(۲۸۰۹) حکم اقتدای کودک نابالغ در جماعت

(۲۸۰۹) سوال: اگر من و کودکی پشت سر امام نماز بخوانیم و این کودک به بلوغ نرسیده باشد یعنی با امام سه نفر باشیم آیا نمازم درست است؟ آیا کودک صف را تکمیل میکند؟ آیا ایستادن کودک در صفهای جلویی در نماز از لحاظ شرعی درست است؟ زیرا حدیثی را از ابوموسی اشعری J در این معنا خواندم و آن اینکه ابتدا مردان سپس کودکان و بعد زنان در صف قرار گیرند؟

جواب:

قول راجح این است که صف بستن کودک درست است یعنی برای انسان جایز است که پشت سر امام صف ببندد در حالی که یک کودک در کنار وی ایستاده است زیرا از پیامبر ﷺ ثابت شده که بلند شد تا اینکه برای انس بن مالک J نماز بخواند در حالی انس J و یک یتیم پشت سر رسول الله ﷺ بودند.[۱] اما این در نماز سنت بود.

از این رو علما M در جایز بودن صف بستن با کودک در نماز فرض اختلاف نمودهاند، برخی میگویند: جایز نیست و برخی میگویند: جایز است و این همانطور که گفتم قول صحیح است زیرا از قواعد مقرر و معورف نزد اهل علم این است هر آنچه در سنت ثابت است در فرض ثابت است همچنین هر آنچه در فرض ثابت است در سنت ثابت است مگر اینکه دلیلی وجود داشته باشد و بر این قاعده این قضیه دلالت میدهد که صحابه Æ خبر دادند که رسول الله ﷺ بر سواریاش در هر جهتی که قرار میگرفت نماز میخواندند.[۲]غیر از اینکه نماز فرض بر آن نمیخواند تا اینکه کسی تصور نکند که نماز فرض در این حالت مثل سنت است و این دلالت میدهد بر اینکه هر چه برای سنت ثابت است برای فرض نیز ثابت است مگر اینکه دلیلی وجود داشته باشد.

اما جلو رفتن کودکان به صف اول یا نزدیک آن نیز اشکالی ندارد لذا هرگاه به صف اول رفتند باعث تشویش بر نمازگزاران نشدند بلند نمودن آنها جایز نیست که از مکانشان جایز نیست چون کسی که به مکانی سبقت گرفت به آن مستحقتر است.

اما قول کسانی از اهل علم که گفتهاند: به تنهایی پشت صفها، صف میبندند دلیلی بر آن وجود ندارد بلکه در آن مفسده نیز وجود دارد زیرا کودکان اگر در یک صف جمع شوند باعث حواس پرتی نمازگزاران میشوند و در نماز بازیگوشی میکنند.

[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] أخرجه البخاری: کتاب التقصیر، باب صلاة التطوع علی الدابة و حیثما توجهت به، شماره (۱۰۹۳)، و مسلم: کتاب صلاة المسافرین و قصرها، باب جواز صلاة النافلة علی الدابة فی السفر، شمارهی (۷۰۱).

تعداد بازدید: 1

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: إذا صليت أنا وصبي خلف الإمام، وهذا الصبي لم يبلغ الحلم، يعني: نحن ثلاثة بالإمام، فهل صلاتي صحيحة؟ وهل الصبي يُكْمِلُ الصف؟ وهل وقوف الصبية في الصفوف الأمامية في الصلاة مقبول شرعا؟ لأني قرأت حديثاً عن أبي موسى الأشعري في هذا المعنى، وهو أن يُصَف الرجال، ويليهم الصبيان، ثم النساء؟

فأجاب رحمه الله تعالى: القول الراجح أن مصافة الصبي صحيحة، – يعني: أنه يجوز للإنسان أن يَصُفَّ خلف الإمام وليس معهم إلا صبي؛ لأنه ثبت عن النبي – عليه الصلاة والسلام- أنه قام يصلي بأنس بن مالك رضي الله عنه، فقام أنس بن مالك ومعه يتيم خلف رسول الله صلى الله عليه وسلم، لكن كان هذا في صلاة النفل.

ومن ثَم اختلف العلماء -رحمهم الله – في جواز مُصَافَّة الصبي في صلاة الفرض، فمنهم من قال: إنه لا يجوز. ومنهم من قال: إنه جائز. وهذا هو القول الصحيح كما قلت آنفًا؛ لأنه من القواعد المقررة المعروفة أن ما ثبت في النَّفْلِ ثبت في الفرض، وما ثبت في الفرض ثَبَتَ فِي النَّفْلِ، إلا بدليل يدل على ذلك، ويدل على هذه القاعدة أن الصحابة رضي الله عنهم أخبروا أن رسول الله صلى الله عليه وسلم «كان يصلي على راحلته حيث توجهت به»، غير أنه لا يصلي عليها المكتوبة؛ لئلا يتوهم واهم أن الفريضة مثل النافلة في هذه الحال، وهذا يدل على أن الفريضة ما ثبت في النفل ثبت فيها إلا بدليل.

فالقول الراجح أنه يجوز للصبي أن يكون مُصَافًا للبالغ، سواء ذلك كان خلف الصف أو خلف الإمام.

وأما تقدم الصبيان إلى الصف الأول أو ما يليه فإنه لا بأس به أيضًا، فإذا تقدموا إلى الصف الأول ولم يحصل منهم ما يشوش على المصلين فإنه لا يجوز إقامتهم من مكانهم؛ لأن من سبق إلى مكان فهو أحق به.

وأما قول من قال من أهل العلم إنهم يصفون وحدهم وراء الصفوف فإنه لا دليل عليه بل في ذلك مفسدة؛ لأن الصبيان إذا اجتمعوا في صف واحد حصل منهم تشويش على المصلين ولعبوا في الصلاة.