چهارشنبه 23 ربیع‌الثانی 1447
۲۳ مهر ۱۴۰۴
15 اکتبر 2025

(۴۵۴۲) حکم شرعی بخت‌آزمایی خیریه و استفاده از درآمد آن در صدقات

(۴۵۴۲) سوال: در کشورمان مجمع بخت آزمایی خیری وجود دارد که سودش را به فقرا می‌دهند، و آن عبارت است از ارقام مختلف، که با میزان زیاد از اوراقی که ارقام روی آن نوشته شده است تشکیل می‌شود، و زمانی که وقت قرعه کشی رسید یا سود میکند و یا زیان میکند. چنانکه شخص این ارقام را با قیمتی ناچیز میخرد و یا سود زیادی میکند و یا زیان میکند، حال حکم اسلام در این باره چیست؟ و آیا صدقه دادن به فقرا و نیازمندان با این مبالغ کسب شده جایز است یا خیر؟

جواب:

این کار در اسلام حرام است، الله تعالی آن را در کنار شرک و نوشیدن شراب قرار داد، زیرا نوعی قمار است، الله تعالی میفرماید: (یَـٰۤأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُوۤا۟ إِنَّمَا ٱلۡخَمۡرُ وَٱلۡمَیۡسِرُ وَٱلۡأَنصَابُ وَٱلۡأَزۡلَـٰمُ رِجۡسࣱ مِّنۡ عَمَلِ ٱلشَّیۡطَـٰنِ فَٱجۡتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمۡ تُفۡلِحُونَ)، مائده: ۹۰، ترجمه: ‌ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید! همانا شراب و قمار و بت‌ها، و تیرهای قرعه، پلید و از عمل شیطان است. پس از آن‌ها دوری کنید، تا رستگار شوید. لذا جایز نیست کسی چه به این روش و چه به روشی دیگر قمار کند، زیرا قمار بی شک حرام است، و آن همراه با شراب و بت‌ها و تیرهای قرعه کشی (جهت فالگیری) آمده است.

و صدقه دادن از این سود ناپاک غیر قابل قبول است، زیرا صدقه‌ای از کاسبی پلید و حرام است، و از پیامبر صلی الله علیه وسلم ثابت شده است که فرمودند: (الله پاک است و فقط پاکیزه را می‌پذیرد). اما اگر کسی از بابت ایت کارش به درگاه الله توبه کرد، و سودی از این راه کسب کرده است، باید با هر آنچه گرفته است صدقه دهد، یا در جهت مصالح عامه آن را صرف کند تا از آن رهایی یابد، زیرا هیچ راهی جز این برای رهایی از آن وجود ندارد، و الله تعالی می‌فرماید: (فَٱتَّقُوا۟ ٱللَّهَ مَا ٱسۡتَطَعۡتُمۡ)، تغابن: ۱۶، ترجمه: پس تا (جایی که) می‌توانید از الله بترسید. نه از بابت تقرب جستن به آن، زیرا اگر چنین باشد طوری صدقه می‌دهد که انگار ملک او است، و نه برای اینکه آن خارج کننده او از ملکش است، زیرا اگر چنین باشد ذمه‌ی او از آن تبرئه نمی‌شود، و از او پذیرفته نمی‌شود، زیرا کاسبی ناپاکی است و الله تعالی جز پاکی قبول نمیکند، و من برادران مسلمانم را توصیه به چیزی که الله تعالی به آن توصیه کرده است میکنم، و آن تقوای الله و دوری از این معاملات مبنی بر قمار و غرر  است، حال با هر اسم و رسمی که باشد فرقی نمیکند، زیرا حقائق نه با اختلاف اشکال و نه با اسم‌های آراسته شده تغییری می‌کند، و همچنین آنها را توصیه به معاملاتی میکنم که الله تعالی آنها را برایمان مباح کرده است، از جمله خرید و فروش و اجاره و دیگر معاملات که ما را از این معاملات حرام بی نیاز میکند.

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: في بلادنا جمعية اليانصيب الخيري، يُرصد ريعها للفقراء والمحتاجين، وهي عبارة عن أرقام مختلفة، تصدر بكمية كبيرة من الأوراق ذات الأرقام، وإذا جاء موعد السحب على هذه الأوراق، فمنها ما يربح، ومنها ما يخسر. فما حكم الإسلام في هذه الأوراق الرابحة، حيث يقوم الشخص بشرائها بقيمة رمزية، وقد تربح مبلغا كبيرًا جدا وقد تخسر؟ وهل يجوز التصدق من هذه المبالغ التي كسبها على الفقراء والمعوزين؟

فأجاب رحمه الله تعالى هذه العملية عملية محرمة في الإسلام قرنها الله -تعالى- بالشرك وشُرب الخمر، لأنها من الميسر، قال الله -تعالى-: ﴿ یايُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالْأَنصَابُ وَالْأَزْلَمُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ﴾ [المائدة: ۹۰] فلا يجوز للمرء أن يقامر، سواء كان بهذه الطريقة، أم بطريقة أخرى غيرها، لأن القمار ميسر – بلا شك- ميسر محرم، وهو -كما سمع المستمع – مقرون بالخمر والأنصاب والأزلام.

والصدقة من هذا الربح الخبيث غير مقبولة، لأنها صدقة من كسب خبيث محرم، وقد ثبت عن النبي صلى الله عليه وسلم أنه قال: «إِنَّ اللَّهَ طَيِّبٌ لَا يَقْبَلُ إِلَّا طيِّبًا». ولكن من تاب إلى الله من هذا العمل، وقد أخذ ربحا بهذه الطريقة، فإن عليه أن يتصدق بما أخذ، أو أن يصرفه في مصالح عامة تخلصًا منه، لا تَقَرُّبا به، تخلصا منه، لأنه لا طريقة إلى الخلاص إلا بهذا، وقد قال الله -تعالى-: ﴿ فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ ﴾ [التغابن: ١٦] لا تقرباً به، لأنه لو تقرب به لتصدق به على أنه ملكه، لا على أنه مُحرجه من ملكه، وحينئذ لا تبرأ ذمته منه، ولا يُقبل منه، لأنه كسب خبيث والله -تعالى- لا يقبل إلا طيبا، وأنا أنصح إخواني المسلمين، وأوصيهم بما أَوْصَى به الله عباده بتقوى الله -سبحانه وتعالى- ويترك هذه المعاملات المبنيَّة على الغَرَر والقمار، بأي لون كانت، وبأي اسم سُميت، فإن الحقائق لا تتغير باختلاف الصور، ولا بالأسماء المزخرفة، وفيما أباح الله لنا من البيع والشراء والتأجير، وغير ذلك من المعاملات فيه غنى عن هذه المعاملات الْمُحَرَّمَة.

يقول السائل: فَضِيلة الشيخ هل يجوز بناء مسجد من هذا، أو إنشاء صدقة جارية من هذا الكسب؟

فأجاب رحمه الله تعالى: سبق أن قلت: إنه إذا فعل ذلك تخلصا منه، فلا حرج عليه تبرأ به ،ذمته لكن ليس له أجر من هذا العمل، إنما له أجر بالتخلص منه، والتوبة منه، أما نفس ما يجري من العمل، وانتفاع المسلم به، فإنه ليس له أجر به، لأنه ليس من ماله، أما إذا فعله على سبيل الصدقة لنفسه، والتقرب به إلى الله، فإن ذلك لا ينفعه لا يُقَرِّبه إلا الله -عز وجل- ولا يتخلص به، ولا تبرأ به ،ذمته وأما باعتبار انتفاع المسلمين به فسينتفعون به لكن صاحبه لا ينتفع به.

مطالب مرتبط:

(۴۵۴۳) حکم شرکت در بخت‌آزمایی برای اجرای پروژه‌های اسلامی

جایز نمی باشد که انسان با اینگونه مجمع ها شراکت کند، هر چند قصد او از این کار خیر باشد و بخواهد سود حاصل از آن را در راستای منافع عامه مانند: ساخت مسجد، اصلاح جاده ها، کمک به مجاهدین و غیره باشد...

ادامه مطلب …

کُتُب سِتّة:  شش کتاب اصلی احادیث اهل سنت و جماعت:

صحیح بخاری
صحیح مسلم
سنن ابو داود
جامع ترمذی
سنن نسائی
سنن ابن ماجه