(۳۱۷۲) آیا نماز کسوف بر هر مسلمانی واجب است؟

(۳۱۷۲) سوال: شیخ بزرگوار! آیا نماز کسوف بر هر مسلمانی واجب است؟ اگر واجب است آیا انسان آن را در منزل می‌‌خواند یا این که به مسجد می‌‌رود؟ اگر مسجد دور باشد چه کاری انجام دهد؟

جواب:

دوست داریم بیان کنیم که کسوف به معنای گرفتگی یا پنهان شد از دیدگان یکی از دو نور به صورت کلی یا جزئی است لذا اولی کسوف کلی و دومی کسوف جزئی نامیده می‌‌شود.

بدون شک این کسوف با اراده‌‌ی الله À رخ می‌‌دهد و پیامبر ﷺ حکمت از آن را بیان نموده است: «إن االشمس و القمر آيتان من آيات الله، لا ينخسفان لموت أحد و لا لحياته، و لكن يخوف الله بهما عباده»[۱]: (همانا خورشید و ماه دو نشانه از نشانه‌‌های الله هستند و خورشید یا ماه گرفتگی به خاطر مرگ یا زندگی کسی رخ نمی‌‌دهد بلکه الله به وسیله‌‌ی این دو بندگانش را می‌‌ترساند).

بنابراین کسوف هشداری از جانب الله À برای بندگان از عقوبتی که انتظار آن می‌‌رود است به همین دلیل پیامبر ﷺ امر نمود که هرگاه کسوف خورشید یا ماه رخ داد مردم به سوی نماز، ذکر، دعا، تکبیر، صدقه و آزادی بردگان[۲] از روی توبه و بازگشت به سوی الله À بشتابند.

پیامبر ﷺ در روزی که فرزندش ابراهیم J فوت نمود هنگام کسوف خورشید نماز خواندند لذا به ندا دهنده‌‌ای امر نمود که ندا بزند: (الصلاة جامعة یعنی ندا بزند که مردم برای نماز جمع شوند) لذا مردم در مسجد جمع شدند و برای آن‌‌ها نماز عجیبی را خواند که در حقیقت نشانه‌‌ای شرعی از جانب الله À است زیرا از بقیه‌‌ی نمازها متفاوت است همچنین نشانه‌‌ی تکوینی است از این جهت که خلاف عادت است بنابراین برای آن‌‌ها نماز بسیار طولانی خواند به این صورت که دو رکعت خواند و در هر رکعت دو رکوع و دو سجود بود سپس آن‌‌ها را پند بسیار رسا داد و در آن فرمود: «و الله لو تعلمون ما أعلم لضحكتم قليلا و لبكيتم كثيرا»: (به الله قسم آنچه می‌‌دانستم را می‌‌دانستید اندک می‌‌خندید و بسیار می‌‌گریستید).

علما M اختلاف نموده که آیا نماز کسوف خورشید و کسوف ماه واجب است و انسان در صورت ترک آن گناهکار می‌‌شود یا این مستحب است؟ بیشتر علما نظرشان بر این است که مستحب است اما قول راجح این است که واجب است یا واجب کفایی و یا واجب عینی زیرا پیامبر ﷺ بدان امر نموده‌‌، آن را انجام داده‌‌، به خاطر آن هراسان بودند و فرموده‌‌اش: «إن الله يخوف عباده بهذا الكسوف»: (الله بندگانش را با این کسوف می‌‌ترساند).

معلوم است که در مقام ترساندن شایسته است بلکه واجب است به سوی الله À پناه برده شود تا این که انابت‌‌ کننده‌‌ی به سوی او شویم لذا قول درست این است که یا واجب کفایی و یا واجب عینی است اما اگر گفتیم فرض کفایه است و به اندازه‌‌ی کافی افرادی آن را انجام دادند از گردن بقیه ساقط می‌‌شود.

بهتر است نماز آن در مسجد جامعی که نماز جمعه در آن خوانده می‌‌شود باشد زیرا در آن مردم بر یک امام جمع می‌‌شوند و اگر هر کس در مسجد خود خواند اشکالی ندارد و اگر انسان آن را در خانه خواند مانند زنان اشکالی ندارد و امر در این قضیه وسیع است اما بهتر است مردم در مسجد جامع بر یک امام جمع شوند.

[۱] بخاري: كتاب الكسوف، باب الصدقة في الكسوف، شمارهى (۱۴۰۴)، و مسلم: كتاب الكسوف، باب صلاة الكسوف، شمارهى (۹۰۱).

[۲] أخرجه النسائي في الكبرى (۱/۵۸۲،شمارهى ۱۸۸۷)

تعداد بازدید: 6

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: فضيلة الشيخ هل صلاة الكسوف واجبة على كل مسلم؟ وإذا كانت واجبة فهل يصليها الإنسان في المنزل أم يذهب إلى المسجد؟ وإذا كان المسجد بعيدا ماذا يفعل؟

فأجاب رحمه الله تعالى: نَوَدُّ أن نبيَّنَ أن الكسوف هو ذهاب أحد النَّيْرَيْنِ ذهابًا كليا – أي: غيبوبته عن الأنظار – أو ذهابًا جزئيا، فالأول يسمى كسوفًا كليا، والثاني يسمى كسوفًا جزئيا.

لا ريب أن هذا الكسوف واقع بإرادة الله – سبحانه وتعالى-، وقد بَيَّنَ النبي صلى الله عليه وسلم الحكمة منه في قوله: «إن الشمس والقمر آیتان من آيات الله لا ينخسفان لموت أحد ولا لحياته، ولكن الله يُخوِّف بهما عباده».

فالكسوف إنذار من الله -عز وجل – للعباد بعقوبة متوقعة، ولهذا أمر النبي صلى الله عليه وسلم إذا حَدَثَ كسوف الشمس أو خسوف القمر أن يُبَادِرَ الناس إلى الصلاة والذكر والدعاء والتكبير والصدقة والعتق، توبة إلى الله -عز وجل-، ورجوعا إليه.

وقد صَلَّى النبي صلى الله عليه وسلم لهذا الكسوف حين كسفت الشمس في عهده في اليوم الذي مات فيه ابنه إبراهيم، فأمر مناديًا أن ينادي: الصلاة جامعة، فاجتمع الناس في المسجد، وصلى بهم النبي صلى الله عليه وسلم صلاة غريبة، هي في الحقيقة آية شرعية؛ لأنها مخالفة لبقية ،الصلوات وهي أيضًا آية كونية مخالفة للعادة، صلى بهم صلاة طويلة جدًا جدًا: صَلَّى ركعتين، في كل ركعة ركوعان و سجودان، ثم وعظهم بعد ذلك موعظة بليغة قال فيها: «والله لو تعلمون ما أعلم لضحكتم قليلا ولبكيتم كثيرًا».

وقد اختلف العلماء -رحمهم الله – هل صلاة الكسوف للشمس أو القمر واجبة يأثم الناس بتركها، أو إنها مستحبة؟ فذهب أكثر العلماء إلى أنها مستحبة، ولكن القول الراجح أنها فرض واجب، إما على الكفاية وإما على الأعيان، وذلك لأمر النبي صلى الله عليه وسلم بها، وفعله لها، وفزعه من أجل ذلك، وقوله: «إن الله يخوف عباده بهذا الكسوف».

ومعلوم أن مقام التخويف ينبغي فيه بل يجب فيه اللجوء إلى الله -عز وجل-*، حتى نكون مُنِيبِينَ إليه، فالصواب أنها واجبة إما على الكفاية أو على الأعيان، ولا يجوز لأحد أن يتخلف عنها إذا قلنا: إنها فرض عين، أما إذا قلنا: إنها فرض كفاية وقام بها من يكفي فإنها تسقط عن الباقين.

وأما صلاتها فالأفضل أن تكون في الجامع الذي تُصَلِّي فيه الجمعة؛ لأجل أن يجتمع الناس فيها على إمام واحد ، وإن صلاها الناس كل في مسجده فلا حرج، وإن صلاها الإنسان في بيته كالنساء مثلا فلا حرج، فالأمر في هذا واسع، ولكن الأفضل أن يجتمع الناس فيها في الجامع على إمام واحد.