(۴۱۵۹) سوال: فریضه­­ی حج را ادا کردم و نیت احرام نکردم مگر بعد از این که از میقات عبور کردم زیرا به نسبت مناسک حج آگاهی نداشتم و خواندم که احرام از ارکان حج است و کسی که احرام را ترک کند حج او درست نیست؛ چه چیزی بر من واجب است، آیا حج را دوباره ادا کنم؟

جواب:

معلوم است که میقات­­هایی را که رسول الله ﷺ قرار داده بر هر کسی که از آن گذر می­کند و قصد حج یا عمره دارد واجب است از آن جا نیت احرام کند زیرا پیامبر ﷺ به آن امر نموده است لذا کسی که قصد حج یا عمره را دارد و از آن عبور کند و نیت احرام نکند مگر بعد از میقات نزد اهل علم بر او به خاطر جبران آن چه از واجب را ترک نموده فدیه واجب است که آن را در مکه ذبح می­کند و همه­ی آن­ را بین فقرا تقسیم می­کند و چیزی از آن را نمی­خورد.

اما قول علما که می­گویند: احرام رکن است منظور آن­ها از احرام نیت نسک (انجام اعمال حج یا عمره) است نه این که احرام از میقات باشد زیرا فرق است بین نیت نسک و این که این نیت در میقات باشد به عنوان مثال چه بسا انسان از میقات عبور کند و نیت احرام نکند سپس بعد از میقات نیت احرام کند در این صورت نیت احرام نموده و رکن را ادا کرده کرده اما واجبی را ترک کرده است و آن نیت احرام از میقات است.

سؤال کننده بر حسب آن چه از سؤالش دانستیم بدون شک نیت احرام نموده است اما از میقات نیت احرام نکرده لذا حج او درست است اما بر او نزد اهل علم فدیه واجب است که در مکه ذبح می­شود و بین فقرا تقسیم می­شود اگر توانست خودش می­رود و در غیر این صورت کسی را وکیل می­کند و اگر کسی را نیافت که او را وکیل کند و نتوانست برود هرگاه در روزی از روزها که به مکه رسید آن چه بر او واجب است را ادا کند.

شیخ بزرگوار! نظرتان در مورد کسی که مسیر او از این میقات­ها گذر نمی­کند و قبل از میقات نیت نمود؛ حکم آن چیست؟

جواب: اگر از هیچ کدام از این میقات­ها عبور نمی­کند به موازات نزدیک­ترین میقات­ها نگاه کند لذا اگر از مسیری بین یلملم و قرن المنازل گذشت نگاه کند کدام یک به او نزدیک­تر است هرگاه در موازات نزدیک­ترین آن­ها به خودش قرار گرفت در موازات آن نیت احرام می­کند و آن چه بر این مسئله دلالت می­دهد این است که اهل عرق به نزد عمر بن خطاب J آمدند و گفتند: ای امیر المؤمنین! پیامبر ﷺ میقات اهل نجد را قرن المنازل قرار داده است در حالی که از مسیر ما دور است لذا به آن­ها گفت: به موازات آن در مسیر خود نگاه کنید[۱]بنابراین به آن­ها دستور داد که به موازات قرن المنازل نگاه کنند و از آن جا نیت احرام کنند این چنین در صحیح بخاری آمده است.

در حکم عمر J فایده­ی ارزشمندی وجود دارد و آن هم این که کسانی که با هواپیما می­آیند در حالی که نیت حج یا عمره دارند و از این میقات­ها یا از بالا یا از راست و یا از چپ گذر می­کنند بر آن­ها واجب است هنگامی که در موازات این میقات­ها قرار گرفتند نیت احرام کنند و برای آن­ها جایز نیست همان­طور که بسیاری از مردم انجام می­دهند احرام خود را تا رسیدن به جده به تأخیر بیندازند زیرا این بر خلاف آن چیزی است که پیامبر ﷺ مشخص کرده است و الله À می­فرماید: {وَمَن يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ ۚ}[طلاق: ۱](و هرکس از حدود الله تجاوز کند پس مسلماً به خود ستم کرده است) همچنین می­فرماید: {وَمَن يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ}[بقرة: ۲۲۹](پس از آن­ها تجاوز نکنید و هر کس از حدود الله تجاوز کند پس این­ها هستند که ستمگرند) لذا بر انسانی که به نسبت خود دلسوز است اگر از مسیر هوایی آمد در حالی که قصد حج یا عمره داشت بر او واجب است که در هواپیما آماده­ی احرام باشد و هرگاه در موازات اولین میقاتی که از آن گذر کرد نیت احرام کند یعنی نیت داخل شد در نسک (اعمال حج) را بنماید و برای او جایز نیست که احرام خود را تا زمانی که به فرودگاه جده فرود آید به تأخیر بیندازد.

[۱] تخریج آن گذشت.