(۴۵۲۴) سوال: هنگامی که شخص با نوعی از کالا تجارت می‌کند، شرعا چه مقداری از سود جایز است؟ آیا نصف راس المال، یا ربع آن، یا یک سوم آن، و یا بیشتر؟

جواب:

شرع در خرید و فروش برای سود مقدار مشخصی را تعیین نکرده است، گاها انسان بر حسب فعال بودن بازار و ارتفاع قیمت‌ها چندین برابر راس المال خود سود میکند، چقدر از مردم هستند که کالایی را خریدند و سپس چندین برابر آنرا فروختند، و گاها هم کمتر سود میکنند، و گاها سودی نمیکنند، و گاها هم ضرر میکنند، در اینجا به قدرت عرضه و تقاضا در بازار بستگی دارد، و قیمت‌ها به دست الله متعال است، و او کسی است که قیمت تعیین میکند و روزی میدهد و درهای روزی را باز می‌کند و می‌بندد، اما ممنوع این است که انسان قیمت را خلاف انچه عرف و مرسوم است بالا ببرد، یا قیمت کالا را خلاف آنچه در بازار است تعیین کند، و انسان جاهل را با آن گول بزند، مثل اینکه مردم کالایی را به ده بفروشند و او با قیمت پانزده و یا بیشتر به انسان جاهل بفروشد، این کار به دلیل فریب و نیرنگی در آن وجود دارد جایز نیست، و پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: (کسی‌که ما را فریب دهد، از ما نیست). و اگر انسان راضی نمیشود که کسی اینگونه با او معامله کند، پس چطور راضی می‌شود که با دیگران اینچنین معامله کند.

اما اگر قیمت‌ها در بازار بالا رفت، و کالایی را مثلا با ده میخرید، سپس قیمت کالا بالا رفت و به سی یا چهل رسید، ایرادی ندارد که با همین قیمت بفروشد، زیرا این قیمتی است که مردم تعیین کرده‌اند، و اما حدیث عروه بن جعل البارقی رضی الله عنه که پیامبر صلی الله علیه وسلم: ( به او یک دینار داد تا با آن گوسفندی بخرد، پس با آن دو گوسفند خرید، یکی از آنها را با یک دینار فروخت و با یک دینار و یک گوسفند به نزد پیامبر آمد، و پیامبر برای او دعای برکت در فروش کرد، لذا اگر خاک هم میخرید حتما از آن به سود میرسید). و این حدیث دلالت بر چیزی که سوال کننده ذکر کرد ندارد، زیرا بارقی که دو گوسفند را به او فروخت، احتمال دارد که فهمیده باشد که این برای رسول الله صلی الله علیه وسلم است و به همین دلیل قیمت را پایین آورده باشد، و شاید به دلیل عجله داشتن برای رفتن به نزد اهلش آنها را ارزان فروخته باشد، و شاید هم خرید در زمانی صورت گرفته باشد که قیمت‌ها بالا رفته است، به هر حال همه‌ی این احتمالات وجود دارد، اما قاعده‌ی اصلی این است که: جایز نیست که انسان قیمت را به گونه‌ای که بالا رفتن قیمت اقتضا نمی‌کند برای دیگران بالا ببرد.