(۲۳۰۷) حکم سلام دادن پس از نماز و بالا بردن دست برای دعا بعد از نافله

(۲۳۰۷) سوال: بعضی از مردم عادت کرده‌اند که بعد از نماز فرض بر کسی که سمت راست و چپش قرار دارد سلام کنند و همچنین بعد از نماز فرض بر امام نیز سلام می‌کنند و عادت دیگری دارند که شنیده‌ام واجب نیست و آن این است که بعد از نافله دست را برای دعا بالا می‌کنند پس حکم این چیست؟

جواب:

اما اولی: سلام کردن بعد از نماز: اگر بلافاصله بعد از نماز این رخ می‌دهد همانگونه که بعضی از مردم آن را انجام می‌دهند و بر راست و چپش سلام می‌کنند و چه بسا بر آن بیافزاید و بگوید: تقبل الله یا مانند آن، قطعا این عمل اصلی ندارد و از روش سلف صالح نیست و بهترین روش، روش رسول الله ﷺ و خلفای راشدین است.

و اما اگر بعد از نافله بر راست و چپش، بدون قصد این که امری مستحب یا مشروع است سلام کند امید دارم که مشکلی در آن نباشد زیرا که در آن مصلحت می‌باشد و سبب تألیف قلوب می‌‌شود و چه بسا شخصی نیاز داشته باشد که از حالش سوال شود.

و اما دعا بعد از نماز فرض و نفل اصلی از رسول الله ﷺ ندارد و الله À می‌فرماید: {فَإِذَا قَضَیۡتُمُ ٱلصَّلَوٰةَ فَٱذۡكُرُوا۟ ٱللَّهَ} [سوره النساء: ۱۰۳] (پس چون نماز را به پایان رساندید، الله را یاد کنید) و نگفت: دعا کنید و دعا همانطور که رسول الله ﷺ ما را راهنمایی کرده است و هنگامی که تشهد را ذکر کرد فرمودند: «ثُمَّ لْيَتَخَيَّرْ مِنَ الدُّعَاءِ»[۱] (سپس هر دعایی که دارد را از الله درخواست کند) و مقتضای آنچه رسول الله ﷺ به آن ارشاد کرده‌اند، قیاس و نظر صحیح نیز همین را می‌رساند زیرا دعا کردن انسان قبل از سلام به نسبت بعد آن اولی است چون قبل از این که سلام دهد با الله À در نماز مناجات می‌کند و هنگامی که سلام داد مناجات خاص نماز تمام می‌شود و برای همین می‌گوییم: اگر خواستی که دعا کنی پس الله را بعد از تشهد و قبل از سلام بخوان و اگر امام و مأموم نیستی هر چه می‌خواهی آن را طولانی می‌کنی و اگر نصف ساعت یا بیشتر نیز قبل از سلام دعا کنی مشکلی نیست و اما اگر امام هستی شایسته نیست که بر مردم بیشتر از آنچه رسول الله ﷺ طول داده‌اند طولانی شود و اگر که مأموم هستی باید تابع امامت باشی و زمانی که تشهد واجب را خواندی همراه امامت سلام می‌دهی.

[۱] تخریج آن گذشت.

تعداد بازدید: 3

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: اعتاد بعض الناس بعد كل فريضة أن يُسَلَّمَ على من بجانبه اليمين أو اليسار، وكذلك بعد الفريضة على الإمام، وهناك عادة أخرى سمعت أنها ليست بواجبة، وهي: رفع اليدين بعد النافلة للدعاء، فما حكم هذا؟

فأجاب – رحمه الله تعالى-: أما الأول وهو: السلام بعد الصلاة-: فهذا إن وقع مباشرة كما يفعله بعض الناس، من حين أن يُسَلَّمَ من على يمينه وعن يساره، وربما يضيف إلى ذلك أن يقول : تَقَبَّلَ الله أو ما أشبه هذا، فإن هذا العمل لا أصل له ، ولم يكن من هدي السلف الصالح، وخير الهدي هدي النبي صلى الله عليه وسلم وخلفائه الراشدين.

وأما إذا وقع بعد النافلة وسَلَّم الإنسان على من على يمينه أو عن شماله، لا لقصد أن هذا أمر مستحب أو أنه أمر مشروع، فأرجو أن لا يكون فيه بأس؛ لأن فيه مصلحة، وهي تأليف القلوب، وربما يحتاج إلى السؤال عن حاله.

وأما الدعاء بعد الصلاة النافلة والفريضة فليس له أصل عن النبي عليه الصلاة والسلام، فإن الله تعالى قال: ﴿ فَإِذَا قَضَيْتُمُ الصَّلَوةَ فَاذْكُرُوا اللهَ ﴾ [النساء: ١٠٣]، ولم يقل : فادعوا الله، والدعاء إنما يكون قبل السلام، هكذا أرشد النبي صلى الله عليه وسلم إليه، فقال حين ذكر التشهد: «ثم ليتخير من الدعاء ما شاء» وكما أن هذا هو مقتضى ما أرشد إليه النبي – عليه الصلاة والسلام-، فهو أيضًا القياس والنظر الصحيح؛ لأن كون الإنسان يدعو قبل أن يُسَلَّمَ أولى من كونه يدعو بعد أن يسلم؛ لأنه قبل أن يُسَلَّمَ يناجي الله -عز وجل-؛ لأنه في صلاة، وإذا سلم انقطعت المناجاة الخاصة بالصلاة، وحينئذ نقول: إذا كنت تريد أن تدعو الله فادع الله -سبحانه وتعالى- بعد التشهد وقبل أن تُسَلَّمَ، ولو طولت إطالة كثيرة، ما دمت لست إمامًا ولا مأموما فلك أن تطيل ما شئت، لو تبقى نصف ساعة أو أكثر وأنت تدعو قبل أن تُسَلَّمَ فلا حرج عليك، أما إذا كنت إمامًا فلا ينبغي أن تطيل في الناس أكثر مما كان النبي -عليه الصلاة والسلام- يفعل، وإذا كنت مأموما فلا بد أن تكون تابعا لإمامك متى سَلَّمَ وقد أتيت بما يجب عليك من التشهد فَسَلَّم معه.