(۲۸۱۱) سوال: می­دانم که هر کسی به تنهایی پشت صف همراه جماعت نماز بخواند جایز نیست اما اگر نمازگزار پشت صف جماعت نماز بخواند در حالی که کسی که بالغ نیست در کنارش بایستد چه حکمی دارد؟ آیا جایز است؟ نمازگزار در این هنگام چه کاری انجام دهد؟ متشکرم.

جواب:

نماز شخص به تنهایی پشت صف در نماز جماعت به دو قسمت تقسیم می­شود: قسمتی درست و قسمتی نادرست است.

اما قسمت درست: هنگامی که دید صف کامل است در این حالت جایز است که به تنهایی نماز بخواند زیرا اگر کسی نیامد که قبل از اتمام نماز جماعت در کنارش بایستد نماز جماعت را از دست می­دهد و اگر به تنهایی نماز نخواند یا اینکه یک نفر را از صف جلویی می­کشد یا اینکه جلو می­رود و در کنار امام می­ایستد و این دو حالت مشروع نیست.

کشیدن کسی از صف جلویی جایز نیست زیرا در آن جنایتی بر شخص است و جابجایی او از مکانی که فضیلت آن بیشتر به مکانی که فضیلت آن کمتر است همچنین باعث حواس پرتی او می­شود چون برخی از مردم زود تحت تأثیر قرار می­گیرند که در این صورت باعث حواس پرتی زیادی در او می­شود همچنین باعث ایجاد فاصله در صف می­شود و صفی را بعد از اینکه متصل بوده را قطع می­کند همچنین برای پر نمودن این فاصله موجب حرکت صف از سمت راست به چپ و از سمت چپ به راست می_­شود؛ این­ها چهار مفسده در کشاندن شخص از صف جلویی بود.

جلو رفتن برای ایستادن کنار امام اگر شخص از جهت قبله نیاید لازمه­ی آن ایجاد خلل در صف­ها و اذیت نمازگزاران در صف است. رسول الله ﷺ فردی را دید که در روز جمعه از روی گردن مردم می­گذرد فرمود: «اجلس فقد آذیت»[۱](بنشین که اذیت کردی) سپس اگر جلو بیاید و در کنار امام بایستد با سنت مخالفت نموده است زیرا سنت این است که امام به تنهایی در مکانش بایستد زیرا امام است و هنگامی که یک نفر دیگر در کنارش قرار گیرد گویا امام دوم است و بر این قضیه با داستان ابوبکر J رد داده نمی­شود هنگامی که شروع به نماز خواندن برای مردم نمود سپس پیامبر ﷺ آمد و در جهت چپ ابوبکر J ایستاد زیرا ابوبکر J شروع به نماز کرده بود و ممکن نبود که به عقب برگردد چون صف به هم چسبیده بود لذا راهی جز باقی ماندن در مکانش نداشت.[۲]

همچنین اگر جلو بیاید و در کنار امام صف ببندد و بعد دیگری بیاید و ببیند صف کامل است و گفتیم: جلو بیا در این صورت دو نفر در کنار امام می­ایستند همچنین اگر نفر سوم بیاید لذا لازمه­ی ­آن این است که یک صف کامل در کنار امام تشکیل شود در حالی که پشت سر مردم هیچ کسی نیست به همین دلیل می­گوییم: اگر انسان آمد در حالی که صف کامل بود اشکالی ندارد که به تنهایی پشت صف بایستد. الله À می­فرماید: {فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ}[تغابن: ۱۶](پس تا (جایی که) می‌توانید تقوای الله را پیشه کنید) همچنین می­فرماید: {لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا}[بقره: ۲۸۶](خداوند هیچ کس را جز به اندازه توانش تکلیف نمی کند).

اما اگر در کنار او کودکی که قدرت تشخیص دارد ایستاد و همراه او نماز خواند قول درست این است که جایز است و به صف ایستادن کودک همانند شخص بالغ است زیرا انس بن مالک J همراه با یک یتیم پشت سر رسول الله ﷺ نماز سنت خواندند.[۳]اصل بر این است که هر آنچه در نماز سنت ثابت شده در نماز فرض نیز ثابت است مگر اینکه دلیل وجود داشته باشد و چون این کودک عاقل است و نمازش درست می­شود نمازش درست است لذا این شخص بالغ به تنهایی در صف نایستاده است بلکه همراه او کسی که نمازش درست است نیز ایستاده است.

لذا قول درست این است که صف بستن کودک در نماز فرض و سنت مساوی است و جایز است و با او تنهایی از بین می­رود.

[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] تخریج آن گذشت.

[۳] تخریج آن گذشت.