(۱۷۹۱) حکم شرع در مورد قضای نمازی که فوت شده است

(۱۷۹۱) سوال: حکم شرع در نظر شما در مورد چیزی که امام شافعی در مورد قضای نمازی که فوت شده گفته است چیست؟ با وجود مباح دانستن امام شافعی در مورد قضای نماز که بسیاری از مردم در ادا کردن نماز در وقتش سهل انگاری می‌کنند و سبب ترک کردنشان می‌شود و آیا چیزی که امام شافعیË گفته در نظر اسلام سنت بدی است منطبق بر حدیثی که رسول اللهﷺ می‌فرماید، است: {من سن سنة سیئة فعلیه وزرها ووزر من عمل بها إلی یوم القیامة}^[۱] (کسی که روش بدی را پایه‌گذاری کند پس گناه خود و گناه کسی که آن را تا روز قیامت انجام دهد را دارد)؟ لطفا توضیح دهید.

جواب:

می‌گویم آن چیزی که امام شافعیË از وجوب قضای نماز کسی که به عمد نماز را ترک کرده تا وقتش تمام شده است، بسیاری از اهل علم گفته‌اند ولی قول راجح آن می‌باشد کسی که نماز را عمدا ترک کند تا از وقتش خارج شود پس از او قبول نمی‌شود اگر هزار بار نماز بخواند زیرا که نماز عبادتی است که محدود به وقت خاصی است و فقط در وقت خودش قبول می‌شود زیرا اللهÀ می‌فرماید: {إِنَّ ٱلصَّلَوٰةَ كَانَتۡ عَلَى ٱلۡمُؤۡمِنِینَ كِتَـٰبࣰا مَّوۡقُوتࣰا} [سوره النساء: ۱۰۳] (که همانا نماز (فریضه‌ای است که) در اوقات معینی بر مؤمنان واجب (و نوشته) شده‌است) و رسول اللهﷺ این وقت‌ها را بیان کرده است و وقت صبح، از طلوع فجر تا طلوع خورشید است و وقت ظهر، از زوال خورشید تا سایه‌ی هرچیز از اندازه‌ی خودش بعد از سایه‌ای که بعد از زوال پدید می‌آید، باشد و وقت عصر، از وقتی که وقت ظهر پایان می‌یابد تا خورشید زرد شود ولی وقت ضرورتش تا خورشید غروب کند و وقت مغرب، از غروب خورشید تا شفق قرمز است و وقت عشاء از غیب شدن شفق قرمز تا نصف شب است اما اگر انسان بدون عذر عمدا نمازش را به وقتش خارج کند هزار بار هم نماز بخواند،نمازی ندارد و این قول راجح است که دلیل بر آن دلالت می‌دهد همانگونه که شخصی اگر قبل از رسیدن وقت، نماز بخواند قبول نمی‌شود زیرا که همه‌ی آن از حدودی شرع تعیین کرده است خارج شده است و رسول اللهﷺ می‌فرماید:«من عمل عملاً لیس علیه أمرنا فهو رد»^[۲] (هر عملی که امر ما بر آن نیست مردود است)

ولی اگر عذر داشته باشد مثل اینکه انسان فراموش کند و یا خواب بیافتد و احتیاط کرده که بیدار شود ولی بیدار نشده است پس نمازش قضا می‌شود اگر وقتش نیز بگذرد زیرا رسول اللهﷺ می‌فرماید: «من نام عن صلاةٍ أو نسيها فليصلها إذا ذكرها، لاكفارة لها إلا ذلك» (کسی که از نمازی خواب رفت یا فراموش کرد پس هنگامی که بیاد آورد آن را بخواند و کفاره‌ای غیر از آن ندارد) سپس این قول اللهÀ را تلاوت کرد:{وَأَقِمِ ٱلصَّلَوٰةَ لِذِكۡرِیۤ} [سوره طه: ۱۴] (و نماز را برای یاد من بر پا دار)^[۳]

[۲] رواه البخاری (۲۶۹۷) و مسلم (۱۷۱۸).

[۳] تخریج آن گذشت.

[۱] رواه مسلم (۱۰۱۷)

تعداد بازدید: 0

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: ما حكم الشرع في نظركم فيما قاله الإمام عن قضاء الصلاة الفائتة عمدا؟ علما بأن ما قاله الإمام الشافعي الشافعي الله عن إباحة قضاء الصلاة جعل الكثير من الناس تتهاون في إقامة الصلاة في أوقاتها، مما يؤدي إلى تركها وهل ما قاله الإمام الشافعي الله يعتبر في نظر الإسلام سنة سيئة، ينطبق عليها ما جاء في الحديث الشريف: «من سن سنةً سيئة فعليه وزرها ووزر من عمل بها إلى يوم القيامة»؟ نرجو التفصيل.

فأجاب – رحمه الله تعالى-: أقول ما ذهب إليه الشافعي رحمه الله من وجوب قضاء الصلاة على من تركها متعمدا حتى خرج الوقت، هو ما ذهب إليه أكثر أهل العلم، ولكن القول الراجح أن من تعمد ترك الصلاة حتى خرج وقتها فإنها لا تقبل منه ولو صلاها ألف مرة، وذلك لأن الصلاة عبادة محدودة بوقت لا تكون قبله ولا بعده لقول الله تعالى: ﴿ إِنَّ الصَّلَوةَ كَانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتَبًا مَّوْقُوتًا ﴾ [النساء: ۱۰۳]، ولأن النبي صلى الله عليه وسلم وَقتَ هذه المواقيت وبينها، فوقت الفجر من طلوع الفجر إلى طلوع الشمس، ووقت الظهر من زوال الشمس إلى أن يصير ظل كل شيء مثله بعد فيء الزوال، ووقت العصر من خروج وقت الظهر إلى أن تصفر الشمس والضرورة إلى غروبها، ووقت المغرب من غروب الشمس إلى مغيب الشفق الأحمر ، ووقت العشاء من مغيب الشفق الأحمر إلى نصف الليل، أما إذا أَخَّرَ الإنسان الصلاة عن وقتها عمدا بلا عذر فإنه لا صلاة له ولو صلاها ألف مرة، هذا هو القول الراجح الذي تدل عليه الأدلة، كما أن الرجل لو صلى الصلاة قبل وقتها لم تقبل منه فكذلك إذا صلاها بعد وقتها لم تقبل منه، لأن كل ذلك خروج عن حدود الشرع، وقد قال النبي -عليه الصلاة والسلام-: «من عمل عملا ليس عليه أمرنا فهو رده».

أما لو كان هذا لعذر -مثل: أن ينسى الإنسان، أو ينام وقد أخذ احتياطاته للاستيقاظ ولكن لم يستيقظ – فإنه يقضيها ولو خرج الوقت، لقول النبي -عليه الصلاة والسلام-: «من نام عن صلاة أو نسيها فليصلها إذا ذكرها، لا كفارة لها إلا ذلك»، ثم تلا قوله تعالى: ﴿ وَأَقِمِ الصَّلَوَةَ لِذِكْرِي ﴾ [طه: ١٤].