(۳۵۹۱) سوال: فردی که در خانه‌اش نخل (درخت خرما) دارد اما به دلیل جهل و عدم آگاهی، زکات آن را پرداخت نکرده است؛ پس از گذشت چند سال چه کاری باید انجام دهد در حالی که وی مقدار آن زکات را نمی‌داند؟
جواب:
راه حل این مسئله، آسان و ساده است؛ در حد توان خود آن را می‌سنجد و اگر مثلا چنان در نظر گرفت که زکاتش صد ریال است و احتمال دارد مقداری بیشتر شود، می‌گوییم: بر آن بیفزای که بهتر است؛ چون اگر بر آن مبلغ بیفزایی و زکات واجبش همان اندازه باشد، مسئولیت خود را برطرف کرده‌ای و اگر مقداری که به آن افزوده‌ای، اضافه بر زکات واجب باشد، صدقه‌ی نفل محسوب می‌شود که رسول الله ﷺ فرمود: «كلُّ امرئٍ في ظلِ صدقتِه یَومَ القِیامَةِ»[۱] : (هر کسی در روز قیامت، زیر سایه‌ی صدقه‌اش قرار خواهد گرفت). همچنین باید دانست که زکات، غرامت و زیان نیست بلکه به الله À سوگند که زکات، غنيمت است! زکات، غنيمت و گنیجنه‌ی بزرگ و ارزشمندی است؛ اگر تنها همین فضیلت را داشت که الله À فرموده است: {خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِمْ بِهَا} [التوبة: ۱۰۳] : (از اموالشان صدقه بگیر تا آن‌ها را با آن پاک و پربرکت بگردانی) کافی بود! چه برسد که نصوص شرعی بر این حقیقت، دلالت دارد که انفاق در راه الله À پاداش چند برابر دارد؟ بزرگ‌ترین انفاق در راه الله À پرداخت زکات است اما شيطان، پرداخت زکات را بر مردم، دشوار می‌کند و صدقه را کاری آسان جلوه می‌دهد. کسی را می‌بینیم که هزاران درهم صدقه می‌دهد اما پرداخت چند صد درهم زکات واجب، برایش دشوار است! بدون تردید، این کار شيطان است. در نماز هم همین حالت را سراغ داریم؛ می‌بینیم که شخص در نماز نفل، قلب و جوارحش بسیار خاشع و فروتن است و به آرامی نماز می‌خواند اما می‌بینیم که در نماز فرض، گویا کسی به دنبال وی می‌دَوَد، آرامشی که شایسته است داشته باشد را ندارد و نشانی از خشوع و فروتنی در قلب و جوارحش به نظر نمی‌رسد. تمام این حالات از وسوسه‌ی شيطان است؛ زیرا الله À در حدیث قدسي فرموده است: «ما تَقَرَّب إليَّ عبدي بشيء أحبَّ إليَّ مما افترضته عليه»[۲] : (بنده‌ام با چیزی محبوب‌تر از آن‌چه بر او فرض نموده‌ام به من نزدیک نمی‌شود). بنابراین اگر کسی یک درهم زکات بپردازد و یک درهم صدقه بدهد، آن درهم زکات، نزد الله À محبوب‌تر و پاداشش بیشتر است. همچنین اگر دو رکعت نماز فرض (مانند فرض صبح) و دو رکعت سنت (مانند سنت صبح) بخواند، نماز فرض، بهتر و نزد الله À محبوب‌تر است. بنابراین به این شخص که نخل‌هایی دارد و ثمره‌ی آن به حد نصاب می‌رسد (باغی ندارد اما در خانه‌ای که در آن ساکن است، نخل‌هایی دارد که ثمره‌اش به حد نصاب می‌رسد)، می‌گوییم: زکات سال‌های گذشته را محاسبه کن و مقداری بر آن بیفزای؛ اگر این مقداری که اضافه کرده‌ای از مقدار واجب بیشتر بود، نفل است و برایت صدقه محسوب می‌شود و رسول الله ﷺ نیز فرمود: «كل امرئ في ظل صدقته يوم القيامة»[۳] : (در روز قیامت، هر کسی در سایه‌ی صدقه‌ی خویش است) و اگر از زکات واجب باشد، مسئولیت شما برطرف می‌شود.
