(۳۱۷۷) خواندن دو مرتبه یا چهار مرتبه سوره‌‌ی فاتحه در نماز خسوف و کسوف چه حکمتی دارد؟

(۳۱۷۷) سوال: خواندن دو مرتبه یا چهار مرتبه سوره‌‌ی فاتحه در نماز خسوف و کسوف چه حکمتی دارد؟

جواب:

بدون شک احکام شرعی دارای حکمت هستند زیرا از جانب الله علیم و حکیم صادر شده است که هر چیزی را در جای خود قرار می‌‌دهد اما به خاطر کوتاهی علم و فهم ما ممکن نیست تمام حکمت‌‌ها را در آن چه الله À مشروع نموده درک کنیم الله À می‌‌فرماید: {وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ ۖ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي وَمَا أُوتِيتُم مِّنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِيلًا}[إسراء: ۸۵]( و (ای پیامبر!) از تو درباره‌‌ی روح سؤال می‌‌کنند، بگو: روح از فرمان پروردگار من است و جز اندکی از دانش به شما داده نشده است) لذا اگر این روحی که در میان دنده‌‌های ما است و زندگانی ما بر آن استوار است برای ما مجهول است هر چه از آن دورتر باشد سزاوارتر است به مجهول بودن آن برای ما به نسبت روح بنابراین امکان ندارد به حکمت تمام آن چه الله À مشروع کرده احاطه نماییم.

اگر کسی بگوید: حکمت از این که در شبانه روز پنج مرتبه نماز است چیست؟ حکمت از این که نماز ظهر، عصر و عشاء چهار رکعت است چیست؟ چرا دو رکعت یا شش رکعت نیست؟ چرا نمازها به جای پنج وعده ده وعده یا سه وعده نیست؟ همه‌‌ی این‌‌ها چیزهایی هستند که نمی‌‌توانیم حکمت آن را درک کنیم و موقف هر مؤمنی در مقابل تمام آن چه الله À و رسول الله ﷺ مشروع نموده‌‌اند این است که در آن از حکم الله À و رسول الله ﷺ پیروی نماید به همین دلیل هنگامی که از عایشه È سؤال شد: چرا زن حائض روزه را قضا می‌‌کند اما نماز را قضا نمی‌‌کند؟ گفت: (این‌‌گونه به ما رسید است و به قضای روزه امر شده‌‌ایم اما به قضای نماز امر نشده‌‌ایم)[۱] لذا بیان نمود که حکمت امر الله À و رسول الله ﷺ است و این برای هر مؤمنی است همان‌‌طور که الله À می‌‌فرماید: {وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَن يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ}[احزاب: ۳۶](و شایسته‌‌ی هیچ مرد و هیچ زن مؤمنی نیست که چون الله و رسولش به کاری حکم دهند برای آن‌‌ها در کارشان اختیاری باشد).

بنابراین قاعده‌‌ی مهم و بزرگ جواب سؤال این سؤال کننده آشکار می‌‌شود و آن سؤال این است: حکمت از تکرار فاتحه، تلاوت و رکوع در نماز کسوف چیست؟ طلب حکمت برای آن اشکالی ندارد لذا اگر درست گفتیم از فضل و رحمت الله À است و اگر به خطا رفتیم از جانب ما است.

آن چه برای من آشکار است (الله اعلم) حکمت آن این است: هنگامی که سبب این نماز یعنی کسوف و خسوف غیر عادی است برای آن عبادتی غیر عادی مشروع شده است چون نماز کسوف از شکل عادی نماز خارج است همان‌‌طور که کسوف خارج از حرکت عادی خورشید و ماه است.

حکمت دیگر: رکوع و تلاوت به خاطر اکتفا نمودن به دو رکعت در آن تکرار می‌‌شود زیرا نماز شب و روز دو رکعت است و از آن جایی که زمان کسوف معمولا طولانی است رکوع و تلاوت تکرار می‌‌شود تا این که مردم از تلاوت طولانی خسته نشوند لذا تلاوت تقسیم شده و بین آن رکوع قرار داده شده تا این انسان در آن برای پروردگارش خضوع نموده و او را تعظیم کند سپس بلند شده و دوباره تلاوت کند لذا این دو حکمت بودند و اگر این دو مراد الله À و رسول الله ﷺ بودند از فضل الله است و اگر بر خلاف آن بود از جانب ما است و از الله À طلب مغرفت نموده و به سوی او توبه می‌‌کنیم.

[۱] تخریج آن گذشت.

تعداد بازدید: 4

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: قراءة الفاتحة في صلاة الخسوف والكسوف مرتين أو أربع مرات، ما الحكمة في هذا؟

فأجاب رحمه الله تعالى: الجواب على هذا السؤال أن نقول: إن الأحكام الشرعية كلها لا شك أن لها حكمة؛ لأنها صدرت من عليم حكيم يضع الأشياء مواضعها ولكن لقصور علومنا وأفهامنا لا يمكننا أن ندرك جميع الحكم في كل ما شرعه الله عز وجل، فإن الله تعالى يقول: ﴿ وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ ۖ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي وَمَا أُوتِيتُم مِّنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِيلًا ﴾ [الإسراء: ٨٥]، فإذا كانت هذه الروح التي بين أضلاعنا، والتي هي قيام حياتنا، إذا كانت مجهولة لنا فما كان أبعد منها فنحن أولى بالجهل فيه من الروح، وإذا كان كذلك فإنه لا يمكننا أن نحيط حكمة بكل ما شرعه الله -عز وجل-.

فلو قال قائل: ما الحكمة من كون الصلوات خمسا في اليوم والليلة؟ ما الحكمة من كون صلاة الظهر أربعا والعصر والعشاء؟ لماذا لم تكن ثمانيا أو ستا؟ ولماذا لم تكن الصلوات عشرًا بدلًا من خمس، أو ثلاثا بدلا عن خمس؟ كل هذا أمر لا يمكننا إدراك حكمته، وموقف كل مؤمن فيما شرعه الله ورسوله أن يكون متبعا حكم الله ورسوله، ولهذا لما سُئِلَتْ عائشة رضي الله عنها: ما بال الحائض تقضي الصوم ولا تقضي الصلاة؟ فقالت: «كان يُصِيبُنَا ذلك، وكُنَّا نُؤْمَرُ بقضاء الصوم، ولا نؤمر بقضاء الصلاة»، فبينت أن الحكمة أمر الله ورسوله، وهو كذلك لكل مؤمن، كما قال الله تعالى: ﴿ وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَن يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ ﴾ [الأحزاب: ٣٦]. وبناء على هذه القاعدة المهمة العظيمة يَتَبَيَّنُ الجواب عن سؤال السائل، وهو ما الحكمة في تكرار الفاتحة والقراءة والركوع في صلاة الكسوف؟ ولا مانع من أن نلتمس حكمة لذلك، فإن وفقنا للصواب فذلك من فضل الله ورحمته، وإن أخطأنا فذلك من عند أنفسنا.

والذي يظهر لي – والله أعلم- أن الحكمة في ذلك: أنه لما كان هذا السبب لهذه الصلاة، وهو الكسوف أو الخسوف سببًا غير عادي، شرع له عبادة تكون غير عادية، فإن صلاة الكسوف خارجة عن هيئات الصلاة المعتادة، كما أن الكسوف خارج عن جريان الشمس والقمر المعتاد.

وحكمة أخرى: أنه كرر فيها الركوع والقراءة، محافظة على الاقتصار على ركعتين، فإن صلاة الليل والنهار مثنى مثنى، ولما كان زمن الكسوف يطول غالبا كرر الركوع والقراءة، حتى لا يَمَلَّ الناس بقراءة طويلة، فجعل بين أجزاء القراءة، جعل ركوعًا يخضع فيه الإنسان لربه ويعظمه، ثم يقوم فيقرأ، يعيد القراءة مرة أخرى، فهاتان ،حكمتان إن كانتا مرادتين الله -عز وجل- ورسوله فذلك من فضل الله وإن كان الأمر خلاف ذلك فذلك منا ونستغفر الله ونتوب إليه.