(۲۴۶۱) حکم نماز در صورت ترک سجده توسط امام و تبعیت مأمومین در نماز جماعت

(۲۴۶۱) سوال: نماز ظهر را به صورت جماعتی می‌خواندیم و بعد از آن که به سجده‌ی اول در رکعت سوم رفتیم امام برای رکعت چهارم بلند شد و سجده‌ی دوم را به جا نیاورد و مأمومین به دلیل نشنیدن تکبیر امام همچنان در سجده بودند و این را ندانستند تا این که امام به رکوع رکعت چهارم رسید پس بلند شدند و در بقیه‌ی نماز از امام تبعیت کردند و بعد از این سلام نماز داده شد، برخی بلند شدند و آن رکعت را کاملا اعاده کردند و برخی دیگر به اقتدای از امام همراهش سلام دادند، در این حالت حکم چیست؟ آیا نماز همه صحیح است؟

جواب:

این سوال متضمن دو اشکال است:

مشکل اول: هنگامی که امام برای رکعت چهارم بلند می‌شود در حالی که در رکعت سوم یک سجده‌ بیش نکرده است پس در این حالت واجب است که به سجده برگردد سپس نمازش را ادامه داده و نمازش را کامل کند و سلام دهد و بعد از آن سجده‌ی سهو را به جا آورد و سلام دهد مگر این که به یاد نیاورد که سجده‌ای را فراموش کرده است تا این که به محلی که از آن بلند شده برسد در این صورت رکعت آخرش که در آن می‌باشد لغو می‌شود و محل رکعتی می‌باشد که در آن سجده را فراموش کرده است.

مثال آن: مردی همانگونه این امام انجام داده، انجام می‌دهد و از سجده‌ اولی رکعت سوم به رکعت چهارم بلند می‌شود و ه وقتی که قرائت را شروع کرد و ادامه داد به یاد آورد که سجده‌ی دوم را به جا نیاورده است یعنی: همچنین بین دو سجده نیز ننشسته، پس می‌گوییم: الان برگردد و برای بین دو سجده بشین سپس سجده‌ی دوم را به جا بیاور و اینگونه رکعت سوم تمام می‌شود سپس برای رکعت چهارم بلند می‌شود و نمازش را تکمیل می‌کند و سلام می‌دهد سپس سجده‌ی سهو کرده و سلام می‌دهد زیرا سهو اینجا برای زیادت در نماز حاصل شده و آن زیادت قیام است و زمانی که سجده‌ی سهو سببش زیادت باشد محل آن بعد از سلام قرار می‌گیرد این به نسبت مشکل اول.

اما به نسبت مشکل مأمومینی به خاطر عدم شنیدن تکبیر امام نمی‌دانند که امام بلند شده است تا این که به رکوع می‌رود: ظاهر سوال این است که مأمومین نیز سجده‌ی دوم را به جا نیاورده‌اند، در این صورت یک رکعت از نمازشان باقی می‌ماند زیرا در یکی از رکعتشان فقط یک سجده کرده‌اند و همچنین به نسبت امام نیز باید یک رکعت دیگر را به جا آورد چون در رکعت سوم فقط یک سجده کرده است پس در این صورت یک رکعت از نماز همه‌ی ایشان باقی مانده است لذا کسانی که آن رکعت را خوانده‌اند نمازشان تمام است و اگر تا الان نخوانده باشند باید نماز را از اول بخوانند مگر این که قبل از این از کسی غیر ما فتوا گرفته‌اند پس بر اساس آن فتوا عمل کرده‌اند بنابراین برای ایشان همان فتوا می‌باشد اگرکه مفتی اهلیت فتوا را داشته است.

سوال کننده: شیخ بزرگوار اگر فرص کنیم که امام فراموش کند که سجده‌ی دوم را نکرده تا کمی قبل از نماز، در این حالت چکار باید کرد؟

جواب: در این صورتی که اگر سجده‌ی رکعت سوم بود همانطور که در سوال آمده، به او می‌گوییم: الان بلند شو و یک رکعت بخوان زیرا رکعت چهارم بدل رکعت سوم شده که در آن سجده ترک شده است و در حالی که به مکان سهو برسد، رکعت دومی در مقام رکعت قبلی می‌باشد که در آن سجده فراموش شده است و در این صورت او سه رکعت خوانده پس یک رکعت دیگر می‌خواند.

تعداد بازدید: 2

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: كُنَّا نُصَلّى جماعةً صلاة الظهر، وبعد أن سجدنا السجدة الأولى في الركعة الثالثة، قام الإمام للركعة الرابعة ولم يسجد السجدة الثانية، أما المأمومون فقد استمروا في سجودهم؛ لعدم سماعهم تكبيرة الإمام، ولم ينتبهوا إلا بعد أن وصل الإمام الركوع للركعة الرابعة، فقاموا وتابعوه في بقية الصلاة، وبعد أن سَلَّم الإمام قام بعضهم وأعاد الركعة كاملة، وبعضهم سَلَّم مع الإمام اقتداء به، فما الحكم في مثل هذه الحالة؟ وهل صلاة الجميع صحيحة أم لا؟

فأجاب – رحمه الله تعالى-: هذا السؤال تضمن مشكلتين:

المشكلة الأولى: مشكلة الإمام الذي قام إلى الركعة الرابعة من سجود واحد في الركعة الثالثة، ومثل هذه الحال إذا وقعت من مصل فقام من سجدة واحدة إلى الركعة التي تليها، فإنه يجب عليه أن . يرجع ليأتي بالسجود، ثم يستمر في صلاته ويكمل الصلاة، ويسلم منها، ثم يسجد بعد السلام سجدتين للسهو ويُسلم، إلا إذا لم يذكر أنه نبي السجدة حتى وصل إلى المحل الذي قام منه، فإنه حينئذ يلغي الركعة الأخيرة التي أتى بها، وتكون محل الركعة التي نسي منها السجود.

مثال ذلك: رجلٌ فعل كما فعل الإمام المذكور قام من السجدة الأولى في الركعة الثالثة إلى الركعة الرابعة، ولما شَرَعَ في القراءة واستمر ذكر أنه لم يسجد السجدة الثانية، يعني: ولا جلس أيضًا بين السجدتين، فنقول: له ارجع الآن واجلس بين السجدتين، ثم اسجد السجدة الثانية، وبهذا تتم الركعة الثالثة، ثم تقوم إلى الركعة الرابعة، وتكمل الصلاة وتُسَلّم، ثم تسجد سجدتين للسهو وتُسَلَّم. وذلك لأن السهو هنا حصل فيه زيادة في الصلاة، وهي القيام، وسجود السهو إذا كان سببه الزيادة فإنه يكون بعد السلام، هذا بالنسبة لمشكلة الإمام.

أما بالنسبة لمشكلة المأمومين الذين لم يَعْلَمُوا أن إمامهم قام لعدم سماعهم التكبير حتى ركع: فإن ظاهر السؤال أن المأمومين أيضًا لم يسجدوا السجدة الثانية، وحينئذ يكون قد بقي عليهم ركعة من صلاتهم؛ لأن إحدى الركعات ما سجدوا فيها إلا سجدة واحدة، وكذلك بالنسبة للإمام عليه أن يأتي بركعة؛ لأنه لم يسجد في الركعة الثالثة إلا سجودًا واحدا، فيكون كل منهم قد بقي عليه من الصلاة ركعة، فإن كانوا قد أتوا بها فقد تمت صلاتهم، وإن كانوا لم يأتوا بها حتى الآن فإنه يجب عليهم أن يعيدوا تلك الصلاة من أولها، إلا إذا كانوا قد سألوا غيرنا من قبل فأفتاهم ومشوا على الفتيا، فإنهم على ما أفتوا به إذا كان المفتي أهلا للفتوى.

فضيلة الشيخ: لو فرضنا أن هذا الإمام لم يذكر أنه نسي السجدة الثانية إلا قبل انتهائه من الصلاة بقليل، فما العمل في مثل هذه الحال؟

فأجاب رحمه الله تعالى: العمل في مثل هذه الحال: إذا كانت السجدة في الركعة الثالثة كما في السؤال فإننا نقول له: قم الآن وأتِ بركعة، وذلك لأن الركعة الرابعة صارت بدلا عن الركعة الثالثة التي ترك منها السجود، من حين ما يصل إلى مكان السهو، فإن الركعة الثانية تقوم مقام الركعة التي قبلها التي نَسِيَ سجودها، وحينئذ يكون لم يصل إلا ثلاثا، فيأتي بركعة.