(۲۲۷۱) سوال: آیا در تشهد اول نماز جایز است که دعا خوانده شود؟

جواب:

شایسته است که انسان تشهد اول را کوتاه بخواند و تا اینجا بخواند: أشهد أن لا إله إلا الله و أشهد أن محمد عبده و رسوله و اما دعا در تشهد آخر می‌باشد زیرا رسول الله ﷺ می‌فرماید: «إِذَا فَرَغَ أَحَدُكُمْ مِنَ التَّشَهُّدِ الْآخِرِ، فَلْيَتَعَوَّذْ بِاللَّهِ مِنْ أَرْبَعٍ : مِنْ عَذَابِ جَهَنَّمَ، وَمِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ، وَمِنْ فِتْنَةِ الْمَحْيَا وَالْمَمَاتِ، وَمِنْ شَرِّ الْمَسِيحِ الدَّجَّالِ» رواه البخاری (۱۳۷۷) و مسلم (۵۸۸). (هر گاه یکی از شما از تشهد آخر را خواند از چهار چیز به الله پناه ببرد: از عذاب جهنم و از عذاب قبر و از فتنه‌ی زندگی و مرگ و از شر مسیح دجال) و برای قول رسول الله ﷺ به معاذ بن جبل J فرمودند: «لَا تَدَعَنَّ فِي دُبُرِ كُلِّ صَلَاةٍ تَقُولُ : اللَّهُمَّ أَعِنِّي عَلَى ذِكْرِكَ وَشُكْرِكَ وَحُسْنِ عِبَادَتِكَ»[۱] (بعد از هر نماز فرض این را رها مکن که بگویی: باراللهی مرا یاری ده که تو را یاد کنم و شکر گذارت باشم و به بهترین روش بندگیت نمایم)و معنی بعد از هر نماز یعنی در آخر نماز قبل از سلام دادن و هرگاه به لفظ پشت هر نماز دعا کردن بود، اینگونه است زیرا که محل دعا در نماز بعد از تهشد است برای این که رسول الله ﷺ در حدیث ابن مسعود J هنگامی که تشهد را ذکر می‌کند می‌فرماید: «ثُمَّ لْيَتَخَيَّرْ مِنَ الدُّعَاءِ»[۲] (سپس هر دعایی که دارد را از الله درخواست کند و در رلفظی دیگر، به آنچه دوست دارد) اما اگر مقید به ذکر عقب نماز یا پشت نماز بود برای بعد سلام دادن می‌باشد زیرا الله À می‌فرماید: {فَإِذَا قَضَیۡتُمُ ٱلصَّلَوٰةَ فَٱذۡكُرُوا۟ ٱللَّهَ قِیَـٰمࣰا وَقُعُودࣰا وَعَلَىٰ جُنُوبِكُمۡۚ} [سوره النساء: ۱۰۳] (پس چون نماز را به پایان رساندید، اللهÀ را ایستاده، و نشسته و بر پهلوی خویش (خوابیده) یاد کنید) پس قول رسول الله ﷺ: «تُسَبِّحُونَ، وَتُكَبِّرُونَ، وَتَحْمَدُونَ دُبُرَ كُلِّ صَلَاةٍ ثَلَاثًا وَثَلَاثِينَ مَرَّةً»[۳] (بعد از نماز سی و سه بار تسبیح و تکبیر و تحمید می‌گویند) مرادش از «دبر» که یعنی پشت، بعد از سلام دادن است زیرا که این ذکر است.

[۱] رواه احمد (۵/۲۴۴) و ابو داود (۱۵۲۲) و نسائی (۱۳۰۳).

[۲] رواه احمد (۱/۴۳۷) و نسائی (۱۲۹۸). و در لفظی دیگر «ما أحب» رواه البخاری (۸۳۵) و مسلم (۴۰۲).

[۳] رواه البخاری (۶۳۲۹) و مسلم (۵۹۵).