(۴۰۴۲) سوال: آیا شب قدر در هر سال به طور ثابت در یک شب معیّن است یا در هر سال‌ میان شب‌های دهه‌ی آخر جا به جا می‌شود؟ لطفا این مسئله را با ذکر دلیل توضیح دهید.

جواب:

بدون تردید، شب قدر در رمضان است؛ زیرا الله ﷻ می‌فرماید: {إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ} [القدر: ۱] : (قطعا ما قرآن ‌را در شب قدر نازل کرده‌ایم). الله ﷻ در آیه‌ی دیگری بیان می‌نماید که قرآن را در رمضان نازل نموده است که می‌فرماید: {شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ} [البقرة: ۱۸۵] : (ماه رمضان که قرآن در آن نازل شده است). همچنین رسول الله ﷺ: «قد اعتكف العشر الأول ثم الأوسط، ثم قيل له إن ليلة القدر في العشر الأواخر من رمضان، فاعتكف العشر الأواخر من رمضان حتى توفاه الله عَزَّ وَجَلَّ»[۱] : (دهه‌ی اول و سپس دهه‌ی دوم را اعتکاف نمود؛ سپس به وی گفته شد (وحی شد) که شب قدر در دهه‌ی آخر رمضان است؛ لذا تا زمانی که الله À او را از دنیا برد، دهه‌ی آخر رمضان را اعتکاف نمود).

بعد از آن، خواب‌ تعدادی از اصحاب رسول الله ﷺ نیز بر این موضوع، هماهنگ شد که شب قدر در هفت شبِ پایانی رمضان است؛ لذا فرمود: (خواب‌هایتان را دیدم که در مورد هفت شب آخر رمضان، هماهنگ شده است لذا هر کس در پی آن شب است، به جست و جوی آن در هفت شب آخر بپردازد). این حداقل چیزی است که درباره‌ی انحصار شب قدر در یک محدوده‌ی زمانی معیّن، گفته می‌شود.

اگر به ادله‌ی مربوط به شب قدر دقت کنیم، در می‌یابیم که این شب در میان دهه‌ی آخر رمضان جا به جا می‌شود و هر سال در یک شب معیّن نیست. شب قدر در خواب به رسول الله ﷺ نشان داده شد و این که در صبح آن شب، بر آب و گِل، سجده خواهد کرد؛ این رخداد در شب بیست و یکم بود و فرمود: «التمسوها»[۲] : (آن ‌را بجویید) یعنی در شب‌های متعدد از دهه‌ی آخر؛ این دلیلی است بر این که شب قدر در یک شب معیّن، منحصر نیست و ادله‌ی شرعی نیز با این جمع‌بندی توافق می‌یابد. بدین ترتیب، مسلمان امیدوار است که در هر یک از ده شب پایانی، شب قدر را دریابد. همچنین پاداش این شب برای کسی که آن شب را با ایمان و امید ثواب از پروردگارش به عبادت بپردازد، ثبت می‌گردد و تفاوتی نمی‌کند که آن شب را بداند یا خیر؛ زیرا رسول الله ﷺ فرمود: «من قام لیلة القدر إيماناً واحتساباً غفر له ما تقدم من ذنبه»[۳] : (هر کس شب قدر را با ایمان و امید به پاداش به نماز بایستد، گناهان گذشته‌اش بخشیده خواهد شد) و نگفت که اگر شب قدر را بداند! بنابراین برای کسب ثواب شب قدر، شرط نیست که عبادت‌گزار بداند که این شب معیّن، شب قدر است اما هر کس که دهه‌ی آخر رمضان را کاملا به قیام بپردازد، اطمینان داریم که شب قدر را با ایمان و امید به ثواب، به قیام ایستاده است و تفاوتی ندارد که شب قدر در اول این دهه، وسط یا آخرش واقع شود.

۱-تخریج آن گذشت.

۲- صحیح بخاری: كتاب صلاة التراويح، باب تحري ليلة القدر في الوتر من العشر الأواخر، شماره (۲۰۲۱).

۳-صحیح بخاری: كتاب الصوم، باب من صام رمضان إيمانا واحتسابا ونية، شماره (۱۹۰۱).