(۳۹۰۶) حکم استفاده از سرمه و مسواک و خمیر دندان برای روزه‌دار

(۳۹۰۶) سوال: حکم استفاده از سرمه و مسواک و خمیر دندان برای روزه‌دار چیست؟

جواب:

سرمه کشیدن برای روزه‌دار، جایز است و ایرادی ندارد؛ زیرا الله ﷻ فقط خوردن، نوشیدن و هم‌بستری را برای روزه‌دار حرام نموده و فرموده است: {فَالآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَابْتَغُوا مَا كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمْ الْخَيْطُ الأَبْيَضُ مِنْ الْخَيْطِ الأَسْوَدِ مِنْ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّيام إِلَى اللَّيْلِ} [البقرة: ۱۸۷] : (اکنون با آنان هم‌بستری کنید و آن‌چه را که الله برایتان مقدّر نموده، جویا شوید؛ و بخورید و بیاشامید تا روشنی فجر در سپیده‌دم از سیاهی شب برایتان آشکار گردد؛ سپس روزه را تا این که شب فرا برسد تکمیل نمایید). در سنت، چیزهای دیگری نیز بیان شده که این‌جا مجال بیان آن نیست. بنابراین ایراد ندارد که روزه‌دار از سرمه استفاده کند؛ بنا بر دیدگاه برتر و راجح که شيخ الإسلام ابن تيميه Ë آن ‌را برگزیده است، حتی اگر طعم سرمه را در حلقش احساس کند نیز ضرری به روزه‌اش نمی‌رساند زیرا وجود طعم سرمه در حلق: خوردن، نوشیدن و به معنای خوردن و نوشیدن نیز نمی‌باشد لذا ممنوع نیست.

مسواک زدن نیز برای روزه‌دار جایز است و بر اساس دیدگاه برتر و راجح علما تفاوتی ندارد که بعد از زوال خورشید یا قبل از آن باشد. این حکم بنا بر عموم دلایلی است که دلالت بر استحباب مسواک زدن به طور کلی یا در حالت‌های خاص می‌دهد؛ از جمله این فرموده‌ی رسول الله ﷺ که فرمود: «السِّواكُ مَطهَرَة للفَمِ مَرضَاة للرَّبِّ»[۱] : (مسواک، پاک‌کننده‌ی دهان و موجب خشنودی پروردگار است). همچنین فرمود: «لولا أن أشُقَّ على أمتي أو علی الناس لأمَرتُهُم بالسِواكِ مَعَ كلِ صلاة»[۲] : (اگر برای امتم یا بر مردم دشوار نبود، به آنان دستور می‌دادم که هنگام هر نماز، مسواک بزنند). این حدیث، عام است و تمامی افراد اعم از روزه‌دار و دیگران را شامل می‌شود. اما اگر مسواک طعم‌دار باشد، مانند مسواک چوبیِ تازه که طعم دارد، روزه‌دار طعمش را نمی‌بلعد بلکه بیرون می‌ریزد تا به گلویش نرسد. درباره‌ی مسواک و خمیر دندان، به نظرم بهتر است که روزه‌دار از آن استفاده نکند زیرا خمیر دندان، خیلی زود حرکت می‌کند و ترس آن وجود دارد که وارد حلق شود و خود فرد متوجه نشود اما اگر کسی از آن استفاده کند، ایرادی ندارد و گناهی بر وی نیست. چنان‌چه بی‌اختیار وارد حلق شود نیز ایرادی ندارد ولی همان‌طور که گفتم، بهتر است که از آن استفاده نکند و همان استفاده‌ی بعد از افطار از آن، کافی است.

۱-صحیح بخاری: كتاب الصوم، باب سواك الرطب واليابس للصائم.

۲- تخریج آن گذشت.

تعداد بازدید: 2

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: ما حكم الكحل واستعمال السواك وفرشاة الأسنان بالنسبة للصائم؟

فأجاب – رحمه الله تعالى : التكحل للصائم جائز، ولا حرج فيه؛ وذلك لأن الله -عز وجل- إنما حَرَّمَ الأكل والشرب والجماع على الصائم في قوله: ﴿ فَالْنَ بَشِرُوهُنَّ وَابْتَغُوا مَا كَتَبَ اللهُ لَكُمْ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْط الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ﴾ [البقرة: ۱۸۷].

وكذلك جاءت السُّنَّة بأشياء أخرى ليس هذا موضع ذكرها، فلا حرج على الصائم أن يكتحل، ولا يضره ذلك ولو وجد طعم الكحل في حَلْقِه على القول الراجح الذي اختاره شيخ الإسلام ابن تيمية رحمه الله؛ وذلك لأن وجود طعم الكحل في الحلق لا يتناوله لفظ الأكل والشرب ولا معناه، فلا يكون ممنوعا.

وأما التسوك للصائم فهو جائز أيضًا، سواء كان ذلك قبل الزوال أم بعد الزوال على القول الراجح من أقوال أهل العلم؛ لعموم الأدلة الدالة على استحباب السواك على العموم، أو في أحوال خاصة، فمن ذلك قوله: «السَّوَاكُ مَطْهَرَةٌ لِلْفَمِ مَرْضَاةٌ لِلرَّبِّ». وقوله: «لَوْلَا أَنْ أَشُقَّ عَلَى أُمَّتِي أَوْ عَلَى النَّاسِ لَأَمَرْتُهُمْ بِالسَّوَاكِ مَعَ كُلِّ صَلَاةٍ».

وهذا عام يشمل الصائم وغيره، ولكن إذا كان السواك ذا طعم مثل السواك الجديد الذي يكون له طعم، فإنه لا يبتلع هذا الطعم بل يَتْفُلُه؛ لئلا يوصل إلى جوفه طعامًا، وأما بالنسبة للفرشاة، وهي التسوك بمعجون الأسنان المعروف، فالذي أرى أن الأولى تركها؛ وذلك لأن لهذا المعجون قوة سريان يُخشَى أن يَسْرِي إلى جوفه، وهو لا يشعر به، ولكن لو فعل فلا حرج عليه؛ إذ ليس عليه إثم، ولو تسرب إلى جوفه بدون اختياره فلا بأس به، لكن الأولى كما قلت ألا يستعمل هذه الفرشاة، ويكفيه استعمالها بعد الإفطار.