(۲۹۳۲) حکم ایستادن در نماز برای بیماری لنگی که تنها با تکیه بر عصا یا دیوار قادر به قیام است

(۲۹۳۲) سوال: شخصی لنگ است و نمی‌‌تواند به صورت ایستاده نماز بخواند مگر اینکه به چیزی مانند دیوار یا عصا تکیه کند آیا با این وجود به صورت ایستاده نماز بخواند یا نشسته؟ این شخص هنگامی که با کمک دیوار یا عصا در رکعت اولی می‌‌ایستد در رکعت دوم توانایی ایستادن را جز با کمک نمازگزاری که در کنار او نماز می‌‌خواند یا عصا ندارد آیا ایستادن در نماز برای او غیر از رکعت اولی واجب است یا جایز است که بنشیند؟ آیا برای چنین شخصی جایز است که تمام نمازش را به صورت نشسته بخواند؟ چگونه مشقتی که برای شخص مباح می‌‌کند به صورت نشسته نماز بخواند را تعیین کنیم؟

جواب:

جواب دادن به این سؤال مبنی بر آنچه از قاعده‌‌ی بزرگ و اصلی شریع دانسته می‌‌شود است و آن هم آسان گرفتن است که مبنی بر فرموده‌‌ی الله À است: {فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ}[تغابن: ۱۶](پس تا (جایی که) می‌توانید از تقوای الله را پیشه کنید) همچنین: {لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا}[بقره: ۲۸۶](الله هیچ کس را جز به اندازه‌‌ی توانش تکلیف نمی‌‌کند) همچنین فرموده‌‌ی رسول الله ﷺ: «إذا أمرتکم بأمر فأتوا منه ما استطعتم»[۱](هرگاه شما را به چیزی امر نمودم به اندازه‌‌ی توان آن را انجام دهید) و ایستادن در نماز واجبی از واجبات نماز فرض است و نه سنت و اگر فرض باشد بر شخص واجب است به اندازه‌‌ای که می‌‌تواند بایستد و در صحیح بخاری و مسلم ثابت شده که رسول الله ﷺ به عمران بن حصینJ فرمود: «صل قائما، فإن لم تستطع فقاعدا، فإن لم تستطع فعلی جنب»[۲](به صورت ایستاده نماز بخوان اگر نتوانستی به صورت نشسته و اگر نتوانستی بر پهلو نماز بخوان).

لذا به این شخص می‌‌گوییم: اگر می‌‌توانی ایستاده نماز بخوانی هر چند با تکیه بر عصا یا دیوار بر تو واجب است که در رکعت اول ایستاده نماز بخوانی همچنین در رکعت دوم بر تو واجب است که ایستاده نماز بخوانی هر چند که هنگام بلند شدن با تکیه بر عصا بلند شوی زیرا توانایی داری همچنین در رکعاتی که بعد از رکعت دو باشد اگر نماز بیش از دو رکعت باشد.

مقداری که برای شخص مباح می‌‌شود که نشسته نماز بخواند مشقت است مثل اینکه آن قدر خسته شود که در صورت ایستادن خشوع و حضور قلبش را از دست می‌‌دهد یا همانند کسی که سرگیجه دارد که هنگامی که می‌‌ایستد می‌‌افتد و شبیه این‌‌ها لذا در این صورت معذور است و برای او جایز است که نشسته نماز بخواند و اگر نشسته نماز خواند در حالت قیام و رکوع به صورت چهار زانو می‌‌نشیند و هنگام رکوع اشاره می‌‌کند و هنگام سجده بر روی زمین سجده می‌‌کند و بین دو سجده و در هنگام تشهد همان‌‌طور که عادتا نشسته می‌‌شود می‌‌نشیند اما نشستن در حالت قیام و رکوع به صورت چهار زانو است اگر نشستن به صورت چهار زانو برای او میسر نبود بنابر حسب حالش نماز می‌‌خواند.

[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] تخریج آن گذشت.

تعداد بازدید: 7

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل شخص أعرج لا يستطيع أن يصلي قائها، إلا أن يكون مستندًا على شيء كجدار أو عصا، فهل يصلي في هذه الحالة قائما أم قاعدًا؟ وهذا الشخص إذا قام في الركعة الأولى بمساندة الجدار أو العصا أو نحوها، لم يستطع القيام في الركعة الثانية إلا بمساعدة المصلي المجاور له أو عصاه، فهل يجب عليه القيام في الصلاة في غير الركعة الأولى، أو يجوز له الصلاة قاعدًا؟ وهل يجوز لمثل هذا الشخص أن يصلي كل صلاته قاعدًا أم لا؟ وكيف نحدد المشقة التي تبيح للرجل الصلاة قاعدًا؟

فأجاب – رحمه الله تعالى-: الجواب على هذا السؤال ينبني على ما علم من القاعدة الشرعية العظيمة الأصيلة في هذه الشريعة، وهي: اليسر والسماحة والسهولة، المبنية على قوله تعالى: ﴿ لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا ﴾ [البقرة: ٢٨٦]، وعلى قوله تعالى: ﴿ فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ ﴾ [التغابن: ١٦]، وعلى قول النبي صلى الله عليه وسلم: «إذا أمرتكم بأمر فأتوا منه ما استطعتم»، والقيام في الصلاة فرض في صلاة الفريضة دون النافلة، وإذا كان فرضًا وجب على المرء أن يقوم به ما استطاع، وقد ثبت في الصحيحين عن رسول الله صلى الله عليه وسلم أنه قال لعمران بن حصين رضي الله عنه: «صل قائما، فإن لم تسطع فقاعدًا، فإن لم تسطع فعلى جنب».

فنقول لهذا الرجل: إذا كنت تستطيع أن تصلي قائما، ولو معتمدا على عصا أو جدار، فإنه يجب عليك أن تصلي قائما في الركعة الأولى، وكذلك في الركعة الثانية يجب عليك أن تصلي قائما ولو كنت معتمدًا على عصا حين القيام؛ لأن ذلك باستطاعتك، وكذلك في الركعات التي بعد الثانية إذا كانت الصلاة أكثر من ركعتين.

وأما القدر الذي يبيح أن يصلي الرجل قاعدًا فهو المشقة، مثل أن يتعب تعبًا شديدا يذهب به الخشوع وحضور القلب إذا صَلَّى قائمًا، أو مثل أن يصاب بِدَوَارٍ إذا قام سقط وما أشبه ذلك، فإنه حينئذ يكون معذورًا يسوغ له أن يصلي قاعدًا، وإذا صلى قاعدًا فإنه يكون متربعا في حال القيام، وفي حال الركوع، ويومئ بالركوع، وإذا سجد فإنه يسجد على الأرض، ويجلس بين السجدتين وفي التشهد، كما يجلس في العادة، لكن القعود في حال القيام، أو في حال الركوع يكون متربعا، فإن لم يتيسر له التربع صلى بحسب حاله.