(۲۸۲۵) سوال: حکم شریعت پیرامون انسانی که نماز می­خواند و در اثنای نماز از امام تبعیت نمی­کند مثلا امام سجده می­کند و بالا می­آید ولی او عمدا سجده نمی­کند و هنگام بلند شدن امام از سجده به سجده می­رود چیست؟   

جواب:

از پیامبر ﷺ ثابت است که می­فرماید: «إنما جعل الإمام لیؤتم به، فلا تختلفوا علیه، فإذا کبر فکبروا، ولا تکبروا حتی یکبر، و إذارکع فارکعوا، ولا ترکعوا حتی یرکع، و إذا قال: سمع الله لمن حمده، فقولوا ربنا و لک الحمد، و إذا سجد فاسجدوا، ولا تسجدوا حتی یسجد، و إذا صلی قائما فصلوا قیاما، و إذا صلی جالسا فصلوا جلوسا»[۱](اما قرار داده شده تا اینکه به وی اقتدا شود لذا با او مخالفت نکنید، هرگاه تکبیر گفت تکبیر بگویید و تکبیر نگویید تا اینکه تکبیر بگوید، هرگاه رکوع نمود به رکوع رفته و به رکوع نروید تا اینکه به رکوع برود و هرگاه گفت: سمع الله لمن حمده، بگویید: ربنا و لک الحمد، هرگاه سجده نمود به سجده رفته و به سجده نروید تا اینکه به سجده برود، اگر ایستاده نماز خواند ایستاده نماز بخوانید و اگر نشسته نماز خواند نشسته نماز بخوانید).    

لذا بر مسلمان واجب است از امام تبعیت کند و خلاف تبعیت: سبقت، موافقت و تخلف است، لذا چهار حالت برای مأموم به نسبت امام وجود دارد: یا اینکه از امام سبقت می­گیرد یا اینکه با او موافقت می­کند یا اینکه زیاد از او تخلف می­کند و یا اینکه از او تبعیت می­کند یعنی مستقیم بعد از او انجام می­دهد.

حالت آخری مشروع است یعنی اینکه تبعیت کند و بقیه غیر مشروع است و در صحیح بخاری و مسلم و … ثابت شده که رسول الله ﷺ می­فرماید: «أما یخشی الذی یرفع رأسه قبل الإمام أن یحول الله رأسه رأس حمار، أو یجعل صورته صورة حمار؟»[۲](آیا کسی که سرش را قبل از امام بالا می­آورد نمی­ترسد از اینکه الله À سرش را یا صورتش را همانند صورت الاغ قرار دهد) و این دلالت بر تحریم دارد.

لذا می­گوییم: کسی که از روی عمد از امامش سبقت بگیرد در حالی که به حرام بودن سبقت آگاهی داشته باشد با این کار نمازش باطل می­شود زیرا چیزی را که نماز را باطل می_­کند بدون عذر انجام داده است و اگر از روی فراموشی یا جهل سبقت گرفت به مکانی که از امام سبقت گرفته بر می­گردد سپس از امام تبعیت می­کند و نمارش درست است.

اما موافقت: موافقت جز در تکبیرة الاحرام ممنوع است زیرا در مورد موافقت در آن علما گفته­اند که مانع بسته شدن نماز می­شود و بر مأموم واجب است که منتظر بماند تا اینکه امام تکبیرة الاحرام را  تمام کند سپس تکبیر بگوید و اگر قبل از انتهای تکبیر امام تکبیر گفت، گفته­اند: نمازش بسته نمی­شود.

اما تخلف نمودن: یا مکروه و یا حرام است به دلیل فرموده­ی رسول الله ﷺ: «إذا کبر فکبروا»[۳](هنگامی که تکبیر گفت تکبیر بگویید) و اذا شرطی است و فاء برای رابطه است و ارتباط جواب با شرط دلالت بر فوریت می­دهد و اینکه انسان تأخیر نکند  و اگر به طور عمد از سجده تأخیر کند همان­طور که در سؤال است تا اینکه امام از سجده بلند شود در حالی که می­داند این تأخیر حرام است نمازش باطل می­شود. 

اما تأخیر به خاطر عذر: مثل اینکه فراموش کرد یا اینکه به چرت رفت و … هنگامی که عذرش از بین رفت از امامش تبعیت می­کند یعنی آنچه را از امام تخلف نموده انجام می­دهد سپس به تبعیت از امام ادامه می­دهد و نمازش درست است.

شیخ بزرگوار! به نسبت موافقت می­خواهیم که تعریف و مثالی برای آن بزنید؟

جواب: موافقت معنای آن این است که این چیزها را همراه با امامش انجام دهد مثل اینکه همراه امامش رکوع کند یعنی هرگاه امام برای رکوع تکبیر گفت او نیز همراه امام تکبیر بگوید و به رکوع همراه امام برسد این موافقت است. همچنین به نسبت سجده همراه امامش به زمین برسد.

اما معنای سبقت این است که به سجده قبل از امام برسد.

و تخلف به این معنا است که تأخیر کند تا جاییکه امام از سجده قبل از اینکه مأموم به آن برسد بلند شود.

[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] بخاری: کتاب الأذان، باب إثم من رفع رأسه قبل الإمام، شماره­ی (۶۹۱)، و مسلم: کتاب الصلاة، باب تحریم سبق الإمام برکوع أو سجود و نحوهما، شماره­ی (۴۲۷).

[۳] تخریج آن گذشت.