(۱۷۹۳) سوال: آیا جایز است برای شخصی که فوت کرده و بعضی از نمازهایش فوت شده، بجایش نماز خواند؟

جواب:

شخصی که وفات کرد هیچ عبادتی برای او قضا نمی‌شود مگر این نصّ برایش باشد و نصّ برای قضای حج و روزه آمده‌ است.

در مورد حج: «أَنَّ امْرَأَةً مِنْ جُهَيْنَةَ جَاءَتْ إِلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَقَالَتْ : إِنَّ أُمِّي نَذَرَتْ أَنْ تَحُجَّ فَلَمْ تَحُجَّ حَتَّى مَاتَتْ، أَفَأَحُجُّ عَنْهَا ؟ قَالَ : ” نَعَمْ، حُجِّي عَنْهَا، أَرَأَيْتِ لَوْ كَانَ عَلَى أُمِّكِ دَيْنٌ أَكُنْتِ قَاضِيَةً ؟ اقْضُوا اللَّهَ ؛ فَاللَّهُ أَحَقُّ بِالْوَفَاءِ»^[۱] (زنی از قبیله‌ی جهینه آمد پیش رسول اللهﷺ و گفت: «مادرم نذر کرده بود که حج کند ولی حج نکرد تا آنکه مرد، آیا من از جانب او حج کنم؟ رسول اللهﷺ فرمودند: آری از جانب وی حج کن، چه می‌گویی اگر بر ذمه‌ی مادرت قرضی باشد، آیا قرض او را ادا می‌کنی؟ پس قرض خدای را ادا کنید؛ زیرا خداوند سزاوارتر است که به حق او وفا شود(

و در مورد: از رسول اللهﷺ به صورت صحیح روایت شده است که می‌فرماید: «مَنْ مَاتَ وَعَلَيْهِ صِيَامٌ صَامَ عَنْهُ وَلِيُّهُ»^[۲] (کسی که بمیرد و بر وی روزه‌ی قضایی باشد، ولی او از جانب او روزه بگیرد) و همچنین اگر بر میت زکات فرض بودن است ولی وفات کرده است و زکات را پرداخت نکرده پس از مالس که باقی گذاشته است زکات پرداخت می‌شود زیرا زکات از دِیْن است و رسول اللهﷺ می‌فرماید: «اقْضُوا اللَّهَ ؛ فَاللَّهُ أَحَقُّ بِالْوَفَاءِ» (قرض خدای را ادا کنید؛ زیرا خداوند سزاوارتر است که به حق او وفا شود) و این سه رکن از ارکان اسلام که دلیل بر آن دلالت دارند این گونه قضا می‌شوند و آن، زکات و روزه و حج می‌باشد اما زکات در حقیقت قضای کامل از میت نیست و از مال باقی مانده او پرداخت می‌شود.

اما در مورد نماز چیزی وارد نشده است که امر به قضای آن کند و هنگامی که شخصی فوت کرد و نمازهایی را بجا نیاورده بود، از او قضا نمی‌شود و بجا نماز غذا داده نمی‌شود زیرا که چیزی وارد نشده است و عبادات توقیفی هستند و هنگامی که چیزی در شرع وارد نشده است پس جایز درست نیست که ما چیزی را مشروع کنیم.

[۱] رواه البخاري (١٨٥٢).

[۲] رواه البخاری (۱۹۵۲) و مسلم (۱۱۴۷).