(۳۱۵۹) صحت نماز عید در کنار قبرستان

(۳۱۵۹) سوال: نزد ما تعدادی از مردم نماز عید را مدت‌‌ها است که پشت قبرستان مسلمانان می‌‌خوانند و در این مدت اخیر این افراد به خاطر این مکان دچار اختلاف شده‌‌ و باعث تفرقه بین آن‌‌ها شده است به صورتی که گروهی در همان مکان و گروهی در گوشه‌‌ی دیگر قبرستان نماز می‌‌خوانند و هر یک از آن‌‌ها خطبه‌‌ را در مقابل دیدگان دیگران می‌‌خوانند؛ لطفا پیرامون صحت این نماز توضیح دهید

جواب:

قبل از جواب دادن دوست دارم برادران مسلمانم را نصیحت کنم و آن این است که بر آن‌‌ها واجب است دین الله À را اجرا نموده و بر آن جمع شوند و در آن متفرق نشوند همان‌‌طور که الله À می‌‌فرماید: {شَرَعَ لَكُم مِّنَ الدِّينِ مَا وَصَّىٰ بِهِ نُوحًا وَالَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ وَمَا وَصَّيْنَا بِهِ إِبْرَاهِيمَ وَمُوسَىٰ وَعِيسَىٰ ۖ أَنْ أَقِيمُوا الدِّينَ وَلَا تَتَفَرَّقُوا فِيهِ}[شوری: ۱۳](دینی را برای شما تشریع کرد از همان‌‌گونه که به نوح توصیه کرده بود و از آنچه بر تو وحی کرده‌‌ایم وبه ابراهیم، موسی و عیسی سفارش کرده‌‌ایم که دین را بر پا دارید ودر آن فرقه فرقه نشوید) و الله À به پیامبر محمد ﷺ می‌‌فرماید: {إِنَّ الَّذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُمْ وَكَانُوا شِيَعًا لَّسْتَ مِنْهُمْ فِي شَيْءٍ ۚ إِنَّمَا أَمْرُهُمْ إِلَى اللَّهِ ثُمَّ يُنَبِّئُهُم بِمَا كَانُوا يَفْعَلُونَ}[انعام: ۱۵۹](به راستی کسانی که آيين خود را پراکنده ساختند و ودسته دسته شدند تو را با آنان هيچ گونه کاری نيست، کار آن‌‌ها تنها با الله است سپس آن‌‌ها را از آنچه انجام می‌‌دادند آگاه می‌‌سازد) همچنین الله À می‌‌فرماید: {وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ تَفَرَّقُوا وَاخْتَلَفُوا مِن بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْبَيِّنَاتُ ۚ وَأُولَٰئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ}[آل عمران: ۱۰۵](و مانند کسانی نباشید که پس از آن که دلایل روشن برایشان آمد پراکنده شدند و اختلاف کردند و اینان برایشان عذاب بزرگی است) لذا در این آیات الله À از تفرقه نهی می‌‌کند و ما را به برپایی دین امر می‌‌کند و بیان نمود که پیامبر محمد ﷺ از این فرقه‌‌گرایان بیزار است و بدون شک این پراکندگی به اسلام و مسلمانان آسیب می‌‌زند و این پراکندگی باعث خنک شدن چشم دشمنان الله À از جمله کفار و منافقین می‌‌شود همچنین این پراکندکی باعث پاره پاره شدن مسلمانان می‌‌شود همان‌‌گونه که بادهای طوفانی لباس‌‌ها فرسوده را پاره می‌‌کند و این پراکندگی هیبت مسلمانان را خورد می‌‌کند و دشمنان آن‌‌ها را بر آن‌‌ها چیره می‌‌کند.
پراکندگی در دین الله À منجر به دشمنی و کینه بین مسلمانان می‌‌شود و این چیزی است که می‌‌توانی بگویی: بسیاری از منهیات مبنی بر این علت است یعنی ایجاد کینه و دشمنی مثلا منهیات در باب معاملات یا در باب غذاها و نوشیدنی‌‌ها سبب آن دور ساختن مردم از دشمنی و کینه است.
پراکندگی در دین الله À بدون شک منجر به دشمنی و کینه می‌‌شود به خصوص زمانی که این پراکندگی در میان طلاب علم در امور اجتهادی که خلاف در آن جایز است باشد زیرا این مسائلی که اختلاف در آن جایز است مسائل اجتهادی است و شایسته نیست به سبب خلاف در این‌‌گونه مسائل اختلاف در قلب‌‌ها ایجاد شود زیرا اختلاف در قلب‌‌ها مخالف آن چیزی است که صحابه Æ بر آن بودند، صحابه در بسیاری از مسائل اختلاف داشتند با این وجود قلب‌‌هایشان منسجم بود و مختلف نبود.
برای اختلاف صحابه مثالی می‌‌زنم: هنگامی پیامبر ﷺ پس از بازگشت از غزوه‌‌ی احزاب آن‌‌ها تشویق کرد به سمت بنی قریظه بروند به آن‌‌ها فرمود: «لا يصلين أحد العصر إلا في بني قريظة» : (هیچ یک از شما جز در بنی قریظه نماز عصر را نخواند) لذا خارج شده و در مسیر وقت نماز عصر داخل شد برخی از آن‌‌ها آن را در وقتش خواند و برخی آن را تا رسیدن به بنی قریظه به تأخیر انداختند لذا بعد از وقت نماز خواندند اما هیچ یک از آن‌‌ها دیگری را سرزنش نکرد و پیامبر ﷺ هیچ یک از این دو گروه را سرزنش نکرد و این قضیه باعث اختلاف بین قلب‌‌های آن‌‌ها نشد زیرا در این حدیث هر دو احتمال وجود دارد و هر کس در فرموده‌‌اش: «لا يصلين أحد العصر إلا في بني قريظة» نگاه کرد و ظاهر آن را گرفت گفت: من جز در بنی قریظه نماز نمی‌‌خوانم و این که به محل جنگ برسم برایم عذری در به تأخیر انداختن نماز است و کسی که به مقصود پیامبر ﷺ از فرموده‌‌اش: «لا يصلين أحد العصر إلا في بني قريظة» نگاه کرد به این نتیجه رسید که مقصود شتافتن است و عموم ادله‌‌ای را که موجب خواندن نماز در وقت آن است را گرفت در مسیر نماز خواند لذا برای هر گروه توجیهی وجود دارد بنابراین در مسائل اجتهادی که تا امروز بین علما اختلاف است این‌‌گونه است یعنی اگر برای اختلاف مجوزی وجود دارد واجب است این اختلاف باعث اختلاف قلب‌‌ها نشود این نصیحتی بود که دوست داشتم برادرانم را بدان یادآوری کنم به خصوص برخی از طلاب علمی که اختلاف در مسائل اجتهادی را سببی برای کینه و دشمنی قرار می‌‌دهند.
به نسبت سؤالی که سؤال کننده پرسید می‌‌گویم: در صورتی که قبرها مستقیم قبله‌‌ی نمازگزار است جایز نیست پشت آن نماز بخوانی زیرا در صحیح مسلم از ابو مرثد غنوی ثابت شده که رسول الله ﷺ می‌‌فرماید: «لا تصلوا إلى القبور، و لا تجلسوا عليها» : (به سوی قبرها نماز نخوانید و بر روی آن‌‌ها ننشینید) لذا نماز به سوی قبرها جایز نیست یعنی این که انسان قبر را به عنوان قبله‌‌اش قرار دهد لذا در صورتی که قبرها در جهت قبله‌‌ی نمازگزار است واجب است قبرها به مکان دیگری منتقل شود و در این صورت حق بات کسانی است که از این مکان دور شدند و بر گروه دیگر واجب است همراه آن‌‌ها نماز بخوانند.
اما اگر قبرها دور از نماز گزار باشد و مستقیم رو به روی آن نباشد اشکالی ندارد در این مکان نماز خوانده شود به خصوص اگر این مکان زودتر از قبرها وجود داشته است و بر گروهی که خود را جدا کرده واجب است برگردند و همراه آین‌‌ها نماز بخوانند این حکم بین دو گروه است.
اما پراکندگی گروهی در یک مکان و گروهی در مکان دیگر تا جایی که برخی صدای نماز یک‌‌دیگر را می‌‌شنوند در حالی که مسلمان هستند خلاف مقتضای شریعت است و نصیحت من به آن‌‌ها این است که امرشان را همان‌‌گونه که گفتم قرار دهند، در صورتی که قبرها جدا از نمازگزار است و نماز خواندن به سوی آن محسوب نمی‌‌شود بر گروهی که جدا شده واجب است که برگردند و اگر قبور مستقیم رو به روی نمازگزار است و نماز خواندن به سوی آن محسوب می‌‌شود واجب است این مسجد را ترک نموده و همراه گروهی که نماز خواندند نماز بخوانند تا این که امتی یک‌‌پارچه شوند همان‌‌طور که الله À آن‌‌ها را وصف می‌‌کند: {إِنَّ هَٰذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّكُمْ فَاعْبُدُونِ}[أنبیاء: ۹۲](بی تردید این است آیین شما که آیینی یگانه است و من پروردگار شما هستم پس مرا پرستش کنید).

تعداد بازدید: 0

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: لدينا مجموعة من الناس يصلون صلاة العيدين خلف مقابر المسلمين فترةً طويلة، وفي الفترة الأخيرة اختلف هؤلاء على هذا المكان، مما دعاهم إلى الانقسام وأصبح جزء منهم يصلي في مكانه، والجزء الآخر اتخذ جانب المقابر، وكلّ منهم يقيم خطبته على مرأى من الآخرين. الرجاء الإفادة حول صحة تلك الصلاة؟

فأجاب رحمه الله تعالى: قبل الإجابة على هذا السؤال أود أن أوجه نصيحة إلى إخواني المسلمين وهي أن الواجب عليهم الاجتماع على دين الله وإقامته، وأن لا يتفرقوا فيه، كما قال الله تعالى: ﴿ شَرَعَ لَكُم مِّنَ الدِّينِ مَا وَصَّىٰ بِهِ نُوحًا وَالَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ وَمَا وَصَّيْنَا بِهِ إِبْرَاهِيمَ وَمُوسَىٰ وَعِيسَىٰ ۖ أَنْ أَقِيمُوا الدِّينَ وَلَا تَتَفَرَّقُوا فِيهِ ﴾ [الشوری: ۱۳]، وقال الله عز وجل – لنبيه محمد صلى الله عليه وسلم: ﴿ إِنَّ الَّذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُمْ وَكَانُوا شِيَعًا لَّسْتَ مِنْهُمْ فِي شَيْءٍ ۚ إِنَّمَا أَمْرُهُمْ إِلَى اللَّهِ ثُمَّ يُنَبِّئُهُم بِمَا كَانُوا يَفْعَلُونَ ﴾ [الأنعام: ۱۵۹] وقال الله تعالى: ﴿ وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ تَفَرَّقُوا وَاخْتَلَفُوا مِن بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْبَيِّنَاتُ ۚ وَأُولَٰئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ ﴾ [آل عمران: ١٠٥]، ففي هذه الآيات الكريمة نهى الله -سبحانه وتعالى- عن التَّفَرُّق، وأمرنا بإقامة الدين، وبين أن نبيه محمدا صلى الله عليه وسلم بريء من هؤلاء المتفرقين، ولا شك أن هذا التَّفَرُّق يضر بالإسلام والمسلمين، وأن هذا التَّفَرُّقَ هو قُرَّةُ عُيُونِ أعداء الله من الكفار والمنافقين، وأن هذا التَّفَرُّقَ يمزق المسلمين تمزيقا كما تمزق الرياح العاصفة الثياب البالية، وأن هذا التفرق يَكْسِرُ شوكة المسلمين ويعز أعداءهم عليهم.

إن التفرق يؤدي إلى العداوة والبغضاء بين المسلمين، وهو الأمر الذي تكاد أن تقول: إن كثيرًا من النواهي مبنية على هذه العلة، أي: على إحداث العداوة والبغضاء، تَجِدُ النواهي في البيوع والنواهي في المأكل والمشارب سببها إبعاد الناس عن العداوة والبغضاء.

إن التفرق في دين الله يؤدي ولا شك إلى العداوة والبغضاء، ولا سيما إذا كان التفرق بين طلبة العلم في أمور الاجتهاد التي يسوغ فيها الخلاف، فإن هذه المسائل التي يسوغ فيها الخلاف مسائل اجتهادية، لا ينبغي أن يحدث بسبب الخلاف فيها اختلاف في القلوب؛ لأن هذا الاختلاف في القلوب مخالف لما كان عليه الصحابة رضي الله عنهم، فالصحابة رضي الله عنهم يختلفون في المسائل كثيرا، ومع ذلك فإن قلوبهم متفقة لا تختلف.

وأنا أضرب مثلا لاختلاف الصحابة رضي الله عنهم: حين ندبهم النبي صلى الله عليه وسلم بعد الرجوع من غزوة الأحزاب إلى أن يخرجوا لبني قريظة، وقال لهم: «لا يُصَلِّيَنَّ أحد العصر إلا في بني قريظة»، فخرجوا فأدركتهم صلاة العصر في الطريق، فمنهم من صلاها في وقتها، ومنهم من أخرها حتى وصل بني قريظة، فصلي بعد الوقت، ولم يُعنف واحد منهم الآخر، ولم يُوَبِّخ النبي صلى الله عليه وسلم طائفة منهم، ولم تختلف قلوبهم في ذلك؛ لأن الحديث فيه احتمال لهذا ولهذا، فمن نظر إلى قوله: لا يصلين أحد العصر إلا في بني قريظة، وأخذ بظاهره قال: لا أصلى إلا في بني قريظة، وكوني أَصِلُ إلى يَحِلّ القتال عذرٌ في تأخير الصلاة، ومن نظر إلى أن المراد بقول النبي صلى الله عليه وسلم: «لا يصلين أحد إلا في بني قريظة»، هو المبادرة والإسراع، وأخذ . بعموم الأدلة الموجبة للصلاة أن تكون في وقتها، صلى في الطريق، فلكل وجهة، فكذلك أيضًا المسائل الاجتهادية التي تكون بين العلماء إلى يومنا هذا، فإذا كان للخلاف مساغ فإنه يجب أن لا يكون هذا الخلاف سببا لاختلاف القلوب، هذه نصيحة أود أن أذكر بها إخواني المسلمين، ولا سيما بعض طلبة العلم الذين يتخذون من الخلاف في المسائل الاجتهادية سببًا للتنافر والتباغض.

أما بالنسبة للسؤال الذي سأله السائل فإنني أقول: إذا كانت القبور في قبلة المصلي مباشرة فإنه لا يجوز أن يصلي خلفها؛ لأنه ثبت في صحيح مسلم عن أبي مرثد الغنوي أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال: «لا تُصَلُّوا إلى القبور، ولا تجلسوا عليها»، فلا يجوز الصلاة إلى القبور أي أن يتخذ الإنسان القبر قبلة له، فإذا كانت هذه القبور إلى قبلة المصلي فإن الواجب نقل القبور إلى مكان آخر، ويكون الصواب مع الطائفة التي بعدت عن هذا المكان، والواجب على الطائفة الأخرى أن تذهب وتصلي معها.

أما إذا كانت القبور بعيدةً عن المصلي ولا تعتبر مباشرةً له فلا بأس بالصلاة في هذا المكان، لا سيما إذا كان المكان سابقا على القبور، وعلى الطائفة التي انفردت أن ترجع وتصلي مع الطائفة الأخرى، هذا هو الحكم بين الطائفتين.

وأما تفرقهما هؤلاء في مكان وهؤلاء في مكان، حتى إن بعضهم ليسمع صلاة بعض مع كونهم مسلمين فهذا خلاف ما تقتضيه الشريعة الإسلامية، ونصيحتي لهم أن يَبْنُوا أمرهم على ما قلت إذا كانت القبور منفصلة عن المصلي ولا يعتبر المصلي فيه مصليّا إليها، فالواجب على الطائفة التي انفردت أن ترجع، وإذا كانت القبور مباشرةً للمصلي والمصلي في هذا المصلي يعتبر مصليا إليها، فإن الواجب أن يرحلوا عن هذا المصلي وأن يكونوا مع الطائفة التي انفردت، حتى يكونوا أمةً واحدة كما وصفهم الله في قوله: ﴿ إِنَّ هَٰذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّكُمْ فَاعْبُدُونِ ﴾ [الأنبياء: ٩٢].