(۱۹۳۸) انتهای وقت نماز عشا چه زمانی است؟

(۱۹۳۸) سوال: انتهای وقت نماز عشا کی است؟ آیا نصف است یا یک سوم شب است؟ و اگر زنی یک ساعت یا دو ساعت بعد از نصف شب نماز بخواند، گناه دارد؟

جواب:

وقت نماز عشا تا نصف شب است و زمان بافضلیت آن بین یک سوم تا نصف شب است پس جایز است در یک سوم از هنگام غروب شفق قرمز بخواند ولی جایز نیست که از نصف شب تأخیر کند و افضل ما بین یک سوم و نصف است زیرا رسول اللهﷺ می‌فرماید: «إنه لوقتها لولا أن أشق علی أمتی»[۱] (حقیقتا وقت نماز عشا است اگر برای امتم سخت نبود) پس اگر زن در خانه است و می‌داند که تا نصف شب باقی است پس افضل است که نمازش را تا یک سوم شب به تأخیر بیاندازد ولی اگر مطمئن نیست که باقی می‌ماند و خواب نمی‌رود پس همان اول وقت نماز بخواند چون که بعد از نصف شب وقت نماز عشا نیست و نه ضروری و نه وقت اختیاری نماز عشا نیست زیرا جمیع نصوص همه‌اش وقت نماز عشا را تا نصف شب تعیین می‌کنند و چیزی که من تا الان می‌دانم این است که چیزی وارد نشده است که نماز عشا تا فجر ادامه داشته باشد.

و این چیزی است که صریح حدیث وارده از رسول اللهﷺ است و ظاهر قرآن نیز همین است زیرا اللهÀ می‌فرماید: {أَقِمِ ٱلصَّلَوٰةَ لِدُلُوكِ ٱلشَّمۡسِ إِلَىٰ غَسَقِ ٱلَّیۡلِ} (نماز را از زوال آفتاب (هنگام ظهر) تا تاریکی شب بر پا دار) یعنی تا نصف آن زیرا که نهایت تاریکی آن است و تا قبل از نصف خورشید نزدیک افق غربی است و بعد از نصف خورشید نزدیک افق شرقی است و نهایت تارکی شب در نصف شب است پس اللهÀ می‌فرماید: {أَقِمِ ٱلصَّلَوٰةَ لِدُلُوكِ ٱلشَّمۡسِ إِلَىٰ غَسَقِ ٱلَّیۡلِ} (نماز را از زوال آفتاب (هنگام ظهر) تا تاریکی شب بر پا دار) و این وقت ممتد از زوال خورشید یعنی نصف روز تا نصف شب است و در آن چهار نماز است و ظهر وقت آن از زوال تا این سایه‌ی هرچیز اندازه‌ی خودش شود پس بلافاصله وارد وقت عصر می‌شود تا زردی خورشید که وقت اختیار عصر است و سپس تا غروب خورشید که وقت ضرورت است و فورا وارد وقت مغرب می‌شود که تا عشا است که آن غایب شدن شفق قرمز است پس فورا وارد وقت عشا می‌شود که تا نصف شب ادامه دارد سپس اللهÀ می‌فرماید: {وَقُرۡءَانَ ٱلۡفَجۡرِۖ} [سوره اﻹسراء: ۷۸] (و (نیز) قرآن فجر (= نماز صبح)) و نماز صبح را جدا کرد و همراه بقیه قرار نداد و نگفت: نماز را از زوال خورشید تا طلوعش بپا دار بلکه گفت {الی غسق اللیل} (تا تارکی شب) پس وقف کرد و محدود ساخت سپس {وَقُرۡءَانَ ٱلۡفَجۡرِۖ} (و (نیز) قرآن فجر (= نماز صبح)) پس نماز فجر را از آنچه از اوقات گذشته است بپا دار و گفت: {إِنَّ قُرۡءَانَ ٱلۡفَجۡرِ كَانَ مَشۡهُودࣰا} [سوره اﻹسراء: ۷۸] (بی‌گمان هنگام قرآن (خواندن، در نماز) فجر (فرشتگان) حاضر آیند)

[۱] رواه مسلم (۶۳۸).

تعداد بازدید: 2

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: ما هو آخر وقت لصلاة العشاء؟ هل هو نصف الليل أم ثلث الليل؟ وإذا صلت المرأة بعد نصف الليل بقليل ساعة أو ساعتين هل عليها إثم في ذلك؟

فأجاب رحمه الله تعالى: وقت صلاة العشاء إلى نصف الليل، والوقت الأفضل فيها ما بين الثلث والنصف، فيجوز تقديمها على الثلث من حين أن يغيب الشَّفَقُ الأحمر ، ولا يجوز تأخيرها عن النصف، والأفضل ما بين الثلث والنصف، لقول النبي صلى الله عليه وعلى آله وسلم: «إنه لوقتها لولا أن أُشُقَّ على أمتي»، فإذا كانت المرأة في البيت، وتَضْمَنُ لنفسها أن تبقى إلى نصف الليل، فالأفضل أن تؤخر الصلاة إلى ثلث الليل، وإن كانت لا تضمن أن تبقى مستيقظة إلى نصف الليل فلتصل في أول الوقت، وأما ما بعد نصف الليل فليس وقتا لصلاة العشاء، ليس وقتا ضروريًا ولا وقتا اختياريًا، لأن جميع النصوص كلها حددت وقت العشاء بنصف الليل، ولم يرد فيها أعلم إلى ساعتي هذه أن وقت العشاء يمتد إلى طلوع الفجر.

وهذا الذي قررته هو صريح الأحاديث الواردة عن النبي صلى الله عليه وعلى آله وسلم، وهو ظاهر القرآن الكريم، لقوله تعالى: ﴿ أَقِمِ الصَّلَوَةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلَى غَسَقِ اليل ﴾ [الإسراء: ۷۸] أي: إلى نصفه، لأنه هو غاية الغسق، إذ ما قبل النصف الشمس قريبة من الأُفُقِ الغربي، وما بعد النصف الشمس قريبة من الأُفُقِ الشرقي، ومنتهى غاية الغَسَقِ انتصاف الليل، فيقول -عز وجل-: ﴿ أَقِمِ الصَّلَوَةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلَى غَسَقِ الَّيْلِ ﴾، هذا وقت ممتد من زوال الشمس – وهو نصف النهار – إلى نصف الليل، وفيه أربع صلوات الظهر وقتها من الزوال إلى أن يَصِير ظل كل شيء مثله، فيدخل وقت العصر مباشرة من ذلك الوقت إلى أن تصفر الشمس، وهو وقت اختيار، ثم إلى غروبها، وقت ضرورة، ويدخل وقت المغرب فورًا إلى وقت العشاء، وهو مَغِيبُ الشَّفَقِ الأحمر، فيدخل وقت العشاء فورًا إلى نصف الليل، ثم قال الله -عز وجل-: ﴿ وَقُرْءانَ الْفَجْرِ﴾ [الإسراء: ۷۸] فاستأنف لصلاة الفجر، ولم يجعلها مع الصلوات الأخرى، لم يقل : أقم الصلاة لدلوك الشمس إلى طلوعها، بل قال: إلَى غَسَقِ الَّيْلِ ) فوقف وحدد ثم قال: ﴿ وَقُرْءَانَ الْفَجْرِ﴾، فَفَصَلَ الفجر عما سبقه من الأوقات وقال: ﴿إِنَّ قُرْءَانَ الْفَجْرِ كَانَ مَشْهُودًا﴾ [الإسراء: ۷۸].