان يدًا بيد” ” اما اگر نوع آنها با هم تفاوت داشت (مثلا طلا را در برابر نقره خواستید بفروشید) هر گونه که فروختید اشکالی ندارد؛ به شرط اینکه دست به دست باشد.”

تعداد بازدید: 6

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: فضيلة الشيخ، ما معنى هذا الحديث قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: «الذَّهَبُ بِالذَّهَبِ وَالْفِضَّةُ بِالْفِضَّةِ، وَالْبُرُّ بِالْبُرُ، وَالشَّعِيرُ بِالشَّعِيرِ، وَالتَّمْرُ بِالنَّمْرِ، وَالْمِلْحُ بِالْمِلْحِ، مِثْلَا بِمِثْلٍ، يَدًا بِيَدِ، فَمَنْ زَادَ، أَوِ اسْتَزَادَ، فَقَدْ أَرْبَى الْآخِذُ وَالْمُعْطِي فِيهِ سَوَاء». هل إذا اشتريتُ بُرا، أو تمرا، يُشترط أن أدفع القيمة في الحال، للحديث الآخر الذي يقول: «فَإِذَا اخْتَلَفَتْ هَذِهِ الْأَصْنَافُ، فَبِيعُوا كَيْفَ شِئْتُمْ إِذَا كَانَ يَدًا بيد». أرجو توضيح هذه المسألة بأدلة واضحة، حتى نفهم الجواب، ولكم الشكر؟

فأجاب رحمه الله تعالى: الأمر كما قال الأخ السائل، وهو أن النبي -صلى الله عليه وعلى آله وسلم- قال: «الذَّهَبُ بِالذَّهَبِ، وَالْفِضَّةُ بِالْفِضَّةِ، وَالْبُرُ بِالْبُرُ، وَالشَّعِيرُ بِالشَّعِيرِ، وَالتَّمْرُ بِالتَّمْرِ، وَالْمِلْحُ بِالْمِلْحِ». هذه سنة أشياء: «مِثْلَا بِمِثْلٍ، سَوَاءً بِسَوَاءٍ، يَدًا بِيَدِ، فَإِذَا اخْتَلَفَتْ هَذِهِ الْأَصْنَافُ، فَبِيعُوا كَيْفَ شِئْتُمْ، إِذَا كَانَ يَدًا بِبَد».

وتفصيل ذلك أنك إذا بعت بُرا بِبُر، وجب عليك أمران:

الأمر الأول: التساوي في المكيال، بأن يكون كلاهما سواء.

والأمر الثاني: التقابض قبل التفرق لقوله: «مِثْلَا بِمِثْلٍ، سَوَاءٌ بِسَوَاءٍ، يَدًا بيد». وإذا بعت بُرا بشعير، وجب عليك أمر واحد، وهو التقابض قبل التفرق، ولا يجب التماثل لاختلاف ،الجنس، وهذا معنى قوله: «فَإِذَا اخْتَلَفَتْ هَذِهِ الْأَصْنَافُ، فَبِيعُوا كَيْفَ شِئْتُمْ». يعني بزائد، أو ناقص: «إِذَا كَانَ يَدًا بِيَد». وإذا بعت ذهبا بذهب، وجب عليك أمران: التساوي في الميزان، والتقابض قبل التفرق، وإذا بعت ذهبا بفضة، وجب عليك أمر واحد، وهو التقابض قبل التفرق، وأما التساوي، فلا يجب عليك.

بقي ما لو اشتريت برا بذهب، فإن ظاهر الحديث أنه لا بد من التقابض قبل التفرق لقوله صلى الله عليه وعلى آله وسلم: «فَإِذَا اخْتَلَفَتْ هَذِهِ الْأَصْنَافُ، فَبِيعُوا كَيْفَ شِئْتُمْ، إِذَا كَانَ يَدًا بيد». وشراء البرِّ بالذهب فيه اختلاف صنفين، وعلى هذا فيجب التقابض قبل التفرق، هذا ظاهر عموم الحديث، ولكن هذا الظاهر غير مراد، فإنه قد ثبت عن النبي – صلى الله عليه وعلى آله وسلم- جواز السلم في الثمار، وهو أن يُشترى من الفلاح تمر بدراهم منقودة، مع تأخر قبض التمر.

قال ابن عباس رضي الله عنهما: سه قدم النبي – صلى الله عليه وعلى آله وسلم- وهم يُسلمون في الثمار السَّنة والسنتين، فقال – صلى الله عليه وعلى آله وسلم-: «مَنْ أَسْلَفَ فِي شَيْءٍ، فَفِي كَيْلٍ مَعْلُومٍ، وَوَزْنٍ مَعْلُومٍ، إِلَى أَجَلٍ مَعْلُومٍ».

ففي هذا الحديث نَص صريح على جواز شراء التمر المؤجل، بنقد مُعَجَّل، وعلى هذا فيكون هذا النص مقدما على ظاهر العموم في الحديث الذي ذكرناه، وهو قوله صلى الله عليه وعلى آله وسلم: «فَإِذَا اخْتَلَفَتْ هَذِهِ الْأَصْنَافُ، فَبِيعُوا كَيْفَ شِئْتُمْ، إِذَا كَانَ يَدًا بِيَدِ».